Kwalitatieve en kwantitatieve effecten van de demografie op de woningmarkt Johan Surkyn Interface Demography Vrije Universiteit Brussel 17 september 2010 Studiedag Ruimte voor wonen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Inhoud Demografie en woningmarkt Kwantitatieve effecten Kwalitatieve effecten Een blik op de toekomst Effecten in omgekeerde richting

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Demografie en woningmarkt Demografische thema’s: bevolkingsaantallen, verdeling in leeftijdsgroepen, regionale verspreiding en huishoudens,... En alle gebeurtenissen die daarin verandering brengen: geboorten en overlijdens, verhuisbewegingen en migraties, de vorming en de ontbinding van huishoudens Al deze thema’s houden verband met wonen, en dat zowel in kwantitatieve (aantal woningen, woonruimte noodzakelijk per gezin, …) als in kwalitatieve termen (noden en preferenties in termen van leeftijd, gezinsfase en gezondheidstoestand van de bewoners) Relatie loopt in twee richtingen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography 1: Kwantitatieve effecten Een huishouden staat gelijk aan een woning? Tautologische redenering die de correcte statistische telling van beide concepten hindert De realiteit is dat huishoudens steeds meer pluriform worden, en soms zelfs moeilijk af te bakenen (co-ouderschap, semi-collectieve woontypes, huishoudens versus gezinskernen) Idem voor het domicilie-concept (alternerende woontypes, tweede verblijven, LAT-relaties) Idem voor het residentieel vastgoedpatrimonium (tourisme, handel, landbouw, nijverheid) Bij gebrek aan beter gaan we er van uit dat het rijksregister-domicilie een huishouden bepaalt, en een bebouwd kadasterperceel met “woongelegenheden” een woning aanduidt

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens en woningen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens en woningen Een vrij constant surplus van ca 10% kadasterwoningen: (frictie-)leegstand, tweede verblijf, niet-geregistreerde bewoning, woningen anders gebruikt dan bestemd, of anders bestemd dan bij kadaster bekend Grote regionale verschillen: aan de kust bedraagt het “surplus” meer dan 100 In sommige stedelijke gebieden is er geen surplus maar een “deficiet” Grote tendensen zijn dus bekend, maar door problemen inzake conceptualisering, meting enz. blijft er een marge van onzekerheid, zeker voor lokale of meer diepgaande studies

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Wat met de nieuwbouw? Gelijkaardig meetprobleem “residentiële uitbreidingsbouw”? Toename van aantal huishoudens wordt grotendeels gedekt door de nieuwbouw

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Aangroei huishoudens en nieuwbouw

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Aangroei huishoudens en nieuwbouw Aantal huishoudens volgt niet strikt de bevolkingsgroei Cyclische bewegingen: gestuurd door conjunctuur, druk op woningmarkt, regelgeving wonen en ruimtelijke ordening, … Elasticiteit in gebruik bestaande voorraad woningen en andere gebouwen Laatste jaren een vrij snelle toename van het aantal huishoudens Voor grofweg 2/3 verklaard door bevolkingsgroei en 1/3 door gezinsverdunning

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography 2. Kwalitatieve effecten Leeftijds- en huishoudensstructuur bepalen de woningvraag, nieuwe trends geven vorm aan deze vraag: Studeren, werken en “Nestverlaten”, wanneer en naar welke leefvorm? Koppels en alleenstaanden, ouderschap tijdens en na partnerrelaties Huwelijk, echtscheiding, LAT en mengvormen Een huis in de zon, tweede verblijf, beroepsgebonden “pied-à-terre”, … “Woonmode”: wonen in de stad, lofts, nieuwbouw flat voor medioren, renovatie Ouderen en “levenslang wonen”

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Singles en appartementen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Medioren:verhuiskansen naar leeftijd

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Verschuivingen op gezinsvlak Stedelijk wonen wordt aantrekkelijker voor jongeren Ouderen leven langer samen als koppel Nieuw samengestelde gezinnen: in 2006 leefden ca. 10% van de kinderen in een nieuw samengesteld gezin, vertoont een stijgende trend Co-ouderschap MediorenTrends vooruitzichten geven een bevolkingstoename met 7 à 8% in het volgende decennium. Bovenop deze puur demografische groei zorgt de gezinsverdunning voor een bijkomende huishoudenstoename van 3 à 4%. Componenten van de gezinsverdunning: echtscheiding, lage vruchtbaarheid, verdwijnen van huishoudens met meerdere gezinskernen, vergrijzing,... Dus: toename van vooral singles, éénoudergezinnen en kinderloze koppels (kinderloos=geen inwonende kinderen) De gezinsverdunning heeft de voorbije jaren al een duidelijke invloed gehad op de woningvraag: zie figuur

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Een woonvorm voor elke generatie: trends en evenwichten Terugkeer naar de stad? Zie Gent Kopen i.p.v. huren? Fluïditeit op de koopmarkt? Woonalternatieven voor ouderen: Levenslang wonen: bestaande woning aanpassen versus verhuizen naar een geschikte woning (ligging, onderhoud, voorzieningen) Woonzorgzones De laatste levensjaren: thuis, rusthuis, of verzorgingsinstelling? Een meer fluïde woningmarkt? Fluïditeit stimuleert renovatie? Statische markt stimuleert nieuwbouw? De medioren: een nieuwe generatie van bouwers en verbouwers?

