LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN

LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN
1. Wat zijn verbintenissen? Welke soorten zijn er? (p ) 2. Hoe ontstaan verbintenissen? (p ) 3. Wat is een overeenkomst? Welke soorten overeenkomsten bestaan er? (p ) 4. Hoe komen overeenkomsten tot stand? (p ) 5. Bij onduidelijkheid, hoe worden overeenkomsten geïnterpreteerd? (p ) 6. Wat zijn de gevolgen van overeenkomsten tussen de partijen? (p ) 7. Wat zijn de gevolgen van overeenkomsten tegenover derden? (p )

1. Wat zijn verbintenissen?
Verbintenis= een rechtsband waarbij één of meer personen jegens één of meer andere personen gehouden zijn om iets te geven, te doen of te laten. Voorbeeld: verbintenis die rechtstreeks voortvloeit uit de wet (art. 205 BW) Kind Behoeftige ouder SA SE Schuld Vorderingsrecht Verbintenis heeft altijd een actief- en een passiefzijde: het vorderingsrecht (= schuldvordering) en de schuld. Er is steeds een schuldeiser en een schuldenaar. Anderen noemt men derden. (>< boek: plicht >< verbintenis, is er onderdeel van)

Andere voorbeeld: Verbintenissen uit koop-verkoop overeenkomst: 2 verbintenissen: A (koper GSM) SE SA B (verkoper GSM) SA SE Zowel A en B zijn schuldeiser én schuldenaar. Pas op: sommige overeenkomsten creëren slechts één verbintenis. Goed leveren Prijs betalen

Prestatie bij verbintenis kan bestaan uit het geven van een goed, bvb. Koop-verkoop. Zolang die prestatie niet is uitgevoerd, heeft men enkel een vorderingsrecht (geen tegenstelbaarheid, volgrecht, voorrang). Eens geleverd, heeft men een zakelijk recht (eigendomsrecht bij koop-verkoop). Men heeft dan het goed in zijn onmiddellijke macht. Zakelijke rechten: numerus clausus. Vorderingsrechten (en dus ook verbintenissen): onbeperkt. Systematiek: welke soorten zijn er en hoe ontstaan ze?

Soorten verbintenissen: 1. Resultaats- en middelen VB 2. VB (niet) gebonden aan de persoon - Voorwaardelijke VB: opschortende, ontbindende en potestatieve voorwaarden - VB met tijdsbepaling: opschortende en ontbindende tijdsbepaling - Splitsbare en hoofdelijke verbintenissen NIET

1. Resultaats- en middelenverbintenissen Sterilisatie mislukt. Gevolg? onverwachte zwangerschap = contractbreuk? actuele stand wetenschap bekend dat kans op vruchtbaarheid blijft bestaan Rechter= MV, geen RV (niet altijd in contract)

1. Resultaats- en middelenverbintenissen Resultaatsverbintenis: de schuldenaar verbindt zich een bepaald resultaat te bereiken. Gevolg: contractuele aansprakelijkheid van zodra resultaat uitblijft. Voorbeelden: de post voor afleveren aangetekende zendingen, aannemer die huis bouwt, advocaat voor respecteren termijn hoger beroep etc. Middelenverbintenis: schuldenaar verbindt zich enkel bepaalde middelen of een bepaalde inspanning aan te wenden om een resultaat te bereiken, zonder te beloven dat hij daarin zal slagen Gevolg: contractuele aansprakelijkheid enkel indien men slechte uitvoering door gebrek aan zorg kan bewijzen Voorbeelden: advocaat, voor de behartiging van de belangen van de cliënt, arts (genezen patiënt) … Kern van de zaak: kan men in redelijkheid verwachten dat een debiteur belooft het resultaat te bereiken?

1. Resultaats- en middelenverbintenissen Toepassingen: 1. Banksys: stelt elektronische betaalterminal ter beschikking van handelaars.Betalingen moeten snel en juist verlopen. Wat bij uitvallen systeem en Banksys heeft alle redelijke inspanningen gedaan om het goed functioneren te verzekeren? Resultaatsverbintenis  wanprestatie 2. Afhankelijk van contractuele bewoordingen. Marketingbureau moet omzet doen stijgen: - “zal pogen de omzet van het bedrijf te doen stijgen” - “de omzet van het bedrijf van 10 % doen stijgen” Partijen in principe vrij om in contract overeen te komen MV of RV Overmacht… (Banksys, bomaanslag)

2. Verbintenissen gebonden aan de persoon: A= chirurg B = patiënt (oper. uitv.) (betalen) A overlijdt. Moeten erfgenamen prestatie leveren? B overlijdt na chirurgie (onafhankelijk van de ingreep). Moeten de erfgenamen van B het ereloon betalen?

