Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie De ADOS Mogelijkheden en recente ontwikkelingen

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Autisme Diagnostisch Observatie Schema C. Lord, M. Rutter, P.C. DiLavore, S. Risi Semi gestructureerde observatie, gericht op ASS Gestandaardiseerde activiteiten maar met ruimte voor volgen van kind / adolescent / volwassene Kwantificeerbaar; kwalitatieve beoordeling gedrag ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule 1 instrument voor bijna alle leeftijden en niveaus (4 modules) Bruikbaar voor klinische doeleinden en research Beoordeling door professional, direct na afname van huidig gedrag in één-op-één situatie tussen onderzoeker en betrokkene Eisen voor gebruik en training vastgelegd door auteurs VS ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Op basis van ADOS een classificatie: wel of niet ASS Gebaseerd op algoritme Com-Soc (DSM-IV) Nooit definitief, altijd in combinatie met overige klinische informatie. ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Nederland In Nederland veel gebruikt, lang vooral modules 2 en 3, nu meer interesse voor modules 1 en 4. Nederlandse vertaling sinds 2008, uitgegeven door Hogrefe Veel trainingsmogelijkheid in Nederland/Vlaanderen Veel aanvullend wetenschappelijk onderzoek naar ADOS (ontwikkelingen) ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Door de ontwikkelingen in de definitie en diagnostiek van ASS veranderen de wensen van professionals t.a.v. de ADOS: -Ontwikkelingen DSM-V -Dimensioneel denken -Behoefte om kk met zichzelf te vergelijken over de tijd -‘Uiteinden’ levensloop ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Recente ontwikkelingen in verder onderzoek rond de ADOS sluiten hierbij aan: Herziene algoritmes Ernst scores Module 4 Toddler-module ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Herziene algoritmes Ernst scores Module 4 Toddler-module ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes Originele algoritmes geven oordeel obv Communicatieve en Sociale beperkingen; RRB speelt geen rol voor ADOS-oordeel Originele algoritmes verschillen over de modules # items inhoud items ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Module 1Module 2Module 3Module 4 COMfrequentie vocaliserenhoeveelheid sociale toenadering verslag doengebaren voor nadruk of emotie stereotiep taalgebruik gebruik lichaam anderconversatie wijzen-- beschrijvende e.a. gebaren SOCoogcontact gezichtsuitdrukkingen initiëren joint attentioninzichtempathie kwaliteit sociale toenaderingen gedeeld plezierkwaliteit sociale respons laten zienhoeveelheid wederkerige sociale communicatie re op joint attkwaliteit contactverantwoordelijkheid

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes Sensitiviteit en Specificiteit van ADOS bleken gerelateerd aan cognitief en verbaal functioneren en aan kalenderleeftijd Vergelijken van scores op verschillende modules moeilijk (verschillende inhoud en # items per module) Dus: meer homogene algoritmes over de verschillende ontwikkelingsniveaus, onafhankelijk van niveau (m1-3) ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes Kleinere, specifiekere ‘cellen’ (subgroepen voor wie het algoritme geldt, obv leeftijd en/of verbaal niveau) ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Lft Module 1Module 2Module 3 geen woorden enkele woorden zinnetjesvloeiend taalgebruik <

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes Wat? Zelfde # items in algoritme voor iedere module Items met zelfde inhoud in algoritme voor iedere module Social Affect-domein (SA, 10 items) én een RRB-domein (3 items) ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Module 1 geen Module 1 enkele Module 2 <5 Module Module 3 SAoogcontact Integratie oogcontact + gedraghoeveelheid sociale communicatie gezichtsuitdrukkingen frequentie vocaliserenkwaliteit van contact gedeeld plezier kwaliteit van sociale toenaderingen re op joint attwijzenconversatie gebaren laten zien initiëren van joint attentionverslag doen RRBintonatiestereotiep taalgebruik ongewone sensorische interesses repetitieve interesseszeer spec ond hand- en vingerbewegingen

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Herziene algoritmes Gotham et al, 2007; Gotham et al, 2008; Gray et al, 2008, de Bildt et al, 2009; Oosterling et al, 2010 ↑ Sensitiviteit en specificiteit hoog en in balans ↑ Voorspellende waarde voor AD verbeterd ↑ Voorspellende waarde ASS vs nonspectrum verbeterd ↑ RRB helpt om PDD-NOS van nonspectrum te onderscheiden ↑ Samenhang met IQ, verbaal niveau en KL verminderd ↑ Vergelijkbaarheid tussen modules verbeterd ↓ Laagfunctionerende kk en jonge kk met zinnetjes en PDD-NOS ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Herziene algoritmes Ernst scores Module 4 Toddler-module ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores Gotham et al, 2009, de Bildt et al, 2011 Klinisch: mogelijkheid om ernst aan te geven ihkv diagnostiek; mogelijkheid om ASS fenotypes te beschrijven over tijd en groepen Wetenschappelijk: homogenere groepen Ruwe scores ongeschikt (hoewel vaak als zodanig gebruikt) ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores Op basis van nieuwe algoritmes (verdeling van SARRB scores per cel) Kleine cellen (18), naar module, taalniveau en leeftijd Standaardscores vormen ernstmaat voor het construct ASS als gemeten met de ADOS 1-3 = ADOS ns; 4-5 = ADOS non-autism ASS; 6-10 = ADOS AD Doel niet meten van functionele beperkingen, maar bieden van een indicatie van de ernst van ASS symptomen in relatie tot leeftijd en taalniveau ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Leeftijd (in jaren) M1geen woorden N=203N=141N=130N=86 enkele woorden N=96N=118N=82N=68N=40 M2zinnetjes N=43N=63N=94N=103N=53N=59 M3vloeiend N=71N=236N=121 Specifieke ontwikkelingsgroepen waarvoor gestandaardiseerde scores gelden Gotham et al, 2009

