PROJECT Meetinstrument Centrumbeheer Instrument om het beheer van een centrum of kern van een gemeente te evalueren.

Situering  Meetinstrument waarmee gemeenten het beheer van hun centrum en de economische leefbaarheid ervan kunnen evalueren 2005: Testcase (Ieper, Middelkerke, Roeselare, Torhout en Zwevegem) 2006: Benchmarkonderzoek (Ieper, Izegem, Menen, Poperinge, Tielt en Torhout)

Situering  Vaststelling :  effectieve meerwaarde (basis voor missie, visie, strategie en actieplan)  gemeenten hebben nood aan inhoudelijke en procesmatige begeleiding ⇨ Aanstelling van een procesbegeleider

Taak procesbegeleider  Gemeenten ondersteunen in de toepassing van het meetinstrument  Zorgen voor de vergelijkbaarheid van de resultaten (benchmarking)  Instaan voor de ervaringsuitwisseling tussen gemeenten onderling ⇨ Train-the-trainerprincipe

Inhoud 1. Centrumbeheer: definitie en doelstellingen 2. Meetinstrument centrumbeheer 3. Project centrumbeheer 4. Gemeente aan het woord 5. Deelname aan het project 6. Meer informatie

1. Centrumbeheer: definitie en doelstellingen  Definitie “Structureel samenwerkingsverband van publieke en private partijen in een binnenstad of in een centrum of kern van een gemeente om de aantrekkingskracht en het economisch functioneren van dit centrum of die kern te versterken.”  Verbetering van de leefbaarheid van de binnenstad of het centrum van de gemeente

1. Centrumbeheer: definitie en doelstellingen Leefbaarheid Kleinhandel Horeca Toerisme en recreatie … Wonen Mobiliteit (bereikbaarheid, parkeren, verkeersveiligheid) Openbare ruimte … Economische ontwikkeling Voorwaarden- scheppend INHOUDELIJKE DOELSTELLINGEN SUBDOELSTELLINGEN Formuleren van prioriteiten en concrete acties en projecten Economie

1. Centrumbeheer: definitie en doelstellingen  Organisatorische of procesgerichte doelstellingen ➙ H et professioneel aanpakken van het beheer van een stad of gemeente  ontwikkelen van een strategie en visie voor het centrum  werken aan gezamenlijke en samenhangende doelstellingen  bevorderen van communicatie, overleg en samenwerking tussen de diverse actoren in het centrum van de gemeente

2. Meetinstrument centrumbeheer  Zelf het beheer van je centrum evalueren en opvolgen  Toepasbaar in diverse situaties  Vastleggen ‘centrum’ of ‘kern’ gemeente  door gemeente zelf te bepalen  afbakening laten samenvallen met statistische sectoren

2. Meetinstrument centrumbeheer  Checklist (zelfanalyse/- evaluatie) Een lijst van indicatoren Hoofddoelstellingen Subdoelstellingen Verklarende indicatorenfiches Vragenlijsten ORGANISATORISCHE, PROCESGERICHTE DOELSTELLINGEN INHOUDELIJKE DOELSTELLINGEN

2. Meetinstrument centrumbeheer Checklist gemeenten ■ Is er een langetermijnvisie/strategie met betrekking tot de gewenste toekomstige ontwikkeling van het centrum? ■ Is deze visie opgenomen in het structuurplan? ■ Werd deze visie enkel door het lokale bestuur uitgewerkt of was er samenwerking en overleg met andere belanghebbenden? ■ Welke diensten binnen het lokaal bestuur waren betrokken bij het uitwerken van de strategie? ■ Wordt de strategie regelmatig geëvalueerd, bijgestuurd? ■ Is er in de gemeente overleg tussen het lokale bestuur en één of meerdere private partijen over initiatieven/concrete acties in het centrum? ■ Met welke partijen wordt overleg gepleegd: handelaars, horeca-uitbaters, vastgoedsector, …? ■ Hoe gebeurt dit overleg? Hoe verloopt de communicatie tijdens de uitvoering van concrete projecten? Worden de individuele handelaars in de gemeente op één of andere manier geïnformeerd over het lokaal economisch beleid? Als er in het centrum concrete acties, projecten worden uitgewerkt, krijgt u dan voldoende steun van de handelaars? Zijn de handelaars bereid een financiële inbreng te doen om concrete acties of projecten ter verbetering van het centrum financieel te steunen? Welke oorzaken verhinderen dat het commerciële centrum momenteel haar potentieel bereikt? Hoe is de toestand geëvolueerd ten opzichte van twee à drie jaar geleden? Welke acties zouden er in de gemeente nog ondernomen moeten worden om de aantrekkelijkheid van het centrum verder te verhogen?

