ANB Project Ecosysteemdiensten in Vlaanderen Een verkennende inventarisatie van ecosysteemdiensten en potentiële ecosysteemwinsten Workshop Ecosysteemdiensten 17 juni 2010 Brussel Jacobs S., Staes J., De Meulenaer B., Schneiders A., Vrebos D., Stragier F., Vandevenne F., Simoens I., Van Der Biest K., Lettens S., De Vos B., Van der Aa B., Turkelboom F., Van Daele T., Genar O., Temmerman S. & Meire P.

2 Inhoud 1.Kadering studie Wat zijn Ecosysteemdiensten (ESD) Vlaams natuurbehoud Wetenschappelijk en beleidsgericht onderzoek ‘ESD’ 2.Resultaten van de studie Beschrijving ESD Voorbeeldprojecten Illustratie project ‘Melsterbeek’

3 ‘Alle diensten en grondstoffen die door ecosystemen worden geproduceerd.’ Concept ESD: Reeds lang bekend in academische wereld VN: Milennium Ecosystem Assesment 2005 ESD: zeer grote waarde, eindig én bedreigd Politiek/beleid: Afweging tussen lange en korte termijn belangen Verschuivingen in prioritering milieu-, zaken- en sociale belangen Nood aan kennis om nodige afwegingen te kunnen maken Beleidsgericht onderzoek: Knowhow ecologische processen, Inventariseren en Valideren Wat zijn Ecosysteemdiensten

4 ‘Alle diensten en grondstoffen die door ecosystemen worden geproduceerd.’ Wat zijn Ecosysteemdiensten Primaire productie - Landbouw Riviersystemen - EnergieproductieGrondstoffen – Productie goederen Niet oneindig: Schaars Bedreigd Waarde?

5 ‘Alle diensten en grondstoffen die door ecosystemen worden geproduceerd.’ Wat zijn Ecosysteemdiensten Niet oneindig: Schaars Bedreigd Waarde?

6 ESD en natuurbehoud Natuurbehoud vandaag: beperkte maatschappelijke relevantie Verdere degradatie ecosystemen = enorme investeringen Concept ESD focust op voorheen vanzelfsprekende winsten Creëert maatschappelijk draagvlak Niet goed gekend in Vlaanderen Project ‘Ecosysteemdiensten in Vlaanderen’: Introduceert concept in Vlaanderen Beschrijft achterliggende ecologische processen Eerste inventarisatie ESD, potentiële winsten en maatregelen Project ‘MKBA’: Valideren van ecosysteemdiensten Concreet instrument duurzaam beleid

7 Wat zijn Ecosysteemdiensten Specifieke habitats Nutriëntencyclering Primaire productie Hydrologische cyclus Levensduur Levenskwaliteit Landbouwproductie Visvangst Structuren en Processen Intermediaire diensten Finale diensten Winsten Inventarisatie 2 Ecologie 3 Kwantificeren 4 Valideren €/… 5Beleids- instrumenten

8 Wat zijn Ecosysteemdiensten Specifieke habitats Nutriëntencyclering Primaire productie Hydrologische cyclus Levensduur Levenskwaliteit Landbouwproductie Visvangst Structuren en Processen Intermediaire diensten Finale diensten Winsten Inventarisatie 2 Ecologie 3 Kwantificeren 4 Valideren €/… 5Beleids- instrumenten ANB- PROJECT Ecosysteemdiensten in Vlaanderen LNE-PROJECT MKBA

9

10 Deel I: beschrijving ESD

11 Deel I: beschrijving ESD FINALE DIENSTEN Waterretentie en -berging Vermijden erosie, verzilting & droogteschade Vermeden eutrofiëring Noordzee Verminderen broeikas-effect Zuiveren grond- en oppervlaktewater Groei gewassen Groei hout Aanwezigheid groene ruimte Natuurlijke pestcontrole Natuurlijke pollinatie Kraamkamerfunctie Vermijden overstroming Aanwezigheid stilte en natuurgeluiden Zuiveren lucht

