1 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg.

Presentatie over: "1 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg."— Transcript van de presentatie:

1 1 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Jozef Pacolet Griet Cattaert Véronique Coudron Annick Peetermans Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg in België. (Deel K.U.Leuven: Voorzieningen en betaalbaarheid) Onderzoek in opdracht van de FOD Sociale Zekerheid Directie-generaal Sociaal Beleid Studiedag FOD Sociale Zekerheid 25 mei 2005 Brussel, Auditorium van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid

2 2 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Deel I: Vergrijzing en zorgvoorzieningen: een rijk geschakeerd palet 1.Aanbod van zorgvoorzieningen 2.Informele zorg 3.Professionele zorg en werkgelegenheid 4.Private – publieke mix Deel II: Vergrijzing en macro-economische betaalbaarheid 5.Nood aan een impliciete of expliciete zorgverzekering 6.Macro-economische inschatting kosten zorgsector 7.Decompositie van de zorguitgaven en toekomstverkenning 8.Lessen uit het buitenland

3 3 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Vergrijzing en zorgvoorzieningen: een rijk geschakeerd palet

4 4 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 1.Aanbod van zorgvoorzieningen 1.België heeft een geavanceerd palet van zorgvoorzieningen voor ouderen 2.Op het vlak van beschikbaarheid is men eerder institutioneel georiënteerd, Wallonië en Brussel respectievelijk 25 % en 20 % meer in vergelijking met Vlaanderen 3.Thuiszorg in Wallonië en Brussel zeker onderontwikkeld 4.Maar ook in Vlaanderen zijn er ontwikkelingsmogelijkheden, ook naar bepaalde doelgroepen (psychiatrische thuiszorg, personen met een handicap) 5.Ook vergoede informele zorg is aan de orde en diverse vormen van zorgverloven 6.Kwaliteitsbeleid van recente datum: nood aan opwaardering infrastructuur 7.Toegankelijkheid is nog onvoldoende, ondanks MAF 8.Betaalbaarheid van institutionele zorg blijft punt van zorg

5 5 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Afhankelijke personen per leeftijd, verschillende landen 60-7070-8080-90 90+ 60-6565-7070-7575-8080-8585-90 90+ 60-6565-7070-75 75-8080-8585-90 90+ 65-7575-8080-8585-90 90+ 65-7070-7575-8080-8585-90 90+ 65-7575-8080-8585-90 90+ 65-75 75-8080-8585-90 90+ 65-75 75-80 80-8585-90 90+ 65-7575-8080-8585-90 90+ 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 % FNL ASUK Vl. GewestBr. GewestWl. GewestBelgië

6 6 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Internationale situering

7 7 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Vergelijking gebruiks% ROB en RVT van het aantal 65+-ers o.b.v. het gebruiks% van een gewest, naar gewest, 2003 5,61 5,81 7,16 7,06 7,29 8,76 7,01 7,23 8,61 Vlaams GewestWaals GewestBrussels Gewest 0 2 4 6 8 10 Gebruikspercentage VLGebruikspercentage WGebruikspercentage Br %

8 8 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Thuisverpleging in aantal forfaits per 100 60+, 2003 8,1 4,9 2,3 6,5 Vlaams gewest 65+Waals gewest 65+Brussels Gewest 65+Totaal België 65+ 0 2 4 6 8 10 % % Toilet % Fft A % Fft B % Fft C Is thuiszorg onderontwikkeld?

9 9 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Thuisvoorzieningen in 1995 in vergelijking met residentiële ouderenzorg (VTE per 100 65+) VlaanderenBrusselWallonië 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 Thuisverpleging Gezins- en bejaardenhulp Verpleegkundig/ verzorgend personeel residentiële zorg

10 10 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Aandeel meerpersoonskamers, 2001 84,3 73,4 63,7 80,5 15,8 26,6 36,3 19,5 VlaanderenWalloniëBrussel België 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % aandeel éénpersoonskamers % aandeel meerpersoonskamers Kwaliteit residentiële zorg