2. Verbintenissen gebonden aan de persoon: Wanneer de persoon zelf en diens hoedanigheden van doorslaggevend belang zijn bij de uitvoering van de verbintenis  verbintenis dooft uit bij overlijden van die persoon Verbintenis om som geld te betalen dooft nooit uit door overlijden. De betaling van een som geld is nooit gebonden aan de persoon van de schuldenaar.

2. Verbintenissen gebonden aan de persoon: Andere gevolgen verbintenissen verbonden aan de persoon: Deze verbintenissen kunnen niet door een derde worden voldaan Bij vergissing omtrent de persoon kan de overeenkomst intuitu personae wegens substantiële dwaling worden vernietigd (zie vroegere les)

2. BRONNEN VAN VERBINTENISSEN
Overzicht: Publiekrechtelijke: overheid legt rechtstreeks eenzijdig verbintenis op aan categorie personen Rechtshandelingen Eenzijdig: eenzijdige wilsuiting Privaatrechtelijke Meerzijdig: overeenkomst Handelingen: niet-bedoeld gevolg van een handeling (onrechtmatige daad, bvb. Auto-ongeval) Rechtsfeiten Feiten en toestanden: omstandigheden, extern aan de wil van de schuldenaar

Rechtsfeiten (behalve onrechtmatige daad): De onverschuldigde betaling Zaakwaarneming (Niet kennen: de ongegronde vermogensverschuiving).

De onverschuldigde betaling Men ontvangt een betaling waarop men geen recht heeft  wat onterecht werd ontvangen moet worden teruggegeven (art BW). Vb. overschrijving Van zodra men weet dat men iets ten onrechte heeft ontvangen. Anders intrest (aanmaning niet vereist)

B. Zaakwaarneming: Een dak van een persoon (B) wordt getroffen door de bliksem. Er dreigt grote waterschade. B is op reis. Een buurman (A) huurt een dakwerker in om de schade te herstellen. Als B terugkomt, vraagt de buurman (A) vergoeding voor de kosten die hij gemaakt heeft (hij heeft de dakwerker betaald). B heeft niet toegestemd. Compensatie?

B. Zaakwaarneming: Iemand behartigt spontaan iemand anders zijn belangen (omdat de “meester van de zaak” niet in staat is) om schade te voorkomen of te beperken of om hem een voordeel te verschaffen  verbintenis om kosten te vergoeden Voorbeelden: dringende herstellingen aan dak, ontruimen na brand, hulp bieden aan gekwetste door hem naar ziekenhuis te vervoeren, gemeentebestuur verstevigt gebouw dat op instorten staat… Mag niet wettelijk of contractueel verplicht zijn of verboden zijn. Voorbeeld brandweer. Geen verzet van de meester van de zaak (hij is onwetend over de toestand van de zaak) Niet voor eigen baat (inzicht de zaak waar te nemen). Enkel verbintenis om de nuttige en noodzakelijke uitgaven te vergoeden

Publiekrechtelijke rechtshandeling: Verbintenissen kunnen rechtstreeks voortvloeien uit publiekrechtelijke rechtshandelingen, zoals de wet en KB’s. Verbintenissen van publiekrechtelijke aard: verplichtingen tov de overheid: fiscale verplichtingen, bijdragen SZ… Verbintenissen van privaatrechtelijke aard: tussen burgers onderling: - onderhoudsverplichting van kinderen jegens behoeftige ouders (art. 205 B.W.) - definitieve rechterlijke beslissing waarin bepaald wordt dat een bepaalde activiteit moet gestaakt worden (bv burenhinder)