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Een blik op de toekomst: huishoudens Evolutie van de gezinssamenstelling aan de hand van huishoudensvooruitzichten

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 1991 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 1996 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2001 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2006 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2011 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2016 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2021 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2026 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2031 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2001 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Huishoudens: LIPRO 2031 (Vlaanderen)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Een blik op de toekomst: Medioren Een historisch hoog aantal jarigen maakt nieuwe woonkeuzen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography 28 Herhaling titel van presentatie Verificatie Lipro vlaanderen a.d.h.;v. NIS

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography 1: Evolutie medioren (projecties PB)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Blik op de toekomst: Conclusies Leeftijdsbewust bouwen is belangrijker dan ooit: Vandaag is 17% van de bevolking ouder dan 65; binnen 20 jaar zal dat 23% zijn De trend naar levenslang wonen betekent dat woningen voorzien moeten zijn op personen met fysieke beperkingen, en met zorgvragen die in het verleden doorgaans enkel in instellingen beantwoord werden Oudere alleenstaanden vormen een specifiek aandachtspunt: nadat hun aandeel decennialang daalde is er weer een toename in zicht Innovatieve bouwconcepten die een compromis vormen tussen zelfstandigheid en privacy enerzijds, en nabijheid van formele en informele zorgverstrekking anderzijds, zullen in de toekomst ongetwijfeld succes kennen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Blik op de toekomst: Conclusies Dit heeft ook implicaties voor woon- en zorgbeleid en ruimtelijke ordening: Bouwvoorschriften in verkavelingen staan soms haaks op de woonbehoeften van ouderen De overheid heeft er belang bij naast levenslang wonen ook de woonmobiliteit van ouderen te bevorderen: hoe kan ze dit ondersteunen? Er moet ook gedacht worden aan publieke infrastructuurwerken die de mobiliteit van ouderen bevorderen: kwaliteit van de voetpaden, ontsluiting door openbaar vervoer Een preventief en duurzaam beleid mag niet aan de doelgroep van de medioren voorbijgaan

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Wonen: noden en wensen van de ouderen Zelfstandig wonen Belang van mobiliteit (zie voetpaden) Bereikbaarheid van het zorgaanbod (formeel en informeel) Aangepastheid van de woning (liften, toegang voor rolstoelgebruikers)

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography EINDE

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Demografie en bouw: hoe hecht is de band? Invloedrijke factoren Totale bevolking Type en grootte huishoudens Leeftijdsgroepen Verhuisbewegingen Enz.

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Toenemend aantal gezinnen creëert toenemende vraag naar woningen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Woningproductie volgt demografie niet automatisch

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Gezinsverdunning en appartementen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Belang alleenstaanden neemt verder toe

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Steeds meer ouderen

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Woonwensen van ouderen Zelfstandig wonen  Belangrijk: Vervoersinfrastructuur Commercieel aanbod Zorgaanbod Toegankelijkheid Functionaliteit Enz.

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Omgeving en leeftijd: ouderdom maakt veeleisend

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Een grotere behoefte aan aangepaste woningen komt er aan

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Verhuizen na 50 jaar: een nieuwe trend?

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Blik op de toekomst: uitdagingen voor de bouw Van 17% naar 23% 65 plussers Trend naar levenslang wonen met nieuwe wooneisen Compromis tussen: Leefbaarheid met fysieke beperkingen Zelfstandigheid Privacy Nabijheid van formele en informele zorgverstrekking  Ongetwijfeld succes voor innovatieve bouwconcepten

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Uitdagingen voor het woonbeleid Bouwvoorschriften: verzoenen met de noden van ouderen Vervoersinfrastructuur: afstemmen op mobiliteit van ouderen Woonmobiliteit: overstap naar gepaste woningen bevorderen Verbouwing: aanpassing van bestaande woningen stimuleren Er is een preventief en duurzaam beleid nodig dat niet voorbijgaat aan de medioren!

Vrije Universiteit Brussel Interface Demography Evolution des 50 – 64 ans