Lesavond 5 gevorderden Onderwerpen: Steken en beten door huisdieren en dieren in de natuur Voorbeschouwing, statistiek Eerste hulp Sport- en sport gerelateerd letsel Steken in de zij Kramp Spierscheuring Uitdroging en drank Voorlichting, technieken en verbandleer

Dierenbeten Het komt dagelijks voor dat mensen worden gebeten door dieren. Dit kunnen huisdieren, boerderijdieren en of dieren zijn die in de natuur voorkomen. De laatste jaren is er een toename van exotische (normaal niet in Nederland voor komende dieren) huisdieren waarbij de afkomst niet altijd bekend en duidelijk is.

Dierenbeten en huisarts Indien iemand gebeten is door een dier en contact opneemt met de huisarts of eerste hulp zullen deze een nationale richtlijn raadplegen, te weten: Draaiboek Dierenbeten

Draaiboek Dierenbeten Richtlijn mogelijke blootstelling aan pathogene micro-organismen (en toxinen) ten gevolge van verwondingen door dieren september 2011 Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding RIVM - Centrum Infectieziektebestrijding Postbus 1, Interne postbak 13 3720 BA Bilthoven

Gevaren van dierenbeten Het overbrengen van, voor de mens, schadelijke micro organismen en ziekten. Zoals bijv. Ziekte van lyme Rabies (hondsdolheid) Diarree Huidinfecties Tuberculose Ziekte van Weil Toxoplasmose salmonella

Voorbeeld van hoe het niet moet De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft afgelopen weekend (19 en 20 oktober 2013) bij 2 puppies uit hetzelfde nest hondsdolheid vastgesteld. Beide hondjes, ongeveer 4 maanden oud uit Rotterdam en Zaandam, zijn meteen geëuthanaseerd. De GGD Rotterdam-Rijnmond en de GGD Zaandam zijn meteen gestart met contactonderzoek. Inmiddels hebben zij alle mensen (14 personen uit regio Zaanstreek-Waterland en 34 personen uit de regio’s Rotterdam Rijnmond en Zuid-Holland West) die risicovol contact hebben gehad met de hondjes opgespoord en zo nodig gevaccineerd om te voorkomen dat ook zij ziek worden. De honden komen uit een asiel in Bulgarije en zijn vermoedelijk een kruising met een Golden retriever.

De dieren dan maar, een compilatie Slangen Eikenprocessierups Honden en katten Vis, de pieterman Spin Teek Kwallen wesp

Slangen Lokale verschijnselen: Heftige pijn rond de bijtwond. Bloeding moeilijk te stelpen. Zwelling, blaren en bloeduitstortingen. Afdruk van de giftanden.

Hoe werkt het gif?? Van slangen “Hemotoxinen” : via het bloed. Bijv. het gif van een ratelslang. Gif maakt het weefsel zacht zodat beter verteert kan worden. Plaats van de beet zwelt snel op, verkleurt en is zeer pijnlijk. De klachten verplaatsen zich richting hart. ratelslang

Hoe werkt het gif?? Van slangen “Myotoxinen” : via de spieren. Bijv. het gif van zeeslangen en adders. Het gif veroorzaakt necrose (afsterven, rotting) van spierweefsel. Lokaal bij de bijtwond, zwelling, vochtophoping (oedeem) en bloedingen. pofadder

Hoe werkt het gif?? Van slangen Neurotoxinen” : via het zenuwstelsel. Bijv. het gif van de koraalslang, brilslang en koningscobra. Het verlamt de spieren. Klachten zijn in volgorde: wazig zien verlammingsverschijnselen onduidelijk spreken moeite met slikken en tot slot ademhalingsproblemen. koraalslang

Eerste hulp bij slangenbeten Kalmeer het slachtoffer. Bel 112 Zo min mogelijk bewegen, getroffen lichaamsdeel hoog. Leg een drukverband aan op het gehele getroffen lichaamsdeel. Laat het slachtoffer rusten. Probeer te achterhalen welk soort slang heeft gebeten Zorg voor een snelle afvoer naar het ziekenhuis. Krait