2. Meetinstrument centrumbeheer  Checklist (zelfanalyse/- evaluatie) ORGANISATORISCHE, PROCESGERICHTE DOELSTELLINGEN INHOUDELIJKE DOELSTELLINGEN Een lijst van indicatoren Hoofddoelstellingen Subdoelstellingen Verklarende indicatorenfiches Standaard vragenlijsten

2. Meetinstrument centrumbeheer Lijst van indicatoren 1. Evolutie van het aantal jobs in detailhandel en horeca 2. Evolutie van de verhouding ‘tewerkstelling in detailhandel en de horeca op de totale tewerkstelling’ 3. Evolutie van het aantal detailhandelszaken en het aantal horecazaken in het centrum 4. Evolutie van de variëteit in het handelsaanbod 5. Evolutie aantal leegstaande handelspanden (met onderscheid detailhandel en horeca) in het centrum 6. Evolutie aantal m² winkelverkoopvloeroppervlakte in het centrum 7. Evolutie van het aantal afgeleverde socio- economische vergunningen in het centrum 8. Evolutie van de prijsevolutie per m² van de handelspanden 9. Evolutie omzet in de detailhandel en de horeca 10. Evolutie invloedssfeer van de detailhandel 11. Waardering van het winkel- en horeca-aanbod door de winkelende bezoekers en/of inwoners en door de handelaars Bevorderen van het economisch functioneren in het centrum Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum Bevorderen van handel en horeca in het centrum Bevorderen van toerisme en recreatie in het centrum

2. Meetinstrument centrumbeheer Lijst van indicatoren 12. Evolutie van het logiesaanbod in het centrum 13. Evolutie van het aantal verblijfstoeristen, van het aantal overnachtingen en van de bezettingsgraad in de verschillende logiesvormen in het centrum 14. Evolutie van het aantal bezoekers aan attracties, evenementen, bioscopen, musea, … gelegen in het centrum 15. Evolutie van het aantal bezoekers aan de balie van de dienst voor toerisme of het VVV-kantoor 16. Evolutie van het aantal informatieaanvragen bij de dienst voor toerisme of het VVV-kantoor (= zowel aan de balie, als telefonische, als via e- mail, …) 17. Evolutie van het aantal verkochte kaarten voor wandel- en fietsroutes die in het centrum passeren 18. Waardering van het toeristisch-recreatief centrum door bezoekers Bevorderen van het economisch functioneren in het centrum Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum Bevorderen van handel en horeca in het centrum Bevorderen van toerisme en recreatie in het centrum

2. Meetinstrument centrumbeheer Lijst van indicatoren 19. Evolutie van het aantal inwoners in het centrum 20. Evolutie van de verhouding ‘aantal inwoners in het centrum op totaal aantal inwoners’ 21. Evolutie van de leeftijdsstructuur van de bevolking in het centrum en vergelijking met de evolutie van de leeftijdsstructuur van de bevolking in de gemeente 22. Evolutie van het gemiddelde inkomen per aangifte in het centrum en vergelijking met de evolutie van het gemiddeld inkomen per aangifte in de gemeente 23. Evolutie van het aantal afgeleverde bouwvergunningen voor nieuwbouwwoningen of voor renovatie van woningen in het centrum 24. Evolutie van het aantal leegstaande woningen in het centrum 25. Evolutie van de gemiddelde verkoopprijs van de woningen 26. Aanwezigheid van minimale en aanvullende voorzieningen in het centrum/de kern (voor evaluatie kleinere woonkernen) Bevorderen van het economisch functioneren in het centrum Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum Aantrekkelijk maken van het wonen in het centrum Bevorderen van de mobiliteit en de verkeers- veiligheid in het centrum Bevorderen van de aan- trekkelijkheid van de open- bare ruimte

