1 Het loonaandeel, een index van sociale rechtvaardigheid? Het loonaandeel, de inkomensverdeling en het draagvlak voor de sociale zekerheid. Karel Van.

Presentatie over: "1 Het loonaandeel, een index van sociale rechtvaardigheid? Het loonaandeel, de inkomensverdeling en het draagvlak voor de sociale zekerheid. Karel Van."— Transcript van de presentatie:

1 1 Het loonaandeel, een index van sociale rechtvaardigheid? Het loonaandeel, de inkomensverdeling en het draagvlak voor de sociale zekerheid. Karel Van den Bosch, Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck

2 2 David Ricardo zei in 1817: “The produce of the earth – all that is derived from its surface by the united application of labour, machinery and capital, is divided among three classes of the community; namely, the proprietor of the land, the owner of the stock or capital necessary for its cultivation, and the labourers by whose industry it is cultivated. […] To determine the laws which regulate this distribution is the principal problem in Political Economy.” (On the Principles of Political Economy and Taxation, p. 5)

3 3  Loonaandeel bleef merkwaardig constant gedurende vele decennia  Ondanks conjuncturele fluctuaties  Economen ontwikkelden modellen die verklaarden waarom het loonaandeel constant bleef  Of verloren interesse  Hernieuwde interesse in het loonaandeel vanwege structurele daling in vele landen  Tony Atkinson, Paul Van Rompuy, o.a. Latere economen en het loonaandeel

4 4  Is het loonaandeel een index van sociale rechtvaardigheid?  Uitgangspunt: minder inkomensongelijkheid = meer sociale rechtvaardigheid  Dus kijken naar relatie tussen ongelijkheid in personele inkomensverdeling  Bovendien: sociale zekerheid is het middel bij uitstek voor minder inkomensongelijkheid  Daarom ook: loonaandeel als index van het financieel draagvlak voor de sociale zekerheid Deze uiteenzetting

5 5  Reeks begint pas in 1985  Verschillende onvergelijkbare bronnen (enquêtes)  Geen aanwijzing voor stijgende inkomens ongelijkheid Evolutie ongelijkheid in België

6 6  Kanttekening:  Ongelijkheid stijgt wel volgens fiscale statistieken  Fiscale statistieken zijn echter onbruikbaar:  Wegens methodologische problemen (Defeyt 2010)  Kapitaalinkomens zijn nauwelijks opgenomen in fiscale inkomens  (Zijn die beter gemeten in enquêtes? Zie onder.) Evolutie ongelijkheid in België

7 7  Internationaal gezien weinig aanwijzingen dat daling van het loonaandeel samengaat met stijging van de ongelijkheid Source: Harjes 2007 Loonaandeel en ongelijkheid internationaal

8 8  De relatie tussen loonaandeel en inkomensongelijkheid is gecompliceerd, om twee redenen  Ontvangers van arbeidsinkomens en kapitaalinkomens zijn geen onderscheiden klassen  Belangrijke oorzaken van gestegen ongelijkheid situeren zich binnen de inkomens uit arbeid  (In landen waar de ongelijkheid gestegen is) Loonaandeel en ongelijkheid

9 9 Pen’s parade van dwergen en reuzen in de 19 e eeuw  In de 19 e eeuw waren werkenden en kapitalisten nog duidelijk onderscheiden groepen

10 10  Evolutie aandeel in totaal inkomen van de 1% hoogste inkomens, 1900-2005, DE, FR, NL, SU, JP Evolutie ongelijkheid aan de bovenkant Bron: Atkinson, Piketty & Saez, 2011

11 11  Oorzaken van daling aandeel topinkomens in Frankrijk moeten volgens Piketty (2003) vooral bij het inkomen uit kapitaal worden gezocht, nl.:  Verwoesting van fysiek kapitaal tijdens 1 ste en 2 de Wereldoorlog  Crisis van de jaren ‘30  Hoge inflatie in de jaren 1914-1950  Progressieve inkomstenbelasting na 1945, die hernieuwde concentratie van kapitaal verhinderde Evolutie ongelijkheid aan de bovenkant

12 12  Tegelijk is aandeel kapitaalinkomen in TW bedrijven én in inkomen huishoudens niet gedaald of zelfs gestegen in FR  Implicatie: concentratie kapitaal bij top inkomens is minder sterk Evolutie ongelijkheid aan de bovenkant Bron: Piketty, 2003