Eikenprocessierups

Verspreiding in Nederland Vanaf 1989 heeft de rups zich gevestigd in Nederland. In het verleden kwam de eikenprocessierups in Nederland vooral voor in het zuiden van Noord-Brabant en het aangrenzende deel van Limburg. Inmiddels bevindt het verspreidingsgebied zich buiten de grenzen van Noord-Brabant, namelijk tot in Gelderland, Utrecht, Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland en in grote delen van Noord- en Midden-Limburg. Daarnaast is de eikenprocessierups ook al gesignaleerd in bijvoorbeeld Zeeuws-Vlaanderen en Delft. De eikenprocessierups komt ook voor in het noordelijk, oostelijk en westelijk deel van Vlaanderen en in een aantal gebieden in Duitsland, aan de grens met Nederland. Zo komt in Kreis Kleve (ten oosten van Nijmegen), in Kreis Vierssen (ten oosten van Venlo) en in Belgisch-Limburg de eikenprocessierups in groten getale voor. De rups wordt vooral gesignaleerd in zomereiken langs lanen in steden en dorpen, erfbeplantingen op campings en op landgoederen in bosrijke omgeving. In bosgebieden zelf wordt de rups ook waargenomen, maar hier lijkt er een biologisch evenwicht te bestaan met zijn natuurlijke vijanden (de sluipwesp, sluipvlieg). Hierdoor leidt de eikenprocessierups in bosgebieden nauwelijks tot problemen. 2004 2007 Bron: Plantenziektenkundige Dienst (LNV) www.minlnv.nl/eikenprocessierups

Gevaarsaspecten en risico’s van eikenprocessierups Brandharen; blijven 5-7 jaar actief Elke rups heeft zo’n 700.000 brandharen naast normale beharing: vanaf 3e larvale stadium aanwezig Brandharen met vervellingshuidjes en andere resten van rupsen: spinselnesten (tennisbal tot voetbal groot) Verspreiding van brandharen uit nesten via verwaaiing en bij bestrijden in vorm van zuigen en branden

Klachten door brandharen Direct contact met rupsen en nesten Indirect contact met brandharen via de lucht Mei t/m juni: brandharen in de lucht in nabijheid van rupsen Mei t/m augustus: brandharen in de lucht door verwaaiing uit nesten De brandharen worden bij een ongewenste aanraking actief afgeschoten door de rups. Tevens kunnen de haren vanuit de nesten passief met de wind worden meegevoerd of door trillingen van verkeer vrijkomen en verder verspreid worden. Ook eenmaal met brandharen besmette kleren of een tent kan een bron van overdracht van deze haren naar mensen zijn. Wanneer de rupsen volgroeien, in de periode van half mei tot eind juni, ontwikkelen ze brandharen. Deze brandharen zijn over het gehele lijf aanwezig. De vrijkomende brandharen kunnen tot overlast in de directe omgeving leiden. In de maanden juni, juli en augustus kunnen de brandharen uit de nesten veel ongemak opleveren voor de mens. De brandharen behouden 6 tot 8 jaar hun karakteristieke vorm en activiteit. Op plaatsen waar dus in voorafgaande jaren processierupsen aanwezig waren en waar deze nu niet meer voorkomen, kunnen de brandharen echter nog geruime tijd voor ongemak zorgen.