Eenzijdige wilsuiting: Kan men zichzelf verbinden door een eenzijdige wilsuiting? M.a.w. zonder aanvaarding of tussenkomst van een andere partij. Voorbeeld: aanbod? Niet uitdrukkelijk in BW Wel toepassingen van eenzijdige wilsuiting in B.W.: o.a. erkenning van een kind Aanbod om contract te sluiten? (vast en duidelijk voorstel dat alle noodzakelijke elementen van de overeenkomst bevat. Na instemming andere partij is er een contract). Doet het aanbod op zich een verbintenis ontstaan in hoofde van de aanbieder? Werd lang niet erkend in de RS. Voorbeeld: je biedt je huis te koop aan voor een specifieke prijs. Een week later stemt iemand toe. Kan je je aanbod intrekken? Idem geprijsde koopwaar in uitstalraam. In catalogus. Wie aanbod doet verbindt zich ertoe het aanbod gedurende een redelijke termijn aan te houden. (redelijk: afhankelijk van handelssector, verhouding tussen de partijen etc.) Niet intrekken, wijzigen.

Eenzijdige wilsuiting: Redenen: investeringen; onderhandelingsstrategie Aanbod vervalt: 1. Aanbieder trekt het in voor het aanbod de andere partij heeft bereikt (vb. fax/brief) 2. Bij verstrijken vermelde vervaltermijn/redelijke termijn 3. Bij tenietgaan voorwerp en geen fout aanbieder 4. Aanbod betreft één of meer welbepaalde goederen en anderen hebben het aanbod reeds geaccepteerd

3. Overeenkomst: definitie en soorten
= stuk papier Definitie: het samentreffen van de wil van twee of meer personen met het oog op het doen ontstaan, het wijzigen of het doen uitdoven van verbintenissen (en dus van vorderingsrechten) Voorbeelden: koop, huur…  rechtshandeling  meerzijdige rechtshandeling

Algemeen principe: contractuele vrijheid Je beslist zelf of je een overeenkomst wil sluiten of niet. Het is een mogelijkheid, geen verplichting. Je mag vrij kiezen met wie je een contract sluit. Je mag weigeren een contract te sluiten met een andere persoon. Uitzonderingen? O.a. Verbod van discriminatie/ openbaar aanbod (bvb. Winkel) Vrij om de inhoud van het contract vast te leggen. Uitzonderingen? Dwingend recht/ standaardcontracten en toetredingscontracten Basispijler markteconomie, samen met private eigendom: goed in handen van de persoon die het het meest waardeert. (private eigendom: tragedy of the commons). Prijs=150 A: B: 200

Soorten overeenkomsten: 1. Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten: Eenzijdig: er worden enkel verbintenissen gecreëerd ten laste van één partij (bvb. Schenking, kosteloze bewaargeving). Slechts één schuldeiser. Wel meerzijdige rechtshandeling! Toestemming van alle betrokken partijen vereist. Schenker Begiftigde Bewaargever Bewaarnemer Wederkerige overeenkomst: beide partijen verbinden zich over en weer en gelijktijdig tegenover elkaar (koop, huur, …). De ene verbintenis wordt aangegaan om de andere. Beiden zijn én schuldeiser én schuldenaar. Verkoper Koper Belang onderscheid: o.a. op vlak van sancties (meer mogelijkheden bij wederkerige overeenkomsten)

Soorten overeenkomsten: 2. Consensuele, plechtige en zakelijke overeenkomsten: A. Consensueel: - wilsovereenstemming volstaat voor geldig totstandkomen - geen formaliteiten vereist voor geldigheid (bvb. geschrift) - soms formaliteiten nodig voor bewijs - soms formaliteiten vereist niet voor geldigheid maar voor tegenstelbaarheid aan derden (overdracht ZR op onroerende goederen: hypotheekkantoor). B. Plechtige overeenkomsten: het bestaan van de overeenkomst is afhankelijk van het naleven van bepaalde vormvereisten (huwelijkscontract, schenking: notariële akte; huwelijk: 2 getuigen, ABS). C. Zakelijke overeenkomsten: komen pas tot stand door de afgifte van de zaak waarop de overeenkomst betrekking heeft (bruiklening, bewaargeving, inpandgeving)