11 11 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Percentage personen (15 jaar +) die leven in een huishouden waar de referentiepersoon en/of enig ander lid van het huishouden in het voorbije jaar gezondheidszorgen heeft moeten uit- of afstellen om financiële redenen naar activiteitenstatus, België, 2001 6,5 7 10,8 20,2 32,7 WerkendenGepensioneerdenAndere inactievenWerklozenZieken/invaliden Categorie 0 5 10 15 20 25 30 35 % Toegankelijkheid

12 12 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Internationale vergelijking: relatief aandeel publieke financiering in % totaal OosBelDenSpaFinIerLuxNedZweVK 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 ROB RVT Gezinszorg Thuisverpleging

13 13 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 De private-publieke financieringsmix in de gezondheidszorg en de ‘LTC- langdurige zorg’ VS Zwitserland Australië Nieuw Zeeland Nederland Canada Spanje Ierland Zweden Japan VK Duitsland 20 30 40 50 60 70 80 90 100 20 30405060708090100 45 België Canada Japan % publieke uitgaven in de totale uitgaven voor gezondheidszorg % publieke uitgaven in de totale LTC uitgaven Aandeel publieke financiering voor LTC groter dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg Aandeel publieke financiering voor LTC kleiner dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg

14 14 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 2.Informele zorg 1.Informele zorg is er of is er niet en kan niet uit het niets gecreëerd worden 2.Is omvangrijk: meer dan een 40-urenweek versus 8-uren dag 3.Voor demente personen is de zorginzet nog groter 4.Steeds meer samen oud wordende partners doen de beschikbaarheid toenemen 5.Ook de zelfredzaamheid neemt toe, wat vaak de tweede lijn in de mantelzorg van kinderen en schoonkinderen vrijmaakt 6.Zorgbehoefte zal ook optreden als helpende generatie al weg is uit de arbeidsmarkt, wat effect van allerlei zorgverloven beperkt maakt 7.Informele zorg is complementair met formele zorg

15 15 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Evolutie van de lichamelijke invaliditeitsgraad onder 65-plussers in de periode 1966-2001 (in %) 75 76 83 84 16 13 11 9 8 4 5 1966197419852001 Lichamelijke invaliditeitsgraad 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % Valide Semi-valide Invalide

16 16 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 3.Professionele zorg 1.Er is een groeiende ongerustheid over personeelsschaarste door stijgende vraag en krimpend aanbod door veroudering beroepsgroep en vermeende tanende interesse 2.Redenen tot dedramatiseren zijn dat het nog een relatief jonge sector is, de interesse is in werkelijkheid hoog en men blijft trouw aan beroep 3.Deze trends moeten echter wel, ook door beleid, ondersteund worden: een dialoog onderwijswereld, sector en overheid is permanent nodig 4.Uitdaging van jobcreatie is voor komende twintig jaar vergelijkbaar met wat de voorbije kwarteeuw werd gerealiseerd (3,5 % extra tewerkstelling) 5.Vraagzijde moet debat voeren over kwalificatiemix, aandacht voor geriatrie 6.Er is een groeiend besef dat deze sector nodig is om ooit terug volledige tewerkstelling te bereiken, en dat hij ook bijdraagt tot economische groei; de jobs zijn van hoogwaardige kwaliteit. 7.Zorgsector is in het verleden eerder door volume-effect dan door prijseffect gekenmerkt. 8.In internationaal perspectief situeert België zich bij de landen met een redelijk hoge densiteit; voor zelfstandigen is zij de koploper; in VTE omgerekend evenaart de jobcreatie deze van de buurlanden

17 17 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Evolutie in toegevoegde waarde, werkgelegenheid en arbeidsproductiviteit van de sector gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, 1975-2008 Expansie zorgsector eerder volume-effect dan prijseffect 19751980198519901995200020052008 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 11,5 12 % aandeel van gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Procentueel aandeel in totale toegevoegde waarde tegen lopende prijzen Procentueel aandeel in totale binnenlandse werkgelegenheid

