Seks en medicatie Jelle A. Troelstra, psychiater DFZ Van der Hoevenkliniek Utrecht 22 april 2016 NVAVG

Bijwerkingen van medicatie op beleving van seksualiteit De rol van medicatie bij grensoverschrijdend gedrag Jelle A. Troelstra, psychiater Van der Hoevenkliniek Utrecht 22 april 2016 NVAVG

Disclosure belangen spreker Geen belangenverstrengeling

DSM: Seksuele disfunctie door een middel A.Een significante seksuele disfunctie, die duidelijk lijden of relatieproblemen veroorzaakt, overheerst het beeld. B.Er zijn aanwijzingen vanuit anamnese, lichamelijk onderzoek of laboratoriumuitslagen dat de seksuele disfunctie eerder is toe te schrijven aan het gebruik van een middel zoals blijkt uit ofwel (1) of (2): 1.De symptomen van criterium A ontstaan tijdens, of binnen een maand na een intoxicatie door een middel 2.Het gebruik van geneesmiddelen heeft een oorzakelijk verband met de stoornis C. De stoornis is niet eerder toe te schrijven aan een seksuele disfunctie die niet door een middel is veroorzaakt.

Veroorzaakt door: Opioide Sedativum, hypnoticum of anxiolyticum Ander middel

Specificeer indien: Met gestoord verlangen Met gestoorde opwinding Met gestoord orgasme Met seksuele pijn

Specificeer indien: Met gestoord verlangen Met gestoorde opwinding Met gestoord orgasme Met seksuele pijn

Wat gebeurt er in ons bij confrontatie met seksuele prikkels? Seksuele prikkel Affectieve reactie (liking) testosteron Motivatie (wanting) Actiegeneigdheid Fysiologische veranderingen dopamine actie prolactine

Antipsychotica Heb je last van bijwerkingen? 10 % zegt seksuele bijwerkingen te hebben Echter: Vraag je specifiek naar de verschillende seksuele bijwerkingen dan hoger %

Seksuele disfunctie na 6 weken antipsychotica LibidoOrgasmeErectie Ejaculatie risperidon haloperidol clozapine olanzapine quetiapine aripiprazol evt verbetering /Placebo nivo 200 Prolactine Kegtering e.a.

Seksuele disfuncties in de algemene bevolking: % Seksuele disfuncties bij patienten met een depressie: 70% verminderd seksueel verlangen verminderde opwinding verminderde gevoeligheid van de genitalia erectiestoornissen vertraagde ejaculatie orgasmestoornissen

Seksuele disfunctie bij antidepressivagebruik clomipramine90 % citalopram73 % paroxetine 71 % venlafaxine68 % fluoxetine58 % mirtazapine 24 % moclobemide 4% bupropion Pacebonivo / juist verbetering

Wat te doen bij seksuele disfunctie bij antidepressiva gebruik ? Overleg met psychiater van patiënt Wachten Dosisverlaging Veranderen van antidepressivum bv. mirtazapine bv bupropion Toevoegen van bv. sildenafil

Priapisme Zeldzame bijwerking Aanhoudende en pijnlijke erectie trazodon fluoxetine paroxetone sertraline bupropion citalopram venlafaxine Antipsychotica

Priapisme Zeldzame bijwerking Aanhoudende en pijnlijke erectie Urologisch Spoedgeval

Retrograde ejaculatie Uitleg Geruststelling

Wat gebeurt er in ons bij confrontatie met seksuele prikkels? Seksuele prikkel Affectieve reactie (liking) testosteron Motivatie (wanting) Actiegeneigdheid Fysiologische veranderingen dopamine actie prolactine

Hoe sterker dit in gang gezet is en hoe meer lichamelijke opwinding er al is hoe moeilijker dit is af te remmen.

Seksuele fantasieen Seksueel gedrag

Waneer libidoremmende medicatie ? Met name bij: Relatie tussen disfunctioneel gedrag en: Parafilie (bv pedoseksualiteit) en / of * Hyperseksualiteit

Libidoremmende medicatie SSRI’s: Globale remming van de gehele seksualiteit ** Remming van tijd tot orgasme Antipsychotica: Globale remming van de gehele seksualiteit ** Remming van de seksuele actiegeneigdheid Hormonale Libidoremmende medicatie Globale remming van de gehele seksualiteit ** Remming van de gevoeligheid voor seksuele stimuli

Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel 17

Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel Androcur, effect is dosisafhankelijk 3

Hypothalamus Gonadotrofine Releasing Hormone Hypofyse Gonadotrofine Testosteron Hersenweefsel Decapeptyl 3,25 mg i.m. per maand (Gonadotrofine RH Agonist) 0,5

Ivm Kans op bijwerkingen Consult en vervolg controle Endocrinoloog Consult Psychiater

Androcur = cyproteronacetaat Forensisch: mg per dag of 300 mg (-600 mg) per injectie per 14 dagen Bijwerkingen: Borstvergroting ( = o.a. Progestagene werking) Gewichstoename, metabool syndroom Gevoel van zwakte Osteoporose (Hiertegen geef je Fosamax 70 mg/week en calcium/vit D 800 IE per dag ) Depressieve klachten Je geen echte man meer voelen

Androcur = cyproteronacetaat Niet Forensisch: 10 / 20 of 30 mg per dag Bijwerkingen: Borstvergroting ( = o.a. Progestagene werking) Gewichstoename, metabool syndroom Gevoel van zwakte Osteoporose (Hiertegen geef je Fosamax 70 mg/week en calcium/vit D 800 IE per dag ) Depressieve klachten Je geen echte man meer voelen

Androcur = cyproteronacetaat Verlies van seksuele functies is te titreren door dosisafhankelijk effect Niet-delinquent seksueel gedrag blijft zo soms mogelijk

triptoreline 3,25 mg per injectie per maand = (Decapeptyl, Salvacyl(per 3 mnd)) Bijwerkingen: Dezelfde als bij Androcur Meer kans op osteoporose Minder kans op borstvorming Plus: Zweetaanvallen De eerste twee weken vd behandeling is er juist een toename van de testosteronspiegel (Je kunt tijdelijk Androcur bijgeven)

triptoreline 3,25 mg per injectie per maand (Decapeptyl, Salvacyl(per 3 mnd)) Verlies van seksuele functies vrijwel volledig bij de meeste patienten. Een standaarddosering, grote betrouwbaarheid. Als Androcur onvoldoende werkt werkt Decapeptyl vrijwel altijd.

Waar ben ik ? : Home > Traumatologie > Aandoeningen > OsteoporoseHomeTraumatologie AandoeningenOsteoporose Inleiding Wat is osteoporose (ofwel botontkalking) Osteoporose betekent letterlijk poreus bot. Het is een aandoening die bestaat uit het verdwijnen van de kalk uit het bot en de achteruitgang van het botweefsel zelf. Daardoor wordt het bot zwakker en zullen eerder breuken optreden. Op onderstaande foto ziet u links normaal, gezond bot. Rechts op de foto ziet u door osteoporose aangetast bot. Enkele feiten uit de Verenigde Staten:

Ivm Kans op bijwerkingen Consult Endocrinoloog *Controle Botdichtheid : DEXA scan Consult Psychiater

Dank voor uw aandacht!