Antieke bronnen en materiële cultuur van de Grieks-Romeinse wereld Onderdeel Epigrafiek F.G. Naerebout

Presentatie over: "Antieke bronnen en materiële cultuur van de Grieks-Romeinse wereld Onderdeel Epigrafiek F.G. Naerebout"— Transcript van de presentatie:

1 Antieke bronnen en materiële cultuur van de Grieks-Romeinse wereld Onderdeel Epigrafiek F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl www.oudegeschiedenis.info

2 Epigrafiek = studie der inscripties Inscriptie = tekst geschreven in (intaglio) een drager van hard niet-organisch materiaal (steen/ keramiek/metaal) NB: een kwestie van VORM, en niet van INHOUD 1 Definitie en categorisering

3 Een algemeen fenomeen

4

5 De ‘standaard’ inscriptie: een blok of stele, steen, met tekst aan één zijde.

6 Maar er zijn vele typen inscripties

7 Grensgevallen: houdt rekening met een grijze zone: teksten die niet beantwoorden aan de definitie van ‘inscriptie’ maar die toch tot het terrein van de epigrafiek gerekend worden (en een enkele tekst die wél binnen de definitie valt, maar toch door een andere discipline, met name de papyrologie, bestudeerd en uitgegeven wordt – al is het geen papyrus)

8

9 Barthold Georg Niebuhr schreef in 1815 (!) “dass Inschriften für die alte Geschichte den Urkunden für die neuere entsprechen”: “dat binnen de Oude Geschiedenis inscripties een bijdrage leveren die vergelijkbaar is met die van archiefstukken binnen de geschied- schrijving van de post-antieke wereld.” Waarom epigrafiek? 2 De discipline epigrafiek: bestaansreden en geschiedenis

10 Louis Robert 1904-1985 1939-1974 Professeur d’épigraphie et antiquités grecques au Collège de France Een corpus geschreven bronnen dat voortdurend groeit – met honderden teksten per jaar

11 Geschiedenis van het vakgebied (of vakgebied avant-la-lettre) na de Oudheid Reizigers met belangstelling voor de antieke wereld Verzamelen  objecten (de fysieke inscripties) / teksten Verzamelen vanuit nieuw historisch perspectief: de inscriptie als bron De grote corpora: na eerste aanzetten in de 17 de eeuw, in de 19 de eeuw pogingen ‘alles’ bijeen te brengen Versplintering: concurrerende corpora, en gebrek aan internationale samenwerking Prachtige digitale toekomst? Een gedigitaliseerd versplinterd veld is nog altijd een versplinterd veld. Hoop dat alle verschillende initiatieven in ieder geval gekoppeld zullen worden: zodat dat ene, allesomvattende corpus er alsnog (virtueel) kan komen

12 Smetius, Inscriptiones Antiquae, Uitgegeven door Justus Lipsius Een Leids begin

13 Barthold Georg Niebuhr 1815 “dass Inschriften für die alte Geschichte den Urkunden für die neuere entsprechen”

14 Jean Antoine Letronne Receuil des inscriptions grecques et latines de l’Égypte, étudiées dans leur rapport avec l’histoire politique, l’administration intérieur, les institutions civiles et religieuses de ce pays depuis la conquête d’Alexandre jusqu’à celle des Arabes, 2 delen, Parijs 1842-1848

15 Theodor Mommsen 1817-1903

16 3 De taken van de epigraaf Inscripties beschikbaar maken. Op basis van: 1 De oorspronkelijke (on)roerende zaak die de tekst draagt  in situ / spolium / collectie 2 Afbeelding van de tekst (met of zonder de drager)  foto (analoog/digitaal) / tekening 3 Abklatsch 4 [eerdere editie]

17 Inscriptie (RIB 274)

18 Tekening van Inscriptie RIB 274

19 Abklatsch

20 Een rubbing – vooral in Azië al eeuwenlang de techniek bij uitstek om inscripties te reproduceren; vgl. brass rubbing als Britse hobby

21 1 inscripties vinden 2 inscripties verzamelen en documenteren 3 inscripties lezen 4 inscripties begrijpen: categoriseren, vertalen, becommentariëren 5 inscripties dateren 6 inscripties (her)uitgeven met inachtname van de publicatie-conventies 7 inscripties contextualiseren, (her) interpreteren 8 de geschiedenis van de inscripties schrijven 9 geschiedenis schrijven aan de hand van inscripties Taken van de epigraaf: vervolg

22 De incomplete tekst. Zie de twee voorbeelden hierna: met behulp van een stelsel van haakjes en leestekens (het zgn. Leidse systeem), geeft de epigraaf aan wat op de steen aanwezig is, en wat is aangevuld, vanwege een beschadiging of vanwege een opgeloste afkorting

23

24 Lacunae and conjectures

25 4 De eindgebruiker Moet in staat zijn: 1 op grond van een verwijzing de betreffende epigrafische publicatie te vinden 2 ter beantwoording van een bepaalde vraag relevant epigrafisch materiaal te verzamelen 3 van een inscriptie alle relevante edities, vertaling(en) en afbeelding(en) bijeen te brengen 4 het aan een inscriptie verwante materiaal te traceren: mettre en série, contextualizeren 5 alles wat hij/zij heeft gevonden, ook te gebruiken; dit impliceert kennis van wat de epigraaf doet (zie boven onder ‘taken van de epigraaf’)

26 Nodig is kennis van: 1 de bibliografie (inclusief databases) 2 hulpmiddelen op het gebied van afkortingen toponymie chronologie typologie institutionele geschiedenis