3. Onderhandelde contracten, toetredingscontracten en standaardbedingen: Onderhandelde overeenkomsten: er wordt onderhandeld over de clausules. Economisch gezien: nadelen. Nu vooral toetredingscontracten en gebruik van standaardbedingen (=standaardvoorwaarden) Toetredingscontract (>< boek!)= overeenkomst waarin de ene partij (“economisch zwakkere”) geen zeggenschap heeft over de inhoud van de overeenkomst die in feite eenzijdig vastgesteld wordt door de andere (“economisch sterkere”) partij. Zwakkere partij heeft enkel de mogelijkheid om al dan niet toe te treden. Die vrijheid is relatief wanneer het gaat om noodzakelijke goederen of diensten. Voorbeelden: verzekeringsmaatschappijen, banken, gas, water…

3. Onderhandelde contracten, toetredingscontracten en standaardbedingen: 3. In toetredingscontracten komen meestal standaardbedingen voor: voorgedrukte clausules die bij voorbaat worden opgesteld teneinde de toekomstige contractuele relatie te beheersen. Ze zijn meestal identiek voor de gelijkaardige contracten die de sterkere partij met anderen zal sluiten. Voordelen: transactiekosten besparen Nadelen: misbruik (exoneratieclausules, strafbedingen…) Hoe komt de wetgever tussen?

3. Onderhandelde contracten, toetredingscontracten en standaardbedingen: Principe: de afwezigheid van onderhandeling en de aanwezigheid van een grote ongelijkheid tussen de partijen tasten de geldigheid van de overeenkomst niet aan. Zelfde behandeling als onderhandelde contracten. Uitzonderingen: zwakkere partij beschermen tegen misbruiken. Vbn: WHPC 1991: wetgever bestempelt een reeks clausules die vaak voorkomen in toetredingscontracten als onrechtmatige bedingen. Ze zijn verboden en nietig. Voorbeelden: exoneratie opzet of grove schuld, onredelijk korte termijn om gebreken te melden aan de koper, beperken van de bewijsmiddelen die de consument kan aanwenden… Het ongeoorloofd karakter van overdreven strafbedingen (duidelijk overdreven)

4. Benoemde versus onbenoemde overeenkomsten: Benoemde: door wetgever geregeld (o.a. koop, huur, lening, pacht etc.). Vooral suppletieve regels. Onbenoemde: vallen niet onder één van de benoemde overeenkomsten. Vb.: overeenkomst met garagehouder, met hoteluitbater  algemene beginselen van het verbintenissenrecht van toepassing, tenzij uitdrukkelijke regeling van de partijen Vandaag: algemene regels van verbintenissenrecht. Morgen: twee benoemde overeenkomsten (koop en huur); ook hier zijn algemene regels vaak belangrijk

4. Totstandkoming overeenkomsten
A. Aanbod en aanvaarding: Hoe gebeurt het samentreffen van de wil? Aanbod = voorstel van een partij waarin alle onontbeerlijke elementen van de overeenkomst zijn vervat. Voorbeeld: Koop: goed + prijs A : ik wil GSM verkopen. B: ik wil GSM kopen voor 100 Euro. Aanbod? Louter voorstel? Twee juridische gevolgen van het aanbod: 1. De aanbieder bindt zichzelf (zie boven bij eenzijdige wilsuiting) 2. Indien de andere partij het aanbod aanvaardt  overeenkomst komt tot stand (uitzonderingen: vormvereisten - levering). Aanvaarding = volle akkoord, zonder voorbehoud, met het aanbod (anders tegenaanbod, voorbeeld: biedt huis te koop aan voor , iemand biedt Euro)

A. Aanbod en aanvaarding: Hoe gebeurt de aanvaarding? Uitdrukkelijk (bvb. Handtekening in akte) Stilzwijgend: - voorzover handelingen of gedragingen met zekerheid op aanvaarding duiden (“omstandig stilzwijgen”) - NIET: louter stilzwijgen of niet reageren - WEL: overeenkomst beginnen uitvoeren, gedeeltelijk betalen (bvb. Schilderwerken) Toepassing: firma stuurt ongevraagd goederen aan huis. Bericht: bij gebrek aan terugzending van de koopwaar wordt de consument geacht te aanvaarden. Is gebrek aan terugzending = aanvaarding ?