18 18 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Gesalarieerde en zelfstandige tewerkstelling per 1000 inwoners in de sectoren gezondheid en welzijn in de verschillende Europese landen, VTE, 2003 dksefiuknlbefrdeatieluptesitgrczmtlvsklthusieeplcynoischbgro 0 20 40 60 80 Gesalarieerde tewerkstelling Zelfstandige tewerkstelling Densiteit vergelijkbaar met buurlanden

19 19 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 4.Private-publieke mix 1.Onderscheid te maken tussen financiering en organisatievorm 2.Gezondheidssector sterk privé initiatief van vrije beroepen (33% zelfstandigen) 3.Private non profit en publieke non profit evolueren gelijk 4.Privatisering financiering via remgelden in gezondheidszorg is nog beperkt (0,53% BBP), en wordt verder geremedieerd door maximumfactuur (0,08% BBP) 5.Eigen bijdrage is evenwel aanzienlijk in residentiële ouderenzorg (0,61% BBP), dit in tegenstelling tot het buitenland: de dagprijs voor de rusthuissector, 1 % van de bevolking, is groter dan alle remgelden in rest van de gezondheidssector 6.Aanvullende private verzekeringen hebben een groeiend marktbereik, maar in volume is hun omvang nog beperkt (0,46% BBP, met inbegrip van aanvullende verzekering kleine risico’s die er uit zullen verdwijnen in 2006)

20 20 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Vergrijzing en macro-economische betaalbaarheid van de gezondheidszorg en ouderenzorg: de ‘hoorn des overvloeds’?

21 21 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 5.Nood aan een impliciete of expliciete zorgverzekering 1.Vooral in Bismarck-georiënteerde verzorgingsstaten is er een expliciete verzekering voor de langdurige zorg 2.België heeft een gemengd systeem, deels expliciet, deels impliciet, dat evenwel nog onaf is 3.Het RIZIV heeft de jongste tien jaar een groeiend aandeel van de kost voor langdurige zorg opgenomen (+0,30 % BBP); samen met de hulp aan bejaarden (+0,07% BBP), en de maximum-factuur (+ 0,08% BBP) spreken wij van ‘de stille kracht’ van een impliciete zorgverzekering op federaal vlak (samen goed voor ongeveer 0,80% BBP in 2003) 4.Maar ook de Vlaamse Zorgverzekering (ook 0,07% BBP) heeft, met beperkte bijdragen van de burger, toch ook op korte termijn een significant en ruim bereik gerealiseerd (thans 140 000 personen in Vlaanderen en Brussel) 5.In de Franse Gemeenschap blijft de keuze op federaal vlak gesitueerd

22 22 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale uitgaven aan ouderenzorg van RIZIV en Gemeenschappen, in miljoen euro 19941995199619971998199920002001200220032004 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 Miljoen euro Verpleegkundige zorgen in ROB Andere verstrekkingen: RVT Verpleegkundige thuiszorgen Bejaardenzorg Gezinsaangelegenheden VIPA rustoorden Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering fondsvorming Hulp aan bejaarden 19941995199619971998199920002001200220032004 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200 2400 2600 2800 3000 Miljoen euro Verpleegkundige zorgen in ROB Andere verstrekkingen: RVT Verpleegkundige thuiszorgen Bejaardenzorg Gezinsaangelegenheden VIPA rustoorden Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering fondsvorming Hulp aan bejaarden

23 23 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale uitgaven aan ouderenzorg van RIZIV en Vlaamse Gemeenschap aan de Vlaamse Gemeenschap, in miljoen euro 19941995199619971998199920002001200220032004 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 Verpleegkundige zorgen in ROB Andere verstrekkingen: RVT Verpleegkundige thuiszorgen Bejaardenzorg Gezinsaangelegenheden VIPA rustoorden Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering fondsvorming Hulp aan bejaarden Miljoen euro

24 24 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke financiering residentiële zorgvoorzieningen, Vlaamse Gemeenschap (prijs in euro per dag) ROBRVT TotaalPVTPersoon mentale handicap 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 euro Zorgverzekering Eigen bijdragen dagprijs RIZIV-forfait