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Leeftijd (in jaren) M1geen woorden N=203N=141N=130N=86 enkele woorden N=96N=118N=82N=68N=40 M2zinnetjes N=43N=63N=94N=103N=53N=59 M3vloeiend N=71N=236N=121 Specifieke ontwikkelingsgroepen waarvoor gestandaardiseerde scores gelden Gotham et al, 2009

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Leeftijd (in jaren) M1geen woorden N=203N=141N=130N=86 enkele woorden N=96N=118N=82N=68N=40 M2zinnetjes N=43N=63N=94N=103N=53N=59 M3vloeiend N=71N=236N=121 Specifieke ontwikkelingsgroepen waarvoor gestandaardiseerde scores gelden Gotham et al, 2009

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores Gotham et al, 2009 uniformere verdeling over leeftijdsgroepen en taalniveaus, dus beter vergelijkbaar minder samenhang scores met taal en IQ, maar standaardscores altijd in relatie tot groep interpreteren ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Ernst scores de Bildt et al, 2011 resultaten onderbouwen bevindingen voor mod 1 en (in mindere mate) mod 3 voor mod 2 geen onderbouwing verklaringen: hogere lft icm hoger verbaal niveau, verdeling AD-ASS omgekeerd, lagere ruwe scores op ADI/ADOS: minder ernstige groep? ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Herziene algoritmes Ernst scores Module 4 Toddler-module ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Module 4 In oorspronkelijke handleiding weinig onderzoek met volwassenen Lang onduidelijk wat nut was van module 4 voor diagnostiek van ASS bij volwassenen Tegelijkertijd toename diagnostiek ASS bij volwassenen… ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Module 4 Bastiaansen et al, 2010 ASS (n=38) – Schizofrenie (n=18) – Psychopathie (n=16) – Controles (n=21) Hoofdvragen: Verschillen de groepen van elkaar op de domeinen en totaal score? Kan de ADOS uitkomst een klinische diagnose ASS vs nonspectrum in deze groep voorspellen? ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Module 4 ADOS Rotterdam 15 juni 2011 ASS>P,C ASS>P,C ASS>P,C ASS>C S>C S>P,C S>P,C 4 items 7 items 11 items 4 items

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Module 4 ADOS Rotterdam 15 juni 2011 ASS>P,C ASS>P,C ASS>S,P,C S>C

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Module 4 Correcte classificatie (ADOS = klin): 74.2% Origineel algoritme SOC draagt bij aan klinische classificatie, COM niet Herzien algoritme SARRB draagt bij aan klinische classificatie ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Recente ontwikkelingen Herziene algoritmes Ernst scores Module 4 Toddler-module ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Toddler module Luyster et al, 2009 Vanwege vroege diagnostiek grote behoefte aan instrumentarium voor hele jonge kinderen Toddler module (ADOS-T) ontwikkeld, ‘aan de onderkant van module 1’ ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Toddler module ADOS module voor kk tot 30 maanden met minimale spraak Nonverbale ML 12 maanden+ Zelfstandig kunnen lopen 11 ‘taakjes’ 41 score items (0-3) ADOS Rotterdam 15 juni 2011

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Toddler module ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Zelfde structuur en omgeving als in module 1 Ontwikkelingsvariatie in materiaal Direct na afname scoren Nog meer afhankelijk van vaardigheden onderzoeker Simpeler scripts Ingevoegde momenten van door de ondz gestructureerde interactie (voor reactie kk; bijv negeren, plagen, onmogelijk spelletje) Minder motorische vaardigheden vereist

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Toddler module ADOS Rotterdam 15 juni 2011 Algoritme op basis van SA en RRB Voor en 21-30NV overeenkomstig mod 1 SARRB algoritme, voor 21-30V ander algoritme beter Categorieen: ASS vs nonspectrum (vooral voor onderzoek) Ook: ‘ranges of concern’, dwz indeling van de scores in groepen: weinig tot geen zorgen (scores kk zonder ASS) lichte tot matige zorgen (scores kk met ASS, maar ook andere) matige tot ernstige zorgen (scores kk met ASS)

Accare Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Autism Diagnostic Observation Schedule Nederland ADOS Rotterdam 15 juni 2011 NL onderzoek ondersteunt gebruik ADOS in NL Nu: Handleiding = WPS handleiding (engelstalig) Aanvullend: Instructies voor afname en NL moduleboekjes Voorjaar 2012: ‘ADOS-2’ in VS (inclusief herziene algoritmes en ADOS-T) Direct daarna verschijnt in Nederland een vertaalde handleiding, aangevuld met Nederlands onderzoek. Dan ook vertaling ADOS-T