Gezondheidsklachten Huid Ogen Lokale effecten bovenste luchtwegen Algemene klachten Beperking woon- en recreatiegenot Vanaf het derde vervellingstadium (half mei en begin juni) ontwikkelen de rupsen naast de normale witte haren ook de karakteristieke brandharen. Deze brandharen zijn een actief verdedigingsmechanisme van de rups. Het zijn juist deze brandharen die gezondheidsrisico s voor mensen met zich mee kunnen brengen. Wanneer contact met deze brandharen optreedt, kunnen gezondheidsklachten als jeuk, huiduitslag, irritatie aan de ogen of aan luchtwegen ontstaan. De brandharen worden bij een ongewenste aanraking actief afgeschoten door de rups. Tevens kunnen de haren vanuit de nesten passief met de wind worden meegevoerd of door trillingen van verkeer vrijkomen en verder verspreid worden. Ook eenmaal met brandharen besmette kleren of een tent kan een bron van overdracht van deze haren naar mensen zijn. Na direct contact met de brandharen kan binnen 8 uur een rode pijnlijke huiduitslag met hevige jeuk ontstaan, die zich kenmerkt door bultjes, pukkeltjes of met vochtgevulde blaasjes die kunnen gaan ontsteken. Vaak ontstaan deze reacties op de onbedekte huid, maar door versleping met bijvoorbeeld zweet kan dit ook plaatsvinden op de bedekte huid. Als er brandharen in de ogen terechtkomen, kunnen zij binnen 1 tot 4 uur een heftige reactie geven van het oogbindvlies en/of hoornvlies met zwelling, roodheid en jeuk en in sommige gevallen met ontstekingen. Na inademing kunnen brandharen irritatie of ontsteking geven van het slijmvlies van de bovenste luchtwegen (neus, keel en bovenste gedeelte luchtpijp). De klachten lijken op een neusverkoudheid. Tevens kunnen mensen ook klagen over pijn in de keel en eventuele slikstoornissen, in sommige gevallen is er sprake van kortademigheid. Daarnaast kunnen algemene klachten optreden, zoals braken, duizeligheid, koorts en algehele malaise. Tenslotte is er een aantal indirecte gevolgen merkbaar, zoals vermindering van het woon- of recreatiegenot; mensen kunnen beperkt worden in hun bewegingsvrijheid. Foto’s: Plantenziektenkundige dienst, Bureau GMV

Gezondheidseffecten Huideffecten: irritatie, roodheid, jeuk en bultjes Na direct contact met de brandharen kan binnen 8 uur een rode pijnlijke huiduitslag met hevige jeuk ontstaan, die zich kenmerkt door bultjes, pukkeltjes of met vochtgevulde blaasjes die kunnen gaan ontsteken. Vaak ontstaan deze reacties op de onbedekte huid, maar door versleping met bijvoorbeeld zweet kan dit ook plaatsvinden op de bedekte huid. Irritatie van ogen met zwelling, jeuk en pijn Foto’s: Plantenziektenkundige dienst, Bureau GMV

Ontwikkeling en overlast Periode Ontwikkeling rups Mate van ongemak Tot half april Ei-stadium Beperkt ongemak Half april tot half mei Jonge rupsen Half mei tot eind juni Volgroeide rupsen (brandharen, 3e-6e larvale stadium) Veel ongemak Half juni tot eind augustus Pop-stadium (nesten en haren) Ongemak Juli tot september Vlinder (nesten en haren) De eikenprocessierups is de larve van de nachtvlinder die haar eitjes in de maand augustus in de toppen van de eikenbomen legt. De eitjes overwinteren daar. In april of begin mei komen de rupsen uit de eitjes. Dan ondergaan de rupsen een vijftal vervellingen, waarna ze in juli volgroeid zijn. Vervolgens verpoppen de rupsen zich in juli tot vlinder. Van eind juli tot eind augustus vliegen de vlinders uit (vrouwtjes 5 tot 20 km, mannetjes verder), ondertussen zetten de vrouwtjes hun eitjes af, waaruit volgend voorjaar weer jonge rupsen komen. Hoe warmer en stabieler het weer, hoe meer vlinders er zijn en hoe meer eitjes er dus worden afgezet.

Hoe te handelen bij contact? Verdere verspreiding over lichaam voorkomen Huid strippen met plakband Huid en ogen met lauw water afspoelen Kleren uitdoen en grondig wassen (60°C) Bij hevige jeuk: Anti-jeukzalf Bij ernstige klachten naar de huisarts Merendeel van klachten verdwijnt spontaan binnen enkele dagen tot 2 weken Om verdere verspreiding van de brandharen over het lichaam te voorkomen en om de ontstekingsreactie tegen te gaan is het zinvol de huid direct na de blootstelling met plakband te strippen, om zo alle brandharen te verwijderen. Vervolgens is het zeer belangrijk de huid goed te wassen en de ogen goed te spoelen met lauw water. De brandharen zijn moeilijk uit de kleding te verwijderen. Om herhaalde blootstelling te voorkomen is het verwijderen van de haren uit de kleding echter wel noodzakelijk. De kleding moet daarom grondig gewassen worden (het liefst op 60°C) , zeker wanneer men overlast van de brandharen heeft ondervonden. Bij lichte symptomen zijn geen medicijnen nodig. Bij hevige jeuk kunnen anti-jeukmiddelen, zoals een crème op basis van menthol, aloë vera of calendula verlichting geven. Deze middelen zijn bij de apotheek of drogist verkrijgbaar. Indien de lokale effecten zeer ernstig zijn kan door de huisarts overwogen worden een zalf op basis van corticosteroïden voor te schrijven of antihistaminica. Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot weken spontaan. Bij ernstige klachten is het verstandig contact op te nemen met de huisarts.