25 25 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Cliënten residentiële zorg, thuiszorg en zorgverzekering: het mirakel van de zorgverzekering in Vlaanderen Service flatsROBRVTGezinszorgThuisverpleg.ThuisInst.ThuisInst. 0 20 40 60 80 100 120 140 x 1 000 O A B C C O Zorgverzekering 2002 Zorgverzekering 2003 deel 65+ deel 65+

26 26 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 6.Macro-economische inschatting van de kost 1.Wij brachten de private en publiek uitgaven voor gezondheidszorg in beeld voor België en de Gemeenschappen 2.Totale uitgaven voor zorg voor 2001 (jaar met meest volledige informatie) iets meer dan 9% voor België, bijna 10 % voor de Franstalige Gemeenschap, iets lager dan 9 % voor de Vlaamse Gemeenschap 3.De private uitgaven beginnen te tenderen naar de helft van de publieke uitgaven of 1/3 van de totale uitgaven 4.5,5 % BBP publieke uitgaven voor gezondheid, 1 % voor LTC ouderenzorg en 0,5 voor personen met een handicap 5.Met 1,5% BBP komt publieke uitgaven LTC in buurt betere OESO- landen 6.Zowel totale als publieke uitgaven voor zorg zijn niet exuberant: België situeert zich in de middenmaat

27 27 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke en private uitgaven LTC en gezondheidszorg, België en Nederlandstalige/Franse Gemeenschap VlWaBeVlWaBeVlWaBeVlWaBe 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 in % BBP 19981999 2000 2001 Publieke uitgaven LTC ouderen (instellingen + thuis) Overige gezondheidszorguitgaven LTC gehandicapten Privé-uitgaven LTC ouderen (instellingen + thuis) Overige gezondheidszorg remgelden Extra private uitgaven: out-of-pocket Extra private uitgaven: aanvullende private verzekering

28 28 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Relatief belang chronische zorg (LTC) institutionele ouderenzorg (thuiszorg), zorg voor personen met een handicap, en gezondheidszorg, als % van totale zorguitgaven (met inbegrip van personen met een handicap), raming, 2002, in vergelijking met sommige OESO-landen Vlaamse Gem.Franse Gem.België 0 1 2 3 4 5 6 7 % van BBP LTC als % BBP voor instellingen LTC als % BBP thuis LTC als % BBP personen met een handicap Gezondheidszorg als % van BBP 0,37 0,39 Andere OESO-landen 2,5% voor Noorwegen; van 1,4% tot 1,5% Canada, Luxemburg, Nederland 4,72 0,39 0,38 0,28 0,35 0,32 0,36 5,53 5,04 2000

29 29 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke uitgaven LTC instellingen en thuiszorg als % BBP BelgiëVlaamse GemeenschapFranse Gemeenschap 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 % van BBP LTC instellingen LTC thuis LTC gehandicapten

30 30 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke en private uitgaven LTC als % van BBP, 2000 BelgiëVlaamse GemeenschapFranse Gemeenschap 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 % van BBP Publieke uitgaven LTC Private uitgaven LTC

31 31 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale uitgaven gezondheidszorg, % van BBP, 2002 DFELPSBNLDKIAUKEIRLFINLHUCZPLSKUSCHISCAAUNONZJPTRMXKR 0 2 4 6 8 10 12 14 16 % BBP

32 32 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke uitgaven gezondheidszorg, % van BBP, 2002 DSFDKBPIUKIRLNLFINEALELCZHUSKPLISNOCANZUSCHJPAUTRKRMX 0 2 4 6 8 10 12 14 16 % BBP

