SER: De Energieke samenleving op weg naar 2050 Inleiding Workshop 4 Dennis Gieselaar Directeur Oskomera Solar Power Solutions International B.V.

3 Uitrol zonne-energie: Wie? Zonnestroom in Nederland Ontwikkelaars en beheerders 1. Grond gebonden installaties 2. Grote daken met zonnestroom 3. Portfolio’s van kleine daken gehuurd Bedrijven 4. Grootverbruikers met eigen installaties 5. Middelgrote en kleine gebruikers Met eigen installaties Consumenten 6. Huurders van woningen met zonnestroom 7. Jonge gezinnen met eigen woning met een eigen installatie 8. Woningeigenaren met spaargeld met een eigen installatie

4 GRONDGEBONDEN INSTALLATIES Beschrijving Grote installaties op het vrije veld gekoppeld aan het middenspannings- of hoogspanningsnet. De installaties worden ontwikkeld en beheerd door ontwikkelaars en energiebedrijven. Deze projecten worden gedurende de levensduur vaak verhandeld onder investeringsfondsen, zoals pensioenbeheerders. Belangrijkste succesfactoren Grondkosten Vergunningen PPA rate; looptijd en afnemer Kapitaalkosten Toegang tot het net. Overwegingen / aandachtspunten Relatief goedkoop zonnestroom plaatsen Grote invloed op landschap Snel betrouwbaar duurzaam vermogen realiseren Overheden hebben a.g.v. vastgoedcrisis veel grond ter beschikking. Foto: 5 MW Howton (UK) installatie (2011) Artist Impression: Zonnepark Gemeente Gennep

5 GROTE DAKEN VAN DERDEN Beschrijving Grote installaties op gebouwen van derden. De installaties worden ontwikkeld en beheerd door ontwikkelaars en energiebedrijven. Deze projecten worden gedurende de levensduur vaak verhandeld onder investeringsfondsen, zoals pensioenbeheerders. Belangrijkste succesfactoren Recht van Opstal kosten Stroomverbruik dak eigenaar PPA rate; looptijd en afnemer Kapitaalkosten Fiscaliteit (EIA) noodzakelijk Overwegingen / aandachtspunten Relatief goedkoop zonnestroom plaatsen Snel betrouwbaar duurzaam vermogen realiseren Zonnestroom kan (nog) niet concurreren met energie uit het net. Foto: 5.1 MW Lano (B) installatie Foto: 1.3 MW VPK Aalst (B)

6 PORTFOLIO’S VAN KLEINE DAK PROJECTEN VAN DERDEN Beschrijving Een groep kleine installatie op gebouwen van derden. Door de omvang van het portfolio worden financierings- en transactiekosten gedrukt. De installaties worden ontwikkeld en beheerd door ontwikkelaars en energiebedrijven. Deze projecten worden gedurende de levensduur vaak verhandeld onder investeringsfondsen, zoals pensioenbeheerders. Belangrijkste succesfactoren Recht van Opstal kosten Transactiekosten Efficiënte structurering PPA rate; looptijd en afnemer Kapitaalkosten Fiscaliteit (EIA) noodzakelijk Overwegingen / aandachtspunten Kleinere bedrijven hebben vaak een hogere prijs per kWh, daarmee wordt zonnestroom aantrekkelijker. Volledig ontzorgt concept voor de dak eigenaren Foto: een van de 38 scholen in Amsterdam met zonnestroom Foto: detail van 300 KWp; Maatschap Boon te Zeewolde; onderdeel van een portfolio van 40 projecten (met dank aan

7 GROOTVERBRUIKERS MET EIGEN INSTALLATIES Beschrijving Grootverbruikers met voldoende dak- of grondoppervlakte kunnen ervoor kiezen om zelf te investering in een installatie. De prijs van de zonnestroom kWh is daarbij de belangrijkste afweging, in combinatie met eventueel de invulling van duurzaamheidsdoelstellingen Belangrijkste succesfactoren Prijs huidige elektriciteit Beschikbaarheid fiscale maatregelen (EIA) Intern investeringsgrondslagen Kapitaalkosten Overwegingen / aandachtspunten Zonnestroom concurreert met investeringen die betrekking hebben op de day-to-day business De prijzen voor grootverbruikers zijn zeer competitief Beperkte kennis onder de doelgroep Artist Impression: Hitachi Data Systems plaatst in Q circa 1.6 MW te Zaltbommel IKEA investeert in zonnestroom

