IV. Participatie als kernthema in praktijk en onderzoek

Presentatie over: "IV. Participatie als kernthema in praktijk en onderzoek"— Transcript van de presentatie:

1 IV. Participatie als kernthema in praktijk en onderzoek
Cursusmateriaal: transparanten: cf. website tekst M. De Winter tekst K. De Backer & M. Jans literatuurklapper

2 Participatie als kernthema
Giesecke: “Offensive Sozialpädagogik” Mollenhauer: “Erziehung und Emanzipation” Marburger: “Entwicklung und Konzepte der Sozialpädagogik” Coumou (& Van Stegeren): “Sociale pedagogiek in historisch perspectief”

3 Participatie als kernthema
Giesecke: “Offensive Wende” emancipatorische sociale pedagogiek - emancipatie van maatschappelijk achtergestelden - analyse maatschappelijke werkelijkheid - analyse betekenis werkelijkheid voor jeugdigen

4 Participatie in praktijk
volwassenen over betekenis van participatie voor kinderen en jongeren: afwijzing >< fel pleidooi niet per definitie kwaliteitskenmerk cf. Council of Europe,1993 cf. UNICEF-rapport (Hart, 1992) daadwerkelijk vergrotende maatschappelijke invloed van jeugdigen?

5 Participatie in praktijk
concept “burgerschap” actieve participatie passieve participatie pedagogische argumenten voor kinder- en jongerenparticipatie: kinderen en jongeren moeten de kans krijgen zich te ontwikkelen tot de verwachte betrokkenheid op, en autonomie ten aanzien van, de gemeenschap

6 Participatie in praktijk
Pedagogische argumenten: jeugdigen zijn burgers-in-wording burgerschap omvat “autonomie” samenleving als proeftuin

7 Participatie in praktijk
Pedagogische argumenten: cf. Makarenko en Korczak cf. Langeveld en Perquin cf. leerlingen betrekken bij besluitvorming cf. Dasberg: “grootbrengen door kleinhouden”

8 Participatie in praktijk
Pedagogische argumenten: nood aan “burgerschapsvorming” = leren zich als “burgers” in samenleving te bewegen ondersteuning van psycho-sociaal welzijn = vraag naar ontwikkelingsmogelijkheden van jeugdigen in samenleving

9 Participatie in praktijk
Concretisering participatiemogelijkheden kinderen en jongeren: Internationaal Verdrag inzake Rechten van het Kind - kinderen en jongeren zelfstandige rechtssubjecten - “geïndividualiseerde rechten” + “rechten op collectieve goederen” (Raes, 1994) resilience-benadering bouwstenen: acceptatie, zingeving, sociale vaardigheden, eigenwaarde en humor

10 Participatie in praktijk
criteria optimale ontwikkelingsomgeving (Bartels & Heiner, 1994): adequate verzorging; veilige fysieke omgeving; continuïteit en stabiliteit; interesse; respect; geborgenheid, steun en begrip van volwassene; ondersteunende, flexibele structuur, aangepast aan de jeugdige; veiligheid; adequate voorbeelden; educatie; omgang met leeftijdgenoten in gevarieerde situaties; kennis over en contact met eigen verleden ! in (heterogene) context ! naar structurele factoren op macro-niveau

11 Participatie in praktijk
cf. jeugd(werk)beleid o.m. decreet lokaal jeugdwerk, Vlaams jeugdbeleid cf. onderwijs o.m. leerlingenparticipatie cf. jeugdzorg/ jeugdhulpverlening o.m. rechten van kinderen en jongeren in instellingen

12 Participatie in praktijk
Kritische benadering participatiestreven: pedagogische norm? “compensatorisch recht”? specifiek en themagericht? peilen van meningen? afstemmingsvraagstuk tussen verwachtingen en aanbod?

13 Participatie in praktijk
engagement volwassenen egalitaire machtsverhouding tussen jongeren en volwassenen zoekproces; (deels) onvoorspelbare uitkomst reflectie over gevolgen van handelen cf. Giesecke cf. Münchmeier cf. Dieleman en Van Der Lans

14 Participatie in praktijk
Participatie als uitgangspunt voor begeleidingsinterventies: maatschappelijke analyse gebaseerd op feitelijke situaties en concrete interacties kruisbestuiving tussen diverse socialisatiemilieus, sectoren en beleidscategorieën

15 Participatie in onderzoek
jeugdonderzoek structureel beperkte aandacht tekort systematische theorievorming en interpretatie inz. beelden van kinderen en jongeren zélf  theoretische en methodologische problemen  mogelijke oplossingen: ontwikkelingen naar interpretatief en participatief jeugdonderzoek

16 Participatie in onderzoek
Theoretische problemen jeugdonderzoek: 1. leeftijd als differentiëringscriterium? tussen “jeugd” en “volwassen” “homogenisering” van heterogene groep jeugdigen jeugd(gedrag) los van sociale structuur cf. relatieve belang factor leeftijd (onderzoek Elchardus)  reflectie over leeftijdsafbakeningen  grondslag voor “jeugdproblemen”?

17 Participatie in onderzoek
2. jeugd als categorie? 3. aandacht voor opmerkelijk jeugdgedrag? 4. aandacht voor probleemgedrag? 5. gefragmenteerd en weinig interdisciplinair?