Bijtwond honden en katten Specialistische hulp??

verschijnselen Rafelige wondranden Half-vastzittende huid- en bindweefselresten Vuil, speeksel en micro organismen Bloedverlies? Diepte??, beschadiging van spieren, pezen e.d.

Eerste hulp Bloeding stelpen, ja Hoog houden, ja Schoon spoelen, zo nodig Verbinden, snelverband en of wonddrukverband Verwijzen

Hondsdolheid De ziekte wordt overgebracht door de beet van een met het rabiësvirus besmette hond. De (incubatie) tijd dat de ziekte zich openbaart kan verschillen van 2 weken tot 2 jaar!!!!!!!!!!!!!!!!!! De ziekte begint met algemene ziekteverschijnselen als lichte koorts, hoofdpijn, zere keel, verminderde eetlust en misselijkheid. De belangrijkste verschijnselen zijn: Abnormaal gevoel in het gebeten lichaamsdeel De ziekte verloop dodelijk doordat de ademhalingsspieren worden aangetast. Geadviseerd wordt om bij een langer verblijf dan 3 maanden in een gebied waar hondsdolheid heerst te laten inenten Nooit loslopende honden

De Pieterman Pietermannen behoren tot de giftigste dieren van Europa (Atlantische oceaan, Noord- en Middellandse zee) De eerste rugvin van de pieterman bevat 5 of 6 doornige vinstralen, die in verbinding staan met een gifklier. Een steek van een pieterman is voor een mens in het algemeen niet dodelijk, maar wel zeer pijnlijk. Indien de steek niet snel wordt behandeld kan deze pijn maanden aanhouden. EHBO, warm water Verwijzen

De Spin Braziliaanse zwerfspin ook wel bananenspin genoemd, is een zeer giftige spin die in tropisch Zuid- en Centraal Amerika voorkomt. Deze spin verandert van kleur als ze nerveus is. Dat is een eerste waarschuwing om haar niet lastig te vallen. Als dit niet helpt kan deze spin tot 70 cm ver springen een sterk neurotoxisch gif inspuiten. Het tegengif moet vrijwel direct toegediend worden

De Teek Wat stel je vast? Na enkele uren kan de beet beginnen te jeuken. Volgezogen met bloed is een teek ongeveer even groot als een erwt. Wat doe je? Verwijder de teek zo snel mogelijk en gebruik hiervoor een tekentang of een fijn pincet. Noteer de plaats op het lichaam en de datum waarop de teek gebeten heeft. Adviseer slachtoffer om een arts te raadplegen.

Een teek verwijderen Pak de teek vast met een tekentang of met een fijne pincet, zo dicht mogelijk bij huid van slachtoffer. Knijp niet in het lichaam van de teek. Trek (zonder draaiende) bewegingen, zodat de teek de huid moet loslaten. Probeer om de teek in zijn geheel te verwijderen en geen delen in de huid achter te laten. Resten van de monddelen kunnen aanhoudende jeuk en infectie veroorzaken.

kwallen Wat stel je vast? Meestal: Plaatselijke zwelling, roodheid, jeuk en soms wat pijn. Wat doe je? De klachten verdwijnen meestal binnen 15 minuten. De pijn vermindert door onderdompeling of douchen met zo heet mogelijk water (tot 45 graden Celsius). Indien geen heet water: spoel de plek dan af met zeewater (niet met ander water) of koel tegen de pijn. Azijn kan bij tropische kwallen levensreddend zijn (informeer je ter plaatse).