A. Aanbod en aanvaarding: Brengt de aanvaarding van het aanbod ook de instemming met zich mee met de standaardbedingen? Voorbeeld: algemene voorwaarden op rugzijde formulier videotheek. Ja, indien de bestemmeling van het aanbod uiterlijk op het ogenblik van de contractsluiting kennis heeft genomen of redelijkerwijze kennis heeft kunnen nemen van de bedingen (en hij die bedingen als deel van de contractinhoud heeft aanvaard). voorbeeld: - aanbod verwijst naar de voorwaarden op de achterkant, die duidelijk zijn afgedrukt  JA - aanbod doet dit niet  NEEN - Aanbod verwijst naar bestaan van voorwaarden, met vermelding dat ze op verzoek kunnen geraadpleegd worden  MEESTAL NIET (ihb consumenten)

B. Precontractuele aansprakelijkheid: Vrijheid van contracteren: tijdens besprekingen mag je voorstellen afwijzen, aanbod niet aanvaarden, besprekingen afbreken etc. Geen beperking? Een partij mag het bij de wederpartij gewekte vertrouwen niet op een foutieve wijze (opzet of nalatigheid) beschamen. Fout  onrechtmatige daad (1382 B.W.)  precontractuele aansprakelijkheid Voorbeelden: - enige doel vertrouwelijke gegevens ontfutselen - 20 computers/veel uitleg – 1 computer

5. Interpretatie van overeenkomsten
A. Onduidelijke bepaling – B. Onvolledige overeenkomst. A. Wat bij onduidelijke bepaling?

Onduidelijke bepaling: BW bevat regels die de rechter MOET volgen bij het interpreteren (>< boek!, geen leidraad) Belangrijkste regel: rechter moet nagaan wat de gemeenschappelijke bedoeling is geweest van de partijen, veeleer dan zich te houden aan de letterlijke zin van de woorden. In licht van de volledige overeenkomst. Voorbeeld: - koop/ huurkoop/huur - contract tussen zelfstandigen of WG/WN

Hoe gemeenschappelijke bedoeling achterhalen? 1. Indien partijen geschrift hebben opgesteld (bewijs > 375 Euro!; akten hoge wettelijke bewijswaarde)  rechter moet in dit geschrift nagaan wat partijen bedoeld hebben 2. Indien niet mogelijk: rechter kan extrinsieke elementen in overweging nemen (los van de akte). Voorbeelden: briefwisseling voorafgaand aan overeenkomst, voorbereidende documenten, de uitvoering van vroegere overeenkomsten tussen dezelfde partijen etc.

Wat indien er nog steeds twijfel is? (na inachtneming intrinsieke en extrinsieke elementen) Dan moet de rechter de overeenkomst uitleggen ten nadelen van hem die bedongen heeft en ten voordele van hem die zich verbonden heeft. Dus: eerst kijken: in wiens voordeel is de verbintenis. Dan uitleggen ten nadele van die persoon.

TOEPASSINGEN: 1. Exoneratiebeding (uitsluiting aansprakelijkheid vandalisme?): Parkeeruitbater klant : tegen de parkeeruitbater 2. Uitsluiting van dekking in verzekeringscontract voor vandalisme(?): Verzekeraar verzekerde : tegen de verzekeraar Doel

Enkele bijzondere gevallen (uitzonderingen): A) Toetredingscontracten/standaardbedingen: Interpretatie tegen de opsteller van het contract (is niet noodzakelijk de bedinger van een bepaalde clausule) Reden B) Contracten tussen consumenten en professionele verkopers van producten en diensten: Interpretatie die het gunstigst is voor de consument.

B. Wat bij onvolledige overeenkomst/leemtes? (REDEN!) 1. Aanvullende rechtsregels van toepassing. Voorbeeld (zie verder): waar leveren? Principe: woonplaats van de schuldenaar. 2. Wat indien niet in contract en niet in de wet? (bvb. Schadebeperkingsverplichting) Overeenkomsten moeten ter goeder trouw worden uitgevoerd  bijkomende verplichtingen, o.a. bepaalde loyauteitsverplichtingen. Voorbeeld: een schadebeperkingsplicht in hoofde van de benadeelde partij Verplichtingen die een redelijke contractant in dezelfde omstandigheden geplaatsts, op zich zou hebben genomen.

6. Gevolgen tussen partijen
Principe van de contractuele trouw: Eens overeenkomