NORIT Probus – 26 juni 2015 Opkomst, bloei en ondergang van een Nederlandse multinational, eens “de zwarte parel van de beurs”

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 tot heden Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Allereerst: de naam “Norit” Veelgestelde vragen: Waar komt de naam vandaan? Hoe uit te spreken? Oorsprong: hoogstwaarschijnlijk afgeleid van “noir Uitspraak: Norít (niet: Nórit, hoewel velen het zo uitspreken!)

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 tot heden Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Wat is Norit? Norit is actieve kool ofwel geactiveerde koolstof Activated Carbon Charbon actif Aktivkohle Carbón activo 活性炭 ...

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 tot heden Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Wat is koolstof? Organisch materiaal op basis van koolstof. Koolstof is een scheikundig element met symbool C (Carbonium) en atoomnummer 6. Het is een niet-metaal dat in verschillende vormen voorkomt, met als meest bekende verschijningsvormen diamant en grafiet.

Wat is koolstof?

Wat is koolstof? Koolstof is ook de basis voor alle organische chemische verbindingen, de koolwaterstoffen, de kern van alle organismen op aarde, bijvoorbeeld: suiker

Wat is actieve kool? Poreus organisch materiaal , bestaande uit een koolstofstructuur met miljarden microcopisch kleine poriën. Cocosschalen Hout Ligniet (= bruinkool) Steenkool Turf

Wat is activatie? Het verwijderen van koolstof uit de interne structuur, waardoor een groot inwendig oppervlak ontstaat. Dit oppervlak kan oplopen tot wel 2.000 m2 per gram, afhankelijk van uitgangsmateriaal en activatiemethode.  Vergelijk het met een spons.

Actieve kool gezien door een elektronenmicroscoop

Wat is activatie? reactie van koolstof met stoom bij 900-1000oC 1. Stoomactivatie (watergasreactie): reactie van koolstof met stoom bij 900-1000oC in feite drie opeenvolgende reacties: C + H2O  H2 (waterstof) + CO (koolmonoxide) = endotherm H2 (waterstof)+ O2 (zuurstof)  H2O (water) = exotherm CO + O2 (zuurstof)  CO2 (kooldioxide) = exotherm 2. Chemische activatie dehydratie bij 400-600oC met sterk zuur bijv. fosforzuur (H3PO4)

Interne poriënstructuur Microporiën – diameter <10 nm Mesoporiën – diameter 10-50 nm Macroporiën – diameter >50 nm 1 nm (nanometer) = 10-9 m = 0.000001 mm

Poriënstructuur actieve kool Macroporiën - toegankelijk voor grote moleculen; geen adsorptie, maar alleen transport naar interne structuur Mesoporiën - toegankelijk voor kleine en middelgrote moleculen Tubular/Cylindrical passage in a solid structure, similar to pores in the human skin and plant tissues Microporiën – alleen toegankelijk voor kleine moleculen

Poriënverdeling van actieve kool De poriënverdeling van actieve kool hangt af van grondstof en activatiemethode 100 angstroms Graphite Platelet

De werking van actieve kool Het gebruik van poreuze koolstof voor medicinale doeleinden, werd reeds beschreven in 1550 vC in Egyptische papyrusgeschriften en later door Hippocrates (400 vC) en Plinius de Oudere (50 nC).

Hoe werkt actieve kool? De werking van actieve kool berust op adsorptie. Adsorptie is een oppervlakteverschijnsel. Moleculen in een gas of in een vloeistof worden aangetrokken door het interne oppervlak van actieve kool (Van der Waals krachten). Na verloop van tijd ontstaat een evenwicht tussen de moleculen in de vloeistof (of het gas) en die binnen in de poriën.

Typen actieve kool Poedervormige actieve kool Korrelvormige actieve kool Geëxtrudeerde korrelvormige actieve kool Poeder Granulaat Extrudaat

Typen actieve kool Poedervormige actieve kool wordt toegepast in batchproces (alleen vloeistoffase): mengen, roeren, affiltreren of bezinken Korrelvormige en geëxtrudeerde actieve kool wordt toegepast in filters: vloeistof of gas wordt door filters geleid  Reactivatie mogelijk afhankelijk van gebruik

Gebruik van poedervormige actieve kool Enkelvoudige toepassing Dosering in vloeistof Mengen in mixing tank Verwijdering dmv filtratie Tweestaps tegenstroom- toepassing Hogere effeciëntie The Application Determines the Best form of Carbon Once Used PAC PAC Inlet Outlet PAC Inlet Outlet Waste Mixing Tank 1 Mixing Tank 2 Mixing tank Waste

Korrelkool filtratie

Toepassingen van actieve kool Er zijn honderden toepassingen van actieve kool! waterzuivering gas- en luchtzuivering voedingsmiddelen chemische industrie farmaceutische industrie katalysatoren goudwinning ...

Toepassingen van actieve kool Drinking water Home water Swimming pool Pond Aquarium Sweeteners Glycerine Citric acid Vegetable & fish oil

Toepassingen van actieve kool Beer Vodka Whisky Wine Decaf coffee Decaf tea Apple juice Vermouth Odour control Septic odour control Odour control Odour control

Toepassingen van actieve kool First responder Medical respirators Industrial respirators Military individual protection NBC clothing Military collective protection Nuclear industry Flue gas Solvent recovery Fruit storage

Toepassingen van actieve kool Waste water treatment Landfill leachate Biogas treatment Hydrochloric acid Phosphoric acid Phosgene Other chemicals, by-products, off-spec material

Toepassingen van actieve kool Gold recovery Metal recovery Petrochemicals Hg from natural gas Hg from syngas Fe & Ni carbonyl from syngas PSA Catalyst protection

Toepassingen van actieve kool ELCD API Antibiotics Steroids Medicinal charcoal en nog vele andere ... Contrast liquids Amino acids Vitamins Pharmaceutical intermediates

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 tot heden Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Productie van actieve kool - 1 De productiecapacitieit van actieve kool heeft tussen 1975 en 2010 een enorme groei doorgemaakt. In 1975 was de totale capaciteit ca. 200.000 tpa. De grote twee producenten, Calgon (USA) en Norit hadden ieder ongeveer 22% (45.000 tpa) In 2000 was dit gegroeid tot 625.000 tpa, in 2010 tot 1.1 miljoen tpa, hetgeen voor een belangrijk deel is toe te schrijven aan China en een recente publicatie (2015) meldt 1.7 miljoen ton!

Productie van actieve kool - 2

Productie van actieve kool - 3

Productie van actieve kool - 4

Productie van actieve kool - 5

Verbruik van actieve kool - 1

Verbruik van actieve kool - 2

Verbruik van actieve kool - 3

Verbruik van actieve kool - 4

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 tot heden Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Geschiedenis van Norit 1915 Bouw fabriek voor actieve kool op basis van hout in Zaandam; productie in 1916, capaciteit 250 tpa. 1918 Samenvoeging met twee handelsfirma´s tot de “NV Algemene Norit Maatschappij” te Amsterdam en notering op de Amsterdamse effectenbeurs 1921 Oprichting “NV Purit Maatschappij” met productie van actieve kool op basis van turf in Klazinaveen, Drenthe 1924 Fusie van Norit en Purit (na concurrentiestrijd en octrooigevecht)

Luchtfoto Norit Zaandam (ca. 1970)

Kartelvorming! Vanaf 1927: nauwe samenwerking met concurrenten in Duitsland (Bayer en Degussa) 1930 Oprichting “Carbo-Norit Union” met bedrijven in Nederland (Norit), Duitsland, Engeland, Frankrijk en Tsjechië. 1939 Deelneming in het kartel wordt door Norit opgezegd. 1940-1945 Productie op laag pitje, o.a. korrelkool voor gasmaskers voor het Duitse leger. Sabotage door leveringen van slechte kwaliteit.

Norit wordt multinational 1934 Oprichting “American Norit Company Inc” met productie van actieve kool op basis van hout in Jacksonville, Florida (in 1966 gesloten). 1945 ... na WO II  periode van ongekende groei. Norit ontwikkelt zich tot multinationale onderneming

Norit groeit verder in Europa 1968 Overname Clydesdale Chemical Co, Glasgow, Schotland – productie van chemisch geactiveerde kool op basis van hout 1976 Opening nieuwe fabriek geëxtrudeerde korrelkool voor waterzuivering – NORIT ROW 0.8 SUPRA 1981 Opening nieuwe fabriek in Glasgow, Schotland 1983 Opening reactivatiestation voor korrelkool in Ravenna, Italië 1987 Herstructurering van korrelkoolfabriek en reactivatiestation in Zaandam

en in Midden- en Zuid-Amerika 1985 Overname Darco Activated Carbon in Marshall, Texas, USA – productie van actieve kool op basis van ligniet 1996 Overname Atochem/CECA in Pryor, Oklahoma, USA – productie van korrelvormige actieve kool op basis van steenkool 1997 Participaties in Clarificantes Mexicanos, Mexico en Brascarbo Agroindustrial, Guarapuava, Brazil

Norit Klazienaveen

Norit UK Glasgow

Norit US – Darco plant, Marshall TX

Norit diversificeert ... 1990-2000 Diversificatie is de mode! 1994-1997: drie overnames Bodycare UK – private label cosmetica Intergen Berkley UK – emulsieproducten Anaconda, Hongarije – huisverzorgings- en zonnebrand artikelen Ondergebracht met Cosmara BV in Personal Care divisie

Norit diversificeert ... 1990-2000 Diversificatie is de mode! 1996-1998: drie overnames Leushuis, Hengelo – ontwerp en installatie productieprocessen X-Flow, Hengelo - membraantechnologie Haffmans, Den Bosch – kwaliteitsapparatuur bierbrouwerijen Ondergebracht in Proces Technologie divisie

Nieuwe organisatiestructuur 1997 Norit NV met vier divisies Norit Nederland BV, Amersfoort actieve kool Europa/Asia-Pacific/Afrika MD Maarten Knuttel Norit Americas Inc, Atlanta FL, USA actieve kool Americas MD Hans Munting Norit Personal Care BV, Amersfoort personal care producten MD Hans Kaufmann Norit Process Technology BV, Hengelo proces technologie MD René Kuipers

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 - 1998 Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Mijn loopbaan bij Norit januari 1976 Product Manager Food/Chemie/Farma februari 1982 Area Manager West-Europa Onderbreking april 1986 – februari 1993 Unichema International februari 1993 Area Manager Asia-Pacific april 1994 GM Norit Singapore Pte Ltd maart 1997 Directeur Verkoop EPEA eind 1998 exit

7 Hoogtepunten in werk bij Norit Integratie Schotse producten / nieuwe fabriek Glasgow Datasheets Duo teams Nestlé-project Project Norit Singapore Goudprojecten Scouting Mission South-East Asia

Hoogtepunten Integratie producten uit Schotland Datasheets Duo teams Plan integratie Schotse kooltypen bij verkoop Europees vasteland; weerstand aan beide zijden Kanaal overwonnen Voorstel kwaliteitsverbetering in nieuwe fabriek doorgezet Akkoord voor verandering naam ACTIBON  NORIT C Datasheets Invoeren en opstellen datasheets voor alle producten Duo teams Samenwerking PM – Laboratium tegenpool conform wens RvC gestalte gegeven Afsluiting bezoek Cuba i.v.m. proefopstelling suiker raffinaderij

Proefopstelling in suikerraffinaderij in Havana

Hoogtepunten Nestlé-project Zeer nauw betrokken bij geheim ontwikkelingsproject van Nestlé (decaffinering koffie) In totale project: laboratorium  pilotplant  proeffabriek in Orbe (CH) Calgon buiten de deur gehouden en opdrachten verworven t.b.v. fabrieken Girona (ES) en Marseille (FR)

Hoogtepunten Project Norit Singapore Marktoriëntatie en businessplan voor opzet verkoopkantoor in Zuidoost-Azië Akkoord directie en RvC voor plan kantoor Singapore Opzet kantoor, rekrutering personeel en leiding geven Groei verkoop in Zuidoost-Azië bewerkstelligd

Norit Singapore

Hoogtepunten Goudprojecten Introductie excellente goudwinningskool bij goudmijnen in Filippijnen en Indonesië Hoge prijs Norit actieve kool t.o.v. concurrent compenseert ruim de winst aan gering goudverlies; overtuigen moeilijk! Bezoeken aan afgelegen en zeer exotische oorden!

