Bevordert culturele duurzaamheid bestendig erfgoedbeleid? Prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld

Erfgoed en duurzaamheid Culturele duurzaamheid en erfgoed

Erfgoed, lekker belangrijk!? Culturele duurzaamheid en erfgoed Alles van waarde is weerloos? Van niemand of van iedereen? Een pittoresk decor? Oude meuk? Follow the money: exploiteren maar? Geen functie, geen bestaansrecht? Waardevol of waardeloos?

Erfgoed draait om agency Culturele duurzaamheid en erfgoed Willem Frijhoff: ‘…erfgoed is iets wat je uit het verleden krijgt toebedeeld of aangereikt met de opdracht er iets mee te doen en het door te geven aan de mensen na jou.’ Erfgoed bestaat uit de materiële en immateriële resten van het verleden PLUS emotie, betekenisgeving en toe-eigening

De vragen voor vandaag: Culturele duurzaamheid en erfgoed 1. Kunnen we ‘iets doen’ met erfgoed dat duurzame ontwikkeling bevordert? En omgekeerd: 2. Draagt duurzaamheidsdenken bij aan het behoud, de ontsluiting en benutting van onroerend, roerend en immaterieel erfgoed?

De uitdaging vandaag (2): Culturele duurzaamheid en erfgoed Indien we beide vragen met een ja kunnen beantwoorden, wáár en op welk niveau moet dan het beleid worden gemaakt en uitgevoerd dat erfgoedbeleid als onderdeel van duurzaamheidsbeleid neerzet? Lokaal – regionaal – nationaal?

Duurzaamheid Culturele duurzaamheid en erfgoed Sinds het Brundlandt-rapport (1987) staat duurzame ontwikkeling stevig op de politieke en beleidsagenda’s

2015: Verenigde Naties doelen voor 2030

Waar zijn erfgoed en cultuur? Culturele duurzaamheid en erfgoed Marc Jacobs: Cultuur en erfgoed NIET opgenomen in de VN- duurzaamheidsagenda uit 2015 Niettemin: UNESCO heeft de 2030-tekst onmiddellijk omarmd om de duurzaamheidsdoelen van de VN in de erfgoedinstrumenten te injecteren, in concreto in de Conventie voor het borgen van immaterieel erfgoed

UNESCO-Conventie voor het borgen van immaterieel erfgoed (2003) Doel: ‘het borgen van de gebruiken, voorstellingen, expressies, kennissen en technieken die gemeenschappen, groepen en, in sommige gevallen, individuen, herkennen als een integraal deel van hun cultureel erfgoed.’

Raad van Europa: Faro-Conventie (2005) Culturele duurzaamheid en erfgoed Stelt erfgoed centraal als bron voor -menselijke ontwikkeling -duurzame verandering -‘quality of life’ -de verbetering van woon-, werk- en leefklimaat -de bescherming van culturele diversiteit -versterking van de gemeenschap -en de bevordering van een interculturele dialoog

Dus: erfgoedbeleid onderdeel van duurzaamheidsbeleid Culturele duurzaamheid en erfgoed Behoud en ontsluiting van erfgoed zijn geen doel op zich, maar een wezenlijk element van sociaal, cultureel, economisch en ecologisch beleid

Geen nieuw begrip Culturele duurzaamheid en erfgoed

Wat bedoelen we er dan mee? Culturele duurzaamheid en erfgoed ‘Maatschappelijke verandering die culturele waarden respecteert’ Duurzaamheid is maatschappelijke ontwikkeling die rekening houdt met het belang van sociale verbanden (leefbaarheid) ecologie (milieu) economische meerwaarde culturele waarden

Bottom-up initiatieven Vrijwilligersorganisaties én (commerciële) producenten van toeristische en streekproducten sluiten zich aaneen om de productie en consumptie van duurzame producten te bevorderen

Hebben we behoefte aan een vierde pijler? Culturele duurzaamheid en erfgoed

Erfgoed en culturele duurzaamheid Culturele duurzaamheid en erfgoed Laurier Turgeon: ‘Cultural heritage is considered here neither as an end in itself, nor as a forth pillar of sustainable development, but as an important means to attain the three basic goals of sustainable development: protection of the environment, economic progress and greater social justice.’

Erfgoed inzetten als instrument Culturele duurzaamheid en erfgoed Voor doorontwikkeling van onroerend erfgoed versterking van sociale cohesie en lotsverbondenheid equiperen van mondige en betrokken burgers vergroting van de leefbaarheid in stad en platteland versterking van gemeenschappen ontwikkeling van nieuwe verdienmodellen duurzame landschaps- en natuurontwikkeling

Nogmaals de vragen voor vandaag: Culturele duurzaamheid en erfgoed 1. Kunnen we ‘iets doen’ met erfgoed dat duurzame ontwikkeling bevordert? En omgekeerd: 2. Draagt duurzaamheidsdenken bij aan het behoud, de ontsluiting en benutting van onroerend, roerend en immaterieel erfgoed?

Zo ja… Culturele duurzaamheid en erfgoed Op welk niveau moet het gebeuren? Lokaal – regionaal – nationaal? Waar zitten de dragende gemeenschappen? Wie heeft de regie? Welke allianties moeten worden gesmeed? Waar en hoe heeft de inzet van erfgoed meerwaarde? En wat wordt het erfgoed er beter van?

Dankuwel voor uw aandacht Arnoud-Jan Bijsterveld Hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University Culturele duurzaamheid en erfgoed