©Deloitte © 2009 Deloitte Touche Tohmatsu Bespreking auditcommissie Plan van aanpak accountantscontrole 2010 Dordrecht 24 augustus 2010 Rein-Aart van Vugt JaapJan Visser 1

©Deloitte Controleproces Gemeente Dordrecht Najaar 2010 Zomer 2010 April/mei 2011

©Deloitte Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden (Bureau Drechtsteden) Sociale Dienst Drechtsteden Onderzoeks- centrum Drechtsteden Service- centrum Drechtsteden Gemeente- belastingen Drechtsteden Ingenieurs- bureau Drechtsteden Bureau leerlicht en voortijdig school- verlaten Geconsolideerde jaarrekening Accountantsverklaring voor de Drechtraad ??? Mei 2010 Specifieke verant- woordingen (sisa) Accountants -verklaring voor klantrelaties 9 april 2010 Shared services Specifieke verant- woordingen Accountants -mededeling voor klantrelaties 7 april 2010 Controle-aanpak GR Drechtsteden- Dordrecht (data 2009) Dordrecht Programmaverslag Jaarrekening Paragrafen (o.a. verbonden partijen) Accountantsverklaring voor de gemeenteraad 22 april 2010 Accountants -verklaring voor klantrelaties 22 april 2010

©Deloitte Afspraken met de gemeenteraad: Gemeenteraad bepaalt de accountantscontrole Inrichting controle: - Keuze 1: posten, processen, organisatieonderdelen, producten - Keuze 2: extra controles Rapportering en communicatie: - Keuze 3:controletoleranties = wettelijke % - Keuze 4: rapporteringstolerantie - Keuze 5:frequentie, inrichting, adressering rapporten - Keuze 6: besprekingen Overig: - Keuze 7: kaders rechtmatigheid - Keuze 8:overige opdrachten

©Deloitte Aandachtspunten controle 2010 Grondexploitaties Gevolgen economische crisis projecten Follow-up bevindingen 2009 en nieuwe ontwikkelingen in 2010 Begrotingsrechtmatigheid Aandacht voor beheersing kredieten voor investeringen, grondexploitaties, en mutaties in reserves. Relaties gemeente / onderdelen GR-Drechsteden Taakverdeling processen, sturing en toezicht tussen de gemeente en de GR- Drechtsteden Follow-up 2009 Overzicht met de follow-up van bevindingen uit 2009 Specifieke wensen gemeenteraad / audit-commissie ???

©Deloitte Rechtmatigheid: de draaiknoppen van de gemeenteraad

©Deloitte 2006 Regelgeving raad - begroting - verordeningen - raadsbesluiten Externe wet- en regelgeving Collegebesluiten 1. Collegebesluiten die gevolgen hebben voor het getrouwe beeld van de jaarrekening 3. Krachtens raadsbesluit (verordening) opnemen in het normenkader Ja 4.Door de Gemeenteraad opgenomen in het normenkader Ja Nee Ja Verplicht Keuze Opnemen in het normenkader ? Type regelgeving Kaderstelling rechtmatigheidscontrole: Normenkader en collegebesluiten Advies niet te doen - Bijzonder onderzoek - Doelbewust ? Lokale invloed Stap 1 2. Krachtens externe wet- en regelgeving opnemen in het normenkader Ja

©Deloitte 2006 Kaderstelling rechtmatigheidscontrole: Toetsingskader Bepalingen waar financiële consequenties uit kunnen voortkomen (recht, hoogte, duur) Bepalingen waar geen financiële consequenties uit kunnen voortkomen (administratieve voorschriften) Lokale invloed Karakter bepalingen in de regelgeving Operationeel normenkader ? Ja Nee Verplicht Stap 2 Begrotingsspelregels - exploitatie, investeringen en grondexploitatie Budgetoverheveling Spelregels inzake budgetafwijkingen Budgetrecht gemeenteraad Ja Begrotingscriterium Lokale invloed Voorwaardencriterium Bijzonder onderzoek mogelijk

©Deloitte Toleranties (totaal van de lasten, 2009 als voorbeeld) Rapporteringstolerantie: € Controle tolerantie Goed- keurend Met beperking Oordeel- onthouding Afkeurend Fouten in de jaarrekening ≤ 1% ≤ € 5,6 mln 1% < 3% > € 5,6 mln en ≤ € 16,8 ---≥ 3% > € 16,8 mln Onzeker- heden in de controle ≤ 3% ≤ € 16,8 mln > 3% < 10%  € 16,8 mln en ≤ € 56 ≥ 10% ≥ € 56 mln ---

©Deloitte Vragen