33 33 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 7.Decompositie zorgkost en toekomstverkenning 1.Profiel kosten gezondheidszorg en ouderenzorg is bepaald door leeftijd, dus vergrijzing: kosten 90-100 jarigen 10 tot 20-voud kosten jongere groepen 2.Niveau en evolutie van de zorgkost is maar beperkt beïnvloed door vergrijzing: het is het resultaat van economische, (zorg-)technische en maatschappelijke vooruitgang 3.Aandeel in gezondheidszorguitgaven voor 65+er evolueerde van 35% in jaren ’80 naar 65% in 2050 4.Maar is geen redenen voor intergenerationele conflicten: komende 50 jaar zullen drie opeenvolgende generaties genieten van het stelsel 5.De zorgsector zal een steeds groter beslag leggen op onze welvaart 6.Vooruitberekeningen Commissie Vergrijzing schatten kost laag in (impact vergrijzing en trendvolgerschap reëel BBP), maar kan toch realistisch zijn omdat er tal van scenario’s denkbaar zijn die lager uitkomen 7.Verder extrapolatie van hun hypothesen laten totale zorguitgaven als % van BBP tegen 2050 groeien tot 20 % BBP, de publieke uitgaven zouden 13% BBP bereiken

34 34 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 7.Decompositie zorgkost en toekomstverkenning (vervolg) 8.Dit zou een verviervoudiging in reële termen impliceren (totale uitgaven: van 2800 naar 11600 euro per capita per jaar, publieke uitgaven van 1900 naar 8000) 9.Maar er blijft een ‘hoorn des overvloeds’ over: de rest van het besteedbaar inkomen zou stijgen van 24 200 naar 50 200 euro 10.De impact van de vergrijzing verschilt tussen de gemeenschappen, maar de kosten vertrekken van een hoger niveau als % van het BBP in de Franse Gemeenschap, en blijven hoger met gelijke economische ontwikkeling

35 35 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Absoluut aantal 65+-ers 1975198019851990199520002005201020152020202520302035204020452050 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 Aantal ouderen (x 1 000) Aantal 65-74-jarigen Aantal 75-84-jarigen Aantal 85+-ers

36 36 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 ZIV-uitgaven per capita per leeftijdsgroep in euro, per geslacht, 2000 05101520253035404550556065707580859095100 Leeftijd 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 x 1 000 (in euro) Man Vrouw Totaal

37 37 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale ZIV-uitgaven per leeftijdsgroep in euro, België, 2000-2020-2050: drie generaties verzorgd 05101520253035404550556065707580859095100 Leeftijd 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 320 340 360 380 400 420 440 Miljoen euro 2000 2020 2050 front end baby- boomers latere baby- boomers echo-baby- boomers

38 38 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale ZIV-uitgaven per leeftijdsgroep in euro, België, 2000-2020-2050: drie generaties verzorgd 05101520253035404550556065707580859095100 Leeftijd 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 320 340 360 380 400 420 440 Miljoen euro 2000 2020 2050 front end baby- boomers latere baby- boomers echo-baby- boomers

39 39 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Totale ZIV-uitgaven per leeftijdsgroep in euro, België, 2000-2020-2050: drie generaties verzorgd 05101520253035404550556065707580859095100 Leeftijd 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 320 340 360 380 400 420 440 Miljoen euro 2000 2020 2050 front end baby- boomers latere baby- boomers echo-baby- boomers

40 40 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Projectie publieke bestedingen zorg in België, als % BBP 19701975198019851990199520002005201020152020202520302035204020452050 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 % BBP Aandeel totale bestedingen/capita in totaal BBP/capita 1970-2001 Aandeel overheidsbesteding verstrekkingen/capita in totaal BBP/capita 1970-2001 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door demografie en trend 2001-2050 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door demografie 2001-2050 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door trend BBP/capita en demografie 2001-2050

41 41 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Projectie publieke en totale bestedingen België, als % BBP 19701975198019851990199520002005201020152020202520302035204020452050 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 % BBP Aandeel totale bestedingen/capita in totaal BBP/capita 1970-2001 Aandeel overheidsbesteding verstrekkingen/capita in totaal BBP/capita 1970-2001 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door demografie en trend 2001-2050 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door demografie 2001-2050 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door trend BBP/capita en demografie 2001-2050 Aandeel bestedingen/capita in totaal BBP/capita door demografie en trend 2001-2050, verhoogd met factor 1,46