2. Meetinstrument centrumbeheer Lijst van indicatoren 27. Waardering van de bereikbaarheid van het centrum met de auto 28. Waardering van de bereikbaarheid van het centrum met het openbaar vervoer 29. Waardering van de bereikbaarheid van het centrum te voet of met de fiets 30. Waardering van de parkeermogelijkheden in het centrum 31. Waardering van de fietsstallingen in het centrum 32. Waardering van de verkeersveiligheid in het centrum 33. Evolutie van het aantal verkeersslachtoffers in het centrum Bevorderen van het economisch functioneren in het centrum Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum Aantrekkelijk maken van het wonen in het centrum Bevorderen van de mobiliteit en de verkeers- veiligheid in het centrum Bevorderen van de aan- trekkelijkheid van de open- bare ruimte

2. Meetinstrument centrumbeheer Lijst van indicatoren Bevorderen van het economisch functioneren in het centrum Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum Aantrekkelijk maken van het wonen in het centrum Bevorderen van de aan- trekkelijkheid van de open- bare ruimte Bevorderen van de mobiliteit en de verkeers- veiligheid in het centrum 34. Waardering van de inrichting van het openbaar domein (wegen, voetpaden, pleinen, parken) in het centrum 35. Waardering van het onderhoud en de netheid van de openbare ruimte in het centrum 36. Waardering van de veiligheid (en nagaan elementen van invloed op het subjectief onveiligheidgevoel) in het centrum 37. Investeringen in nieuwe of in de aanpassing van bestaande openbare ruimte in het centrum

Voorbeeld: indicator 19  Indicator:Indicator 19: Evolutie van het aantal inwoners in het centrum  Doelstelling:Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum  Subdoelstelling:Aantrekkelijk maken van het wonen in het centrum  Omschrijving:Deze indicator bekijkt hoe het bevolkingsaantal in het centrum is geëvolueerd. (Deze evolutie kan bekeken worden over de laatste 5 jaar.)  Bron:FOD Economie ADSEI, Rijksregister  Instantie waar gegevens kunnen opgevraagd worden: Dienst Economie van de provincie. De gegevens kunnen ook worden opgevraagd bij de dienst bevolking van de gemeente.  Niveau waarop informatie beschikbaar is:Centrum  Frequentie waarmee informatie beschikbaar is:Jaarlijks  Tijdsverloop tussen telling en beschikbaarheid gegevens:Toestand op 1 januari van het jaar t is beschikbaar in november van het jaar t (de gemeenten beschikken normalerwijze vlugger over deze g egevens)  Opmerkingen:Evolutie van de laatste vijf jaar is mogelijk.

Voorbeeld: indicator 27  Indicator:Indicator 27: Waardering van de bereikbaarheid van het centrum met de auto  Doelstelling:Bevorderen van de leefbaarheid in het centrum  Subdoelstelling:Bevorderen van de mobiliteit en verkeersveiligheid in het centrum  Omschrijving:Beoordeling van het centrum op de bereikbaarheid met de auto  Bron:Enquête bij de winkelende bezoeker / inwoners / handelaars  Instantie waar gegevens kunnen opgevraagd worden: De gemeente dient in te staan voor de gegevensverzameling  Niveau waarop informatie beschikbaar is:Centrum  Frequentie waarmee informatie beschikbaar is:Afhankelijk van de gemeente – aangewezen lijkt om de 2 à 3 jaar  Tijdsverloop tussen telling en beschikbaarheid gegevens: Zeer beperkt  Opmerkingen:Door in de enquête ook te vragen om de huidige situatie met de vroegere situatie te vergelijken, kan men een evolutie in de waardering nagaan

2. Meetinstrument centrumbeheer Standaard vragenlijsten  Voor verschillende doelgroepen  winkelende bezoekers  inwoners  handelaars  immobiliënsector  Mogelijkheid om eigen vragen toe te voegen om specifieke situaties, acties of projecten te evalueren

2. Meetinstrument centrumbeheer  Gemeenten zelf aan de slag maar met begeleiding  Economisch functioneren en leefbaarheid van de kern  Toepasbaar in verschillende situaties, voor de diverse typologieën van centra, volgens eigen te bepalen afbakening  Onafhankelijk van de manier waarop de gemeente haar centrum beheert  Invulling van een zelf te bepalen (of te verfijnen) indicatorenset  Invulling indicatoren op basis van  statistieken bij de dienst Economie  statistieken bij gemeenten  inventarissen  enquêtering van verschillende doelgroepen