18 Participatie in onderzoek
Methodologische problemen jeugdonderzoek: 1. jongeren weinig als subject betrokken door volwassenen geproblematiseerde betrokkenheid jongerengericht >< jongerenbepaald

19 Participatie in onderzoek
2. vraagstelling volwassenen centraal: gebruik van vragenlijsten en checklists traditionele onderzoeksmethodes en technieken (door volwassenen - onderzoekers gestuurd) 3. doelstelling volwassenen centraal: “zaakwaarnemersstandpunt” bv. onderzoek schoolbeleving, schoolwelbevinden

20 Participatie in onderzoek
Onderzoek naar ervaringen en leefwereld: “oral history” vanuit “emanciperend” perspectief cf. orthopedagogisch (jeugd)onderzoek armoedeonderzoek meisjes- en vrouwenstudies

21 Participatie in onderzoek
Interpretatief jeugdonderzoek theoretisch: geen feiten/gebeurtenissen, wel betekenissen (re)constructie van de werkelijkheid in interactie met de omgeving gesitueerd in (historische en situationele) context wezenlijk dynamisch

22 Participatie in onderzoek
Interpretatief jeugdonderzoek methodologisch: open en flexibel + cyclisch karakter “gefundeerde theoriebenadering” >< “theoriegestuurde benadering”

23 Participatie in onderzoek
Bedenkingen interpretatief jeugdonderzoek: combinatie “interpretatief” en “empirisch-analytisch” benadrukken “niet-vergelijkbaarheid” jeugdigen - volwassenen? beperken betekenisverlening micro-niveau? beperken beschrijvende analyse?

24 Participatie in onderzoek
Participatief jeugdonderzoek theoretisch: cf. kinder- en jeugdperiode als sociaal verschijnsel cf. Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind cf. art. 3: “het belang van het kind"

25 Participatie in onderzoek
Participatief jeugdonderzoek methodologisch: volwaardige of gelijkwaardige info-bron (cf. interpretatief jeugdonderzoek) inbreng in onderzoeksopzet jongeren als medeonderzoekers (“peer-research”) onderzoeksresultaten op ruimer forum

26 Participatie in onderzoek
Bedenkingen participatief jeugdonderzoek: blijvend engagement volwassenen stem jongeren echt gehoord? “machtsvrij” gebeuren? participatiemodellen uit volwassenenwereld? specifieke onderzoeksmethode nodig? verzamelen info >< ruimte niet prijsgeven democratische legitimering?

27 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
centraal thema = leerlingenbegeleiding exemplarisch voor sociaal-pedagogische discussie: verschuivende betekenis van het “jong zijn” verscherpte aandacht voor preventie aandacht samenwerking pedagogische voorzieningen aandacht “participatief” jeugdbeleid

28 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
1. Het onderzoek naar leerlingenbegeleiding Situering en doelstelling - « scholenonderzoek » - beleidsonderzoek, VLOR, 1996 –1997 - modellen beschrijven en definitie ontwikkelen Methodologie: literatuurstudie en praktijkanalyse Opvallende vaststellingen

29 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Opvallende vaststellingen « scholenonderzoek » Invulling van leerlingenbegeleiding op continuüm tussen negatieve welzijnsbenadering en positieve welzijnsbenadering Aansluiting met gegevens uit belevings- en leefwereldonderzoek: belangrijke problematiek in jeugdonderzoek

30 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
2. Het onderzoek naar behoeften aan zorg Situering en doelstelling - « jongerenonderzoek » - beleidsonderzoek, Vlaamse Gemeenschap, 1997 – 1999 - Kennis verwerven over situaties waarin kinderen en jongeren behoefte hebben aan zorg Methodologie Opvallende vaststellingen

31 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Methodologie « jongerenonderzoek »: (a) algemene vraagstelling (b) themalijsten (c) visualiseringstechniek; keuze maken (d) open interviews 17 10-jarigen, jarigen en jarigen (51) meermaals: 115 interviews

32 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Opvallende vaststellingen « jongerenonderzoek » Gegevens m.b.t. de school, gezin en vrienden Begeleiding in termen van « aanwezig zijn » Begeleidingsinterventies niet per definitie « welzijnsverhogend »

33 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
3. Opvattingen over « welzijn » en « begeleiding » Naar een concept van (leerlingen)begeleiding (werk)definitie leerlingenbegeleiding: een geheel van activiteiten persoonlijke, sociale en culturele ontplooiing van jongeren ondersteuning van leerkrachten de begrenzing van hun opdracht het geheel van educatieve activiteiten van de gemeenschap

34 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Een geheel van activiteiten= voorwaarden begeleidingsinterventies - aanwezig zijn - analyse van de situatie als uitgangspunt - ruimte bieden - gebaseerd op engagement - van volwassenen naar jongeren van activiteiten naar kwaliteit van begeleidingsinterventies

35 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Persoonlijke, sociale en culturele ontplooiing= voorwaarden voor welzijn wisselwerking “nuttigheidswaarde” van de school en leren als “boeiende, avontuurlijke en verrijkende activiteit” van begeleiding naar ondersteuning

36 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Ondersteuning van leerkrachten= pedagogische ruimte leerkrachten leerlingen- en leerkrachtenperspectieven van opdracht leerkracht naar begeleidingsvoorwaarden school; kwaliteit van interactie

37 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Begrenzing van hun opdracht= ruimte bieden, privacy en kwetsbaarheid respecteren, begeleiding ook onrechtstreeks naar leerlingen als actor in schoolgebeuren naar een rechtspositie leerlingen op school

38 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Geheel van educatieve activiteiten van de gemeenschap= rol en inbreng van ouders rol en inbreng van vrienden en leeftijdgenoten samenwerking pedagogische voorzieningen

39 Illustratie: onderzoek naar opvattingen over “welzijn” en “begeleiding”
Naar een concept van (leerlingen)begeleiding een geheel van begeleidingsvoorwaarden begrenzing van de opdracht van de school als mede-actor in het educatief aanbod van de gemeenschap ondersteuning van de persoonlijke, sociale en culturele ontplooiing van jongeren