8 ZAKELIJKE KLEINVERBRUIKERS MET EIGEN INSTALLATIES Beschrijving Zakelijke kleinverbruikers betalen relatief veel per kWh. Verder kunnen ze met aansluiting tot 3x80 Ampère verrekenen. Zonnestroom kan concurreren met grijze elektriciteit. Belangrijkste succesfactoren Succesvolle marketing Beschikbaarheid fiscale maatregelen (EIA) Kennisoverdracht. Overwegingen / aandachtspunten Zonnestroom concurreert met investeringen die betrekking hebben op de day-to-day business De prijzen voor grootverbruikers zijn zeer competitief Beperkte kennis onder de doelgroep Afbeelding: Melk de Zon marketingcampagne voor melkveehouders Foto: Albert Heijn te Houten investeert in zonnestroom

9 HUURDERS VAN WONINGEN MET ZONNESTROOM Beschrijving Huurders kopen met goedkeuring van een corporatie een eigen system, al dan niet met ondersteuning. Een andere optie is dat de corporatie zonnepanelen plaatst en deze doorrekend in de huurlasten. De huurder heeft lagere energielasten. Belangrijkste succesfactoren Betrokkenheid corporaties Aantoonbaar succes diverse eigendomsconstructies Financiële zekerheden (debiteurenrisico’s) Overwegingen / aandachtspunten De meeste woningen in Nederland zijn in het bezit van corporaties. Een model waarbij de corporatie eigenaar blijft van de installatie maakt het mogelijk om minder verdienende particuliere toch gebruik te maken van zonnestroom Eigendom, recht van opstal, mobiliteit van de huurder zijn belangrijke aandachtspunten. Afbeelding: 20 corporaties in Limburg initiëren een project met woningen met panelen Foto: 28 portiekwoningen van WS Steadion (Den Haag) zijn voorzien van zonnepanelen

10 JONGE GEZINNEN MET EEN EIGEN WONING Beschrijving De meeste jonge gezinnen met een eigen woning hebben beperkt kapitaal ter beschikking om zelf in een zonnestroomsysteem te investeren. Een volledig ontzorgt concept, inclusief financiering biedt oplossingen. Belangrijkste succesfactoren “ontzorging” Toegang tot financiering Operational exellence van verkoop tot nazorg Marketing en voorlichting Overwegingen / aandachtspunten Een los financieringsproduct heeft weinig impact. Het dient integraal onderdeel van de complete propositie te zijn Zonnestroom draagt bij aan onafhankelijkheid; een belangrijke motivator om te kiezen voor zonnestroom Voor het volledig ontzorgt concept dient een complete waardeketen van dienstverlening op te worden gezet: inclusief verkoop, advies, installatie, garantie, financiering etc. Er kan geleerd worden van de woningmarkt. Foto: SUNKIT ® 14 (3.5 kWp) te Druten Foto: SUNKIT ® 12( 2,9 kWp) te Sevenum

11 WONINGEIGENAREN MET SPAARGELD Beschrijving De grootste groep kopers op dit moment betreft woningeigenaren met spaargeld, vaak ouder dan 45 jaar. Deze groep is zeer kritisch maar kiest om zelf te investeren. Binnen deze doelgroep zijn tevens de daken te vinden waar meer dan 2 kWp (ca 15 m 2 ) geplaatst kan worden. Belangrijkste succesfactoren Oplossingen voor esthetische inpassing De installateurssector dient voldoende kwaliteit in huis te hebben Advies in het voortraject is zeer belangrijk. Overwegingen / aandachtspunten Deze doelgroep maakt vaak gebruik van gezamenlijke inkoop acties (Vereniging Eigen Huis, Natuur & Milieu etc. Deze doelgroep laat zich vooraf goed informeren Foto: SUNKIT ® BLACK 25 (2.7 kWp) Foto: Dak geïntegreerd zonnestroomsysteem

12 CONCLUSIE & AANBEVELING Conclusie De technologie is rijp. De markt en het potentieel is in kaart en loopt reeds. Veel partijen zijn nog zoekende. Een succesvolle versnelling heeft een helder kader nodig per toepassing / doelgroep. De overheid en haar partners kan daarin faciliteren. Het particuliere segment krijgt vorm, de toepassing van grootschalige installaties vraagt om flankerend beleid. Aanbevelingen Pas de SDE+ in detail aan: zorg ervoor dat zonnestroom een voorkeurpositie ten opzichte van bijstook en biomassa krijgen Stel overheden met (overtollige) grondposities in staat de grond te converteren naar zonnestroomlocaties Stimuleer actief een kwaliteitskeur voor zonnestroominstallaties bij particulieren Handhaaf het huidig fiscaal regime (EIA) Leer van het buitenland (Duitsland, Vlaanderen) bij grootschalige netinpassing