1 Heibloem

2 22 Visie op leefbaarheid Piet Geurts Copyright

Onderwerpen Peel en Maas, Koningslust Visie op leefbaarheid Zelfsturing of participatie De rol van burgers Verandering en uitdaging Ontwikkelingsvisie Wat is een ontwikkelingsvisie 3 Decentralisaties door de overheid 5 Kernpunten Succesfactoren, leerpunten Dorpsoverleg, wijkcomité Gemeente Politiek Resultaten in Koningslust Gemeente Leudal Discussie Vervolg

4 4 Peel en Maas Fusie in km inwoners (64 nat.) 10 dorpen / wijken inw Bestuur College, Gemeenteraad Rondetafel gesprekken Zelfsturing, eigen verantwoordelijkheid

5 55 Karakterschets Koningslust 1250 inwoners 25 verenigingen 15 werkgroepen 450 vrijwilligers

6 66 Visie: Leefbaarheid is een verantwoordelijkheid van de inwoners Doel: Het in stand houden en verbeteren van de leefbaarheid in Koningslust en van het welzijn van de inwoners van Koningslust.

7 777 Leefbaarheid Koningslust : Oprichting Dorpsoverleg 1996: Eerste onderzoek naar leefbaarheid door het Dorpsoverleg Koningslust Leefbaarheid in de Peel Achteruitgang agrarische sector 1998: Tweede onderzoek naar de leefbaarheid Ontwikkelingen sneller dan door Brussel was voorspeld

Visie t.a.v. leefbaarheid Visie dorpsoverleg en de Gemeente (2000) De inwoners zijn zelf verantwoordelijk Het Dorpsoverleg trekt het proces Projectplan leefbaarheiddiscussie Eerst fysieke projecten (10 jaar doorlooptijd) Als randvoorwaarde voor sociale ontwikkeling (10 jaar dlt) De Gemeente faciliteert Vorkmeer (welzijn) ondersteunt

9 999 Leefbaarheid Koningslust 2000 tot : Leefbaarheid onderzoek Ontwikkelingsvisie 22 projecten beschreven Herinrichting Kern Dorpshuis Brede school WWZ (zorg voor ouderen, vergrijzing) 2007: Leefbaarheid monitor 15 projecten (bouwstenen voor de toekomst) Alle projecten zijn uitgevoerd 2013: Toekomst Koningslust

10 Zelfsturing of participatie Type 1: Dorp eigenaar Type 2: Dorp eigenaar + gemeente/maatschappelijke partners Type 3: Gemeente eigenaar + dorp Type 4: Gemeente eigenaar idee voorbereidinguitvoeringevaluatie ZELFSTURING / DIALOOG kaders gemeente interactief visie dorp Openbaar domein Publiek domein

11 Organisatie, communicatie

12 Democratische driehoek Geen dominantie maar balans

13 De Gouden Driehoek Gemeenschap, dorp, wijk Gemeente Maatschappelijke partners

14 Maatschappelijke realiteit 24 uur economie, hogere arbeidsparticipatie, pensioenleeftijd Individualisering, egoïsme Vereenzaming Verharding van de maatschappij Toename criminaliteit Discriminatie Andere vormen van communicatie Consumentisme Weinig vertrouwen in de overheid Te weinig vertrouwen in eigen kunnen Terugtredende overheid Minder financiële middelen Fusie gemeente Wij-gevoel? Vertrouwen in de toekomst? Kunnen wij de toekomst aan? Hoe krijgen we inwoners in beweging?

Motivaction

16 Vertrouwen in de buurt (2003)

17 Betrokkenheid en vertrouwen Afhankelijke burgers 26% Afzijdige burgers 31% Afwachtende burgers 23% Actieve burgers 20% Betrokkenheid Vertrouwen

18 Actieve inwoners Vertrouwen in de overheid, kritisch doch welwillend Samenwerken met gezag om beleid en uitvoering te bepalen Maatschappij kritisch, bewust levend Over grenzen heen denkend Zelfverantwoordelijkheid jegens overheid en sociale partners Tolerant, analytisch, informatiegericht Sociaal geëmancipeerd en vaardig Goede netwerken Bestuurlijke betrokkenheid en buurtbetrokkenheid Directe be ï nvloeding van beleidsmakers Binding door participatie

19 Afwachtende inwoners Niet altijd ge ï ntereseerdheid Denken zichzelf te kunnen redden, hebben anderen niet nodig Kritische en veeleisende houding Calculerend en opportunistisch Op zichzelf gericht, eigen identiteit staat voorop Zelfbewust, assertief, egocentrisch Het gaat om herkennen en herkend worden Pragmatisch, ondernemend Overheid en gemeenschap kan bouwen op hun kwaliteiten Binding door consumptie

20 Afzijdige inwoners Grote afstand tot overheid en politiek Wantrouwende en intolerante houding jegens het gezag Zorg om economische positie en sociale vooruitzichten Vooral consument van de leefbaarheid Willen niet achterlopen of achtergesteld worden Willen er wel bij horen The great paradox Zijn druk bezig, met hun baan enz Willen de informatie aangereikt krijgen Trekken zich steeds meer terug in eigen kring Sociale betrokkenheid is niet meer vanzelfsprekend Binding door nabijheid…………

21 Afhankelijke inwoners Afhankelijk door houding Afstand tot overheid Problemen met verandering, star Eerder trouw dan kritisch Risico mijden en geen dromerij Behoefte aan persoonlijk contact en toegankelijke informatie Geen grote sociale kring Beschikken over specifieke kwaliteiten Binding door nabijheid…..