Goudmijn op Kalimantan, Indonesië

Hoogtepunten Scouting Mission South-East Asia Onderzoek mogelijkheden van samenwerking / overname van lokale producenten hout-poeder en cocos-korrel Selectie bedrijven in Filippijnen en Maleisië (cocos-korrel ) en Indonesië (hout-poeder) Marketing overeenkomst met Filippijns bedrijf

Scouting Mission South-East Asia 1995-1997

Samenwerking met Mapecon, Filippijnen

Aktieve kool op basis van cocosschalen

Dieptepunt 1 maart 1997: Na drie jaar Singapore terug naar Amersfoort Benoeming tot Directeur Verkoop EAPA (mooie promotie) 1 december 1997 Intrede Maarten Knuttel als MD Norit Nederland BV Samenwerking is vanaf begin moeilijk Groeiende onenigheid over aanpak verkoop Knuttel wil route Azië (samenwerking producenten) stopzetten Situatie wordt steeds grimmiger  slikken of stikken In september 1998 barst de bom  exit

... en mijn werk met actieve kool na Norit (als zzp-er AAC – Asbeck Asia Consult) 2005 Project voor CECA, Frankrijk Marktstudie poedervormige actieve kool voor de farmaceutische industrie in Azië (geen vervolg) 2009-2012 Project voor Chemviron Carbon / Calgon Carbon, België Introductie poedervormige actieve kool in de farmaceutische industrie in Europa 2011 Project voor Pacific Eastern Coconut Utama, Indonesië Studie bouw fabriek voor korrelvormige actieve op basis van cocosschalen in Indonesië (geen vervolg) 2013 Project voor Osaka Gas Corp, Japan Marktstudie korrelvormige actieve op basis van cocosschalen voor huishoudelijke waterfilters en luchtfilters voor auto’s in Europa (geen vervolg door overname Jacobi Carbon door OGC) 2014?? Project voor Active Char Products, India Marktstudie korrelvormige actieve op basis van cocosschalen voor de Europese markt (wacht sinds juni 2014 op vervolg)

Inhoud Wat is Norit? Wat is actieve kool? Productie van actieve kool Geschiedenis van Norit en rol in de wereld van 1918 - 1998 Mijn bijdrage aan de wereld van de actieve kool en aan Norit in het bijzonder Hoe het verder ging met Norit ...

Hoe ging het verder? Er vond geen integratie van activiteiten plaats tussen actieve kool, personal care en proces technologie; er was te weinig synergie. Kuipers en Knuttel wilden van personal care af en wilden Norit van de beurs halen. Kaufmann was tegen. Kuipers en Knuttel zetten hun zin door; Kaufmann werd eruit gewerkt.

Norit van de beurs “de zwarte parel van de beurs” In december 2000 wordt Norit van de beurs gehaald; één van de oudste beursfondsen verdwijnt na 82 jaar. Einde van een tijdperk, eens een geliefd fonds bij veel Nederlanders, getuige de koosnaam: “de zwarte parel van de beurs”

Wisselingen! NUON koopt Norit voor € 151 miljoen Oktober 2003: na vertrek CEO Van Halteren wijzigt NUON de strategie; Norit wordt verkocht aan Gilde Investment Management (80%) en Euroland Investments (20%) voor € 152 miljoen Medio 2007: Gilde verkoopt belang 80% aan Engelse investeringsfonds Doughty Hanson & Co. (schatting € 610 miljoen) 2010?: Norit Process Technology wordt losgekoppeld (terug bij af) Medio 2012: het Amerikaanse Cabot koopt Norit voor USD 1.1 miljoen. Hiermee verdwijnt een prachtig bedrijf uit Nederland!

en staat er dit:

Terugblik Hoewel ik na mijn vertrek een zeer moeilijk jaar had, heb ik nooit spijt gehad van mijn weigering te buigen voor Knuttel Ik blijf het onbegrijpelijk vinden dat Norit als enige grote speler in de actieve kool geen directe toegang heeft tot productie op basis van cocosschalen Ik had mij niet gelukkig gevoeld bij de wisselingen na mijn vertrek Ik vind het een schande dat de overname-exercities uiteindelijk hebben geleid tot de ondergang als zelfstandig Nederlands bedrijf