42 42 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 ‘De hoorn des overvloeds’ : evolutie BBP/capita en totale bestedingen en Overheidsbesteding/capita in euro 1970-2050, België 19701975198019851990199520002005201020152020202520302035204020452050 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 In 1 000 euro (constante prijzen 2004) BBP/capita Overheidsbesteding verstrekkingen/capita Totale bestedingen/capita Evolutie ZIV-uitgaven/capita demografie Evolutie ZIV-uitgaven/capita demografie + trend Evolutie ZIV-uitgaven/capita trend volgend van BBP/capita Evolutie ZIV-uitgaven/capita demografie + trend, verhoogd met factor 1,46

43 43 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke uitgaven zorg in Vlaamse Gemeenschap, als % BBP 20002005201020152020202520302035204020452050 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 % BBP Aandeel bestedingen in totaal BBP door demografie en trend 2001-2050 Aandeel bestedingen in totaal BBP door demografie 2001-2050 Aandeel bestedingen in totaal BBP door trend BBP/capita en demografie 2001-2050

44 44 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Publieke uitgaven zorg in Franstalige Gemeenschap, als % BBP 20002005201020152020202520302035204020452050 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 % BBP Aandeel bestedingen in totaal BBP door demografie en trend 2001-2050 Aandeel bestedingen in totaal BBP door demografie 2001-2050 Aandeel bestedingen in totaal BBP door trend BBP/capita en demografie 2001-2050

45 45 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Evolutie ZIV-uitgaven door groei bevolking en door vergrijzing, totale bevolking, Vlaamse Gemeenschap, 2000-2050, in index 19992010202020302050 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 Evolutie ZIV-uitgaven en evolutie bevolking (1999=100) Totale groei uitgaven Groei uitgaven door vergrijzing Groei bevolking

46 46 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 Evolutie ZIV-uitgaven door groei bevolking en door vergrijzing, totale bevolking, Franse Gemeenschap, 2000-2050, in index 19992010202020302050 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 Evolutie ZIV-uitgaven en evolutie bevolking (1999=100) Totale groei uitgaven Groei uitgaven door vergrijzing Groei bevolking

47 47 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 8.De discussie in het buitenland 1.Nederland, Frankrijk, Duitsland en het VK 2.Enkele conclusies uit discussie in OESO: grote publieke verantwoordelijkheid maar ook mogelijkheden van selectiviteit en eigen bijdragen naar draagkracht, integratie van zorg of minstens meer coördinatie op beleidsvlak:; België heeft reeds een aanzienlijk deel van de kost in de ziekteverzekering geïntegreerd wat evenwel geen garantie is voor coördinatie op het terrein 3.EU: spreekt niet over basiszorg maar van toegankelijke, kwaliteitsvolle, financieel duurzame zorg en lanceert debat over bijdrage van gezondheidsbeleid in de maatschappelijke vooruitgang, economische groei en kostenpreventie 4.Er is een opmerkelijke continuïteit tussen huidige instituties en toekomstverkenningen: opmerkelijke scheiding tussen analyses van gezondheidszorg en langdurige zorg 5.Opmerkelijke voorbeelden van gerealiseerde (Duitsland) en denkbare (Verenigd Koninkrijk) kostenbesparingen worden aangehaald: voordelen van technologische vooruitgang, verhoogde efficiëntie, preventie via verbeterde ‘life style’

48 48 Hoger Instituut voor de Arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. J. Pacolet, G. Cattaert, V. Coudron, A. PeetermansVergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg Studiedag 25 mei 2005 8.De discussie in het buitenland (vervolg) 6.In tal van buitenlandse scenario’s is voor de toekomst de verhoogde kost van de vergrijzing via langdurige zorg redelijk beperkt ingeschat, en kan nog verder beperkt worden 7.Maar vooruitgang in de zorg is slechts mogelijk, soms na crisis of een langdurig debat, indien er meer middelen beschikbaar worden gesteld, en vooreerst geïnd.