12 Deel I: beschrijving ESD Algemene beschrijving van het concept en van de belangrijkste ESD in Vlaanderen. Verkennende analyse met een ruimtelijke component

13 DEEL II: Voorbeeldprojecten Project Hoofdzakelijk landgebruik practische haalbaarheid aansluiting bestaande projecten Communicatie- potentieel voorbeeld- functie projecten in opstart beschikbare data MelsterbeekLandbouwzone Averbodebos & de MeerodeNatuurgebied Rieme-Zuid & Doornzele NoordIndustriezone Het ZwinKustzone Stedelijk GroenStedelijke zone +++ NetebekkenRiviersysteem Hoge KempenNatuurgebied Kalmthoutse HeideNatuurgebied De WijersGemengd Inventarisatie ESD projectgebied - Inventarisatie maatregelen en effect op ESD - Mogelijkheden bijkomende maatregelen

14 Erosiebestrijding in het bekken van de Melsterbeek (Deel II, HS 2)

15 Ecosysteem Melsterbeek

16 ESD landbouw versus lokale, regionale en globale regulerende ESD Landbouwproductie

17 Verlies lokale regulerende ESD als trigger voor maatregelen

18 Verlies lokale regulerende ESD als trigger voor maatregelen

19 Erosiebestrijding en directe winst van deze ESD

20 Erosiebestrijding en directe winst van deze ESD

21 Erosiebestrijding en directe winst van deze ESD

22 Dit kan winsten opleveren in grote delen van Vlaanderen:

23 Bijkomende maatregelen hebben groot potentieel Aangepaste inrichting ‘nieuwe’ natte ecosystemen Biomassa  C-opslag  klimaat Retentie  N en P retentie  waterzuivering Houtproductie  bosbouw Groenstructuren  fijn stof zuivering Biodiversiteit akkerranden  pestcontrole Biodiversiteit akkerranden  pollinatie Moerasgebieden  kraamkamerfunctie Landschap  recreatie … Ook deze winsten zijn significant op Vlaamse schaal

24 Duurzaam beleid in functie van alle lokale, regionale en globale ESD = maximale winst Landbouwproductie

25 ESD-potentieel Melsterbeek INTERMEDIATE SERVICEFINAL SERVICEEFFECT Functioneren hydrologische systemen Waterretentie en -berging +++ Vermijden erosie, verzilting & droogteschade Cyclering van nutriënten in het estuariumVermeden eutrofiëring Noordzee+ Opslag van koolstof in ecosystemenVerminderen broeikas-effect+/PP Cyclering van stikstof en fosfor in ecosystemenZuiveren grond- en oppervlaktewater++/PP Primaire produktie Groei gewassen-/+/P Groei hout+/P Biodiversiteit Aanwezigheid groene ruimte+/PP Natuurlijke pestcontrolePP Natuurlijke pollinatiePP Kraamkamerfunctie+/PP Energiedissipatie door natuurlijke structurenVermijden overstroming+++ Beïnvloeden geluid door natuurlijke structurenAanwezigheid stilte en natuurgeluiden+/PP Adsorptie polluenten door natuurlijke structuren Zuiveren luchtP

26 Potentieel van ESD in Vlaanderen

27 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

28 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

29 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

30 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

31 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

32 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

33 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

34 Potentieel van enkele ESD in Vlaanderen

35 Conclusies Overzicht ESD in Vlaanderen ESD alomtegenwoordig Grote potentiële winsten Grote economische risico’s Grote economische kansen Vlaams beleid Investeren in gedetailleerde analyse van alle ESD Kans voor vergroten maatschappelijk draagvlak leefmilieu Noodzaak tot integratie van ESD in duurzaam Vlaams beleid

36 Erosiebestrijding en directe winst van deze ESD