13 13  Evolutie aandeel in totaal inkomen van de 1% hoogste inkomens, 1910-2005, USA, UK, Can, Aus, Ier, NZ Evolutie ongelijkheid aan de bovenkant Bron: Atkinson, Piketty & Saez, 2011

14 14  Stijging aandeel top 1% na 1985 gaat samen met dalend aandeel inkomen uit kapitaal binnen deze groep (USA) Evolutie ongelijkheid aan de bovenkant Bron: Atkinson, Piketty & Saez, 2011

15 15  “Vergeleken met inkomen uit arbeid is de bijdrage van inkomen uit kapitaal aan de ongelijkheid van inkomens van huishoudens relatief klein” (OECD, 2011) Recente evolutie in inkomen uit kapitaal

16 16  Bron: EU-SILC (Statistics on Income and Living Conditions). Referentiebron voor gegevens over inkomensverdeling en armoede in de Europese Unie sinds 2004  Gegevensverzameling:  BE: enquête bij huishoudens  NL, SE, FR: administratieve (belasting) gegevens  Hier EU-SILC golf 2010, inkomens van 2009 Spreiding inkomen uit kapitaal in 2009

17 17  Deel van bruto-inkomen uit kapitaal, totaal, per inkomensdeciel, en voor 100ste inkomenspercentiel (top 1%) Spreiding inkomen uit kapitaal in 2009

18 18  Aandeel in totaal inkomen uit kapitaal, per inkomensdeciel volgens bruto-inkomen huishouden Spreiding inkomen uit kapitaal in 2009

19 19  Aandeel in totaal inkomen uit kapitaal, per inkomensdeciel volgens equivalent netto inkomen huishouden Spreiding inkomen uit kapitaal in 2009

20 20  Conclusies obv getoonde grafieken uit EU-SILC (erg voorlopig):  Inkomen uit kapitaal is waarschijnlijk sterk onderschat, ongeacht de wijze van gegevensverzameling, behalve in FR.  Ondanks deze verschillen is het patroon van verdeling inkomen uit kapitaal vrij gelijk in onderzochte landen, met sterke concentratie in hoogste deciel.  Implicatie, ceteris paribus zal een stijging van het aandeel van inkomen uit kapitaal de inkomensongelijkheid doen stijgen Spreiding inkomen uit kapitaal in 2009

21 21  De sociale zekerheid is de sociale institutie bij uitstek om de inkomensongelijkheid te milderen, en een rechtvaardiger inkomensverdeling te creëren  De sociale zekerheid voor werknemers wordt grotendeels gefinancierd uit bijdragen op de lonen  Een eventuele daling van het loonaandeel zou het economisch draagvlak van de sociale zekerheid kunnen aantasten Loonaandeel en financiering van de sociale zekerheid

22 22  Echter (1): het aandeel van lonen in de Bruto toegevoegde waarde (BBP) is niet gedaald sinds 1995  Lonen = beloning van werknemers, inclusief werkgevers- bijdragen, zonder toegerekend loon zelfstandigen Loonaandeel en financiering van de sociale zekerheid

23 23  Echter (2): sinds 1995 is de “alternatieve financiering” sterk uitgebreid Loonaandeel en financiering van de sociale zekerheid

24 24  Het draagvlak voor de financiering van de sociale zekerheid is daarmee breder en arbeidsvriendelijker gemaakt  Maar:  (1) De alternatieve financiering bestaat voor het overgrote deel uit BTW. Uit macro-economische analyses blijkt dat loonaandeel en consumptie vrij sterk samenhangen  (2) Daar de BTW een licht regressieve belasting is, is de sociale zekerheid aan de financieringskant mogelijk minder herverdelend geworden Loonaandeel en “alternatieve financiering” van de sociale zekerheid

25 25  Er is geen enkele aanwijzing dat de inkomensongelijkheid in België is gestegen sinds 1985 (itt tot de meeste OESO landen)  We weten (veel) te weinig over de verdeling van het inkomen uit kapitaal, zeker in België  Hoewel inkomen uit kapitaal voorkomt onder alle inkomensniveaus, blijft er een vrij sterke concentratie van het inkomen uit kapitaal bij de hoogste inkomens  Door de alternatieve financiering is het draagvlak voor de sociale zekerheid verbreed, al blijven er vragen open Algemene conclusies