Kwallen Wat stel je vast? Bij een ernstige reactie: Ernstige zwelling, roodheid, jeuk en pijn, veel meer verspreid over het hele lichaam. Soms erg ziek, met mogelijk ‘shock’-verschijnselen. Wat doe je? Bel of laat 112 bellen en breng het slachtoffer evt. in een liggende houding.

wesp Bij wespensteken hoor je nog wel eens van ernstige, levensbedreigende situaties. Dat is niet altijd zo, normaal bij een wespensteek: Eventueel angel verwijderen Koelen Verzachtende zalf/maatregelen en de klachten gaan over

Soms allergische reactie Allergische reactie of anafylaxie treedt (soms) op wanneer een persoon wordt blootgesteld aan een allergeen waarvoor de persoon in kwestie allergisch of sensitief is. Via de spijsvertering, de ademhaling of huidcontact (dus de wesp). Dit kan tot een shock toestand leiden.

Verschijnselen allergische shock Ademhalingsproblemen Angio oedeem (hals, keel en gelaat) Flauwvallen door te lage bloeddruk Rode huidskleur en galbulten (netelroos) Tranende ogen Bewusteloosheid

Angio (quincke’s) oedeem

Eerste hulp allergische shock 112 bellen Beademen Gebruik epi-pen (adrenaline auto-injector) indien aanwezig Reanimatie

Steken in de zij Wat is de oorzaak? Wat veroorzaakt deze klachten? Is het schadelijk voor het menselijk lichaam?

“steken in de zij” Oorzaak Verschijnselen: er is te weinig bloed beschikbaar om de extra gevraagde zuurstof aan de spieren te leveren te weinig bloed voor middenrif, lever, milt of maag (bloed naar skeletspieren) Verschijnselen: steken rechts in de leverstreek steken links onder de ribbenboog (maag, milt)

Les 4 “steken in de zij” Eerste hulp Preventie laat de persoon rustiger sporten en goed doorademen rustig aan doen (pauzeren) het hele lichaam uitrekken op de rug neerleggen Preventie goede warming-up (opvoeren intensiteit) geen zware maaltijden vlak voor het sporten

Spierkramp Oorzaken - oververmoeidheid van de spier - te kort aan mineralen (vocht, voeding) - afvalstoffen worden onvoldoende afgevoerd - letsel in de spier (spierscheuring) - weersinvloeden Verschijnselen - plotselinge, onwillekeurige pijnlijke samentrekking - voelt hard aan - functieverlies gewrichten

spierkramp, EHBO Palpatie (voelen) Kramp opheffen - schudmethode schudden Palpatie (voelen) Kramp opheffen - schudmethode - antagonisten methode - rekmethode Advies geven - rust nemen - aanvullen vochttekort Antagonist (Hamstrings) rek

verschijnselen spierscheur Plotselinge pijnscheut Onvermogen de spier te bewegen (niet op staan) Functieverlies van de spier Zwelling en soms blauwverkleuring Bij palpatie voel je een kuiltje (soort knoopsgat) Pijn bij het aanspannen Dikker en harder

EHBO bij spierscheur Eerste hulp: I.C.E. regel toepassen – koelen enkele keren per dag (10–15 min.) – compressie en Immobiliseren (druk- of steunverband) – Rust en hoog leggen Stoppen met sportactiviteit Professionele hulp

preventie vochtverlies 1% negatief effect op de stofwisseling 2% verminderde thermoregulatie en vermindering duurprestatievermogen 3% ernstige afname duurprestatievermogen 4-6% vermindering van kracht en verdere afname duurprestatievermogen Bij meer dan 6% verregaande uitdroging kramp uitputting bewustzijnsvermindering gevolgd door bewusteloosheid dood

preventie vochtverlies

sportdranken hypotoon: minder geconcentreerd dan bloed isotoon: dezelfde concentratie als bloed hypotone als isotone dranken verlaten de maag snel. Water is bijvoorbeeld een hypotone drank: het gaat snel door de maag heen, maar blijft langer in de maag klotsen dan een isotone vloeistof. Doordat bij isotone dranken de concentratie gelijk is aan de concentratie van het bloed, vindt de uitwisseling van deeltjes in de darm sneller plaats dan bij hypotone dranken.  

sportdranken Hypertoon: geconcentreerder dan bloed   Hypertone dranken onttrekken vocht aan de bloedbaan en blijven langer in de maag, wat niet bevorderlijk is voor de prestatie. Een hypertone drank kan ná de inspanning wel goede dienst bewijzen om de koolhydraatvoorraden weer aan te vullen.