Germaanse piraterij op onze kusten van de 1 ste tot de 5 de eeuw na Chr. Wouter Dhaeze Studiedag ‘Piraterij vs. visserij: tussen aanval en bescherming’ zaterdag 10 maart

GERMANIA

hedendaagse betekenis piraterij ≠ betekenis in de Romeinse tijd heden: het plegen van daden van geweld in open zee Romeinse tijd in NW-Europa Romeinse tijd in NW-Europa: gebruik maken van een vaartuig om aan land te komen

piraterij => raids

2 types van Germaanse aanvallen op het Rijk – raids » kleinschalig » doel: plundering – invasies » grootschalig » doel: vestiging op Romeins grondgebied

Bronnen – historische teksten: voornaamste bron – archeologische bronnen » brandlagen » muntschatten » bewoningseinde » menselijke resten => historische kritiek toepassen !

wie? Chauci

wie? Chauken

wie? Friezen

wie? Saksen

‘De Saksen, die in hun schrikwekkende razernij overvallen pleegden op alle plaatsen waar de wind hen heen dreef, drongen de kustgebieden van Gallië binnen.’ (Ammianus Marcellinus, Res Gestae XXX, 7, 8) ‘De Saksers, …. gevreesd voor hun dapperheid en hun snelle verplaatsingen, ondernamen een gevaarlijke raid, …’ (Orosius, Historiae VII, 32) ‘precies waarom men ook banger is voor de onvoorspelbare Saksen dan voor ander kwaad volk’ (Ammianus Marcellinus, Res Gestae, XXVIII, 2, 12)

sociaal-economische achtergrond – sociale verklaring: sociale stratificatie – economische verklaring: vorm van economische bedrijfsvoering » krijgsconflict bepaald door economische motieven » centrale figuur: warlord de Saksische warlord Cerdic in de film ‘King Arthur’ de Congolese warlord Laurent Nkunda

evolutie in de tijd

redenen voor stelselmatige toename vanaf het midden van de 3 de eeuw

– interne zwakte

redenen voor stelselmatige toename vanaf het midden van de 3 de eeuw – interne zwakte – boten van de Germanen worden steeds geavanceerder

boten van de Germanen

kielplank kiel

redenen voor stelselmatige toename vanaf het midden van de 3 de eeuw – interne zwakte – boten van de Germanen worden steeds geavanceerder – organisatie van de Germaanse raiders wordt steeds beter

redenen voor stelselmatige toename vanaf het midden van de 3 de eeuw – interne zwakte – boten van de Germanen worden steeds geavanceerder – organisatie van de Germaanse raiders wordt steeds beter – uitvalsbasissen: stamgebieden => Nederlandse rivierengebied

uitvalsbasissen

evolutie in de ruimte

Noordzee Kanaal Atlantische Oceaan >eind 3 de eeuw >begin 5 de eeuw

tactiek – vaak terugkerend fenomeen (etnografische parallellen) – zomermaanden – hit and run – tactiek – actieradius: » aanvankelijk: kuststrook, landen op het strand » later: opvaren rivieren en plunderingen tot diep in het Gallische binnenland – mijden van militaire installaties (vanaf IVB en zeker Vde eeuw: belegeren steden) – meestal kleinschalige raids (in de laat-Romeinse tijd ook grootschalige raids)

buit – slaven – edelmetalen

patroon in de bestrijding van Germaanse raids

raid expeditieleger

patroon in de bestrijding van Germaanse raids raid expeditieleger strafcampagnes in uitvalsbasis/stamgebied

patroon in de bestrijding van Germaanse raids raid expeditieleger strafcampagnes in uitvalsbasis/stamgebied ter voorkoming van raids: -uitbetalingen in goud of zilver -krijgsdienst

patroon in de bestrijding van Germaanse raids raid expeditieleger strafcampagnes in uitvalsbasis/stamgebied ter voorkoming van raids: -uitbetalingen in goud of zilver -krijgsdienst na aanhoudende raids: kustverdediging

kustverdediging

– problematiek van het onderwerp

(Thoen & Vanhoutte 2004) Oude Duinenactuele kustlijn

kustverdediging – problematiek van het onderwerp – forten

kustverdediging

Oostkapelle-Oranjezon

kustverdediging – problematiek van het onderwerp – forten – gezamenlijke inzet van vloot en landleger (ruiterij en infanterie)