2. Meetinstrument centrumbeheer  Mogelijkheid tot het in kaart brengen van evolutie bij herhaalde toepassing  Benchmarkinginstrument  Onderlinge vergelijking van gemeentelijke centra  Leren uit ervaringen van anderen  Communicatie-instrument  Relatief eenvoudige indicatoren vormen de vertaling van een complexe realiteit

3. Project centrumbeheer  Ruime provinciale aanpak met een procesbegeleiding  Voordelen:  Standaardisering methodologie en rapportering  Schaalvoordeel (benchmarking / gemeenschappelijke projecten)  Benutten van bestaande kennis en gegevens  Gemeenschappelijk ondersteunend en begeleidend kader  Lagere kostprijs (mindere nood aan uitbesteding van (deel)opdrachten)

3. Project centrumbeheer  Drie projectfasen: Fase 1: Communiceren van het project aan de gemeenten Fase 2: Concrete toepassing van het meetinstrument Fase 3: Benchmarking en diverse workshops

Fase 2: Concrete toepassing meetinstrument  Rol procesbegeleider:  Begeleiding gemeente  Ondersteuning gemeente  Afstemming proces bij verschillende gemeenten  Assistentie bij gegevensverzameling  Organisatie gemeenschappelijke bijeenkomsten  Rol gemeente:  Versturen uitnodigingen voor stuur- en werkgroep  Voorzien van locatie SG en WG  Voorzitten SG en WG  Opvragen en verzamelen van gegevens (hulp van begeleider)  Verwerken, uitschrijven en rapportering resultaten checklist en indicatorenset 2 principes:- Train the trainer - Instrument à la carte

Fase 3: Benchmarking en workshops Benchmarking na toepassing meetinstrument tussen de deelnemende gemeenten Interactieve workshops/fora over vertaling van de resultaten van het meetinstrument naar beleid

Fase 3: Benchmarking en workshops  Rol procesbegeleider:  Opmaak voorstel tot benchmarking  Uitvoering benchmarking  Voorstelling resultaten benchmarking  Organisatie en begeleiding workshops  Met de gemeenten zoeken naar gemeenschappelijke en/of subregionale positioneringen  Rol gemeente: Via deelname aan benchmarking en workshops:  Eigen beleidsinstrumenten voorstellen  Brainstormen over mogelijke uitwisselingen  Ideeën uitwisselen  Ideeën oppikken voor eigen beleid

5. Deelname aan het project  Kostprijs voor de individuele gemeente: € + eigen personeels- en werkingskosten voor:  organisatie gemeentelijk overleg (stuurgroep en werkgroep)  verzamelen van gegevens bij gemeentelijke diensten  kopies  enquêtering (via personeelsinzet of uitbesteding)  codering van ingevulde vragenlijsten  inventariseren  interpretatie en redactie van de belangrijkste resultaten en conclusies in het individuele rapport  deelname aan de benchmarking en workshops

5. Deelname aan het project  In ruil krijgt de gemeente hiervoor:  uitgewerkt meetinstrument  individuele begeleiding en ondersteuning via de procesbegeleider  gebruik van binnen de dienst Economie verzamelde relevante sociaaleconomische gegevens  opname in intergemeentelijke benchmarking  toegang tot intergemeentelijke workshops rond gemeenschappelijk geselecteerde thema’s  insteken voor het eigen gemeentelijk beleid

5. Deelname aan het project  Start van het project : september 2007  Looptijd: 1,5 jaar  Kadernota: aanbod en aanpak  Samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente, Provincie West- Vlaanderen en ERSV West-Vlaanderen vzw  Samenwerkingsovereenkomst ondertekend en in drie exemplaren terugbezorgen aan: ERSV West-Vlaanderen t.a.v. Liederik Cordonni Koning Leopold III-laan Sint-Andries (Brugge)

6. Meer informatie Liederik Cordonni Projectbegeleider meetinstrument centrumbeheer ERSV West-Vlaanderen vzw Tel.: 050/ Annelies Demeyere Adjunct-adviseur dienst Economie Provincie West-Vlaanderen Tel.: 050/

6. Meer informatie Meer info over meetinstrument: → Website ERSV West-Vlaanderen → Via Ankerpunt lokale economie → Evaluatiemethodiek centrumbeheer → Bron

Partners