22 Betrokkenheid en vertrouwen Afhankelijke burgers 26% Afzijdige burgers 31% Actieve burgers 20% Betrokkenheid Vertrouwen Afwachtende burgers 23% Vertrouwen bevorderen

23 Laat niemand in de steek Afhankelijke burgers 26% Afzijdige burgers 31% Afwachtende burgers 23% Actieve burgers 20% Betrokkenheid Vertrouwen

24 Grote veranderingen op komst Vergrijzing Over 10 jaar hebben we 2,5 maal zoveel inwoners van 65+ De leeftijd van de gemiddelde inwoner gaat flink omhoog Er zijn daarvoor extra en betaalbare voorzieningen voor ouderen nodig Er ontstaan andere behoeftes van invulling van vrije tijd Ontgroening Het aantal jongeren neemt sterk af Minder leerlingen op de basis school Minder nieuwe leden voor verenigingen Veel meer samenwerking nodig Krimp Ontvolking buitengebied Leegstand Eigen verantwoordelijkheid neemt fors toe Verantwoordelijkheid verschuift van de overheid naar de burger (denk bijvoorbeeld aan ouderenzorg, zorg in de buurt of door familie) Er is minder geld bij de overheid / instanties om alles te doen Er ligt wéér een grote uitdaging

25 Welke toekomst willen we? Civic society (overheid gestuurde maatschappij) De rol van de burger volgens de overheid De belasting betaler, de stemmer (politieke rol), volgen van wetten Alle burgers zijn gelijk, omstandigheden zijn irrelevant Abstracte rol van de burger in de maatschappij Civil society (Burgermaatschappij) Organisatie buiten de overheid (die is er voor ons) De burger met zijn capaciteiten, ideeën….. Institutioneel domein van vrijwillige associatie Vergroting van zelfbestuur Versterking van gemeenschapszin en tolerantie Beperking van commerciële invloed

26 Ontwikkelingsvisie, ingrediënten Voorzieningen Sociaal domein: zorg, welzijn, onderwijs, sport, … Economie: Werkgelegenheid, voorzieningen Omgeving: Verkeer, veiligheid, ruimtelijke ordening, mobiliteit, natuur, milieu Fysieke voorzieningen Leefbaarheid Hoe wordt het leven in de wijk ervaren Fysiek en sociaal Objectief en subjectief Burgerschap Wat doet de burger zelf Vrijwilligers, houding, mantelzorg, actie als dat nodig is? Politieke betrokkenheid, meedoen aan beleid- en planvorming

27 Ontwikkelingsvisie, wat is dat Beschrijving van de toekomst van het dorp of wijk In een brede context Sociaal en fysiek (verschillende processen) Opgesteld door inwoners, stakeholders, partners Discussies, interviews, enquête, gesprekken,.. Bestaande situatie, voorzieningen Wat is er goed? Wat is er niet goed? Problemen, gebreken, opmerkingen Gewenste nieuwe situatie Onderwerpen en projectenlijst met beschrijving Prioriteiten, planning Kosten (Wie?)

28 Discussie met groepen Basisschool, team, schoolorganisatie Jongeren < 18 jaar Jongeren jr Volwassenen jaar Ouderen > 55 jaar Verenigingen Kerk Ondernemers, bedrijven, winkeliers Ouderen buitengebied Maatschappelijke partners Recreatie organisaties Politie (Gemeente) Etcetera

Decentralisaties Jeugdzorg Participatie WMO 29

Kernpunten Zorg Ouderenzorg, vereenzaming Jeugd en talent Basisschool, kwaliteit, creatieve oplossingen Wonen en huisvesting Starters, woningen buitengebied, ouderen Verenigingen en accomodaties Eigen verantwoordelijkheid, samenwerking, fusie Ondernemerschap en werkgelegenheid Ruimte voor eigen initiatief Ondersteunen, niet belemmeren, wel regels 30

31 Succesfactoren, dorpsoverleg 1 Straal vertrouwen uit in het proces Vertrouw de Gemeente als partner De aanpak is vastgesteld beleid Plak mensen geen etiket op maar kijk naar sterktes en capaciteiten, vertrouwen Inwoners hebben veel capaciteiten Uitvoerend, technisch, organisatorisch Inwoners hebben passie Inwoners hebben zorgen, luister naar ze Inwoners willen er bij betrokken zijn Inwoners hebben een groot belang Hun toekomst en leefomgeving Het leefklimaat van hun kinderen

32 Succesfactoren dorpsoverleg 2 Laat niets onbesproken Geef ruimte aan kritiek, emotie, frustratie Vraag wat we (of de gemeente) er aan kunnen doen Het wij gevoel Iedereen hoort er bij We hebben iedereen nodig It takes a village to raise a child Ga bij inwoners op bezoek, aan de keukentafel Maak anderen en hun mening belangrijk Doe zelf een stap terug en geef ruimte aan anderen Geef anderen de eer van het behalen van resultaat Vier de successen

Koppel resultaten (zelf) terug naar de inwoners Informatiebijeenkomsten, nieuwsbrief, artikel Geef de bevindingen aan en vraag instemming om verder te gaan Leg dit vast in verslagen Blijf betrokken bij voorbereiding en uitvoering van projecten Ken de mensen waar je mee samenwerkt Maak evaluaties na belangrijke stappen Beschrijf wat er beter of anders kan De visie moet van de inwoners zijn Succesfactoren dorpsoverleg 3

34 Succesfactoren Gemeente(1)  Leefbaarheid is een zaak van de inwoners  Definieer projecten mét en voor mensen  Laat merken dat je de inwoners nodig hebt  Laat merken dat de inwoners aan zet zijn  Ben niet bang dat iets mislukt  Laat leertrajecten echt bestaan  Leg de voorbereiding en begeleiding óók bij inwoners (dorp)  Geen betutteling (werkt averechts)  Prestatie afspraken vrijwilliger é n gemeente  Maak duidelijk dat het lange trajecten zijn  Successen boeken (organiseren) om het vertrouwen te winnen  “ Het verhaal ” blijven verkondigen  Zelfsturing / verantwoordelijkheid  Het dorp geeft aan wat men wil  De overheid geeft kaders aan en helpt bij de uitvoering

35 Succesfactoren Gemeente (2) Het Gemeente bestuur en ambtelijk apparaat Staat iedereen achter de visie? Leerproces voor bestuurders, politiek en ambtenaren Ondersteuning Via welzijnsstichting Sponsors Begeleiden, verzelfstandigen, niet in de steek laten Maak afspraken over de communicatie Relaties met dorp en wijk Inwoners moeten de wethouder en ambtenaar kennen! Belangstelling van gemeente bestuur en politiek is belangrijk Bouw aan vertrouwen, betrokkenheid, dialoog

36 Succesfactor Gemeente (3) Kantelen van de overheid Van: een overheid die de problemen van burgers oplost Naar: een overheid die burgers ondersteunt in het oplossen van problemen Van een assertieve, op de voorgrond tredende overheid Naar: een ingetogen en behulpzame overheid

Kaderstellend Terughoudend Niet de successen opeisen Aanwezig zijn in het dorp of wijk Bij belangrijke gebeurtenissen (Verdeel dit over raadsleden en fracties) Succesfactoren Politiek

38 Voorbeelden Koningslust Dagvoorziening voor ouderen via dorpsstichting We werken 45% goedkoper dan een zorgaanbieder We kunnen 3x zoveel mensen helpen met hetzelfde geld Voldoet aan AWBZ > WMO transitie Vervoersstichting voor 3 dorpen Van € 16 naar € 8 per rit 50% reductie van de kosten Voldoet bijna aan de AWBZ > WMO prestatie opdracht Dorpshuis draait positief Eigen stichting Gymzaal overgenomen door het dorpshuis Geen subsidies Natuurgebied Vlakbroek Natuurpark Vlakbroek Ontsluiting Koningslust Basisschool discussie Problemen met jeugd Relatie met gemeentebestuur

39 Koningslust: Resultaten in 13 jaar Gemeenschapsontwikkeling Het dorp kan (bijna) elk probleem zélf aan Vertrouwen in de toekomst Werkgroepen functioneren >100 inwoners actief in projecten Een leefbaar dorp Inwoners wonen graag in hun dorp Inwoners voelen zich er op hun plaats Inwoners zijn weer trots op hun dorp Meer vertrouwen, meer betrokkenheid é n meer samenwerking >50% heeft vertrouwen in de politiek 80% heeft vertrouwen in het dorpsoverleg Leefbaarheid is nooit af Doorlopend proces

Algemene gegevens Leudal Gemeenschapshuizen 2013 € € Exloitatie naar dorp Groot onderhoud Gemeente Werkloosheid 4,1 % (heel laag) Sport voorzieningen Scholen Coalitie 13 uit 25 (minimaal draagvlak) Kadernota etc: visie? 40

41

Aantal inwoners Leudal Heythuysen Haelen Roggel Horn Neer (22 september 1952) Baexem Ittervoort Grathem Ell Neeritter Kelpen Oler Hunsel Buggenum 955 Heibloem 867 Nunhem 706 Haler Totaal

43

44

45

46 Een Gemeente……… die zelfsturing en eigen verantwoordelijkheid kan bewerkstelligen…… krijgt meer waar voor haar geld……. Alles Reden is sinnlos, wenn das Vertrauen fehlt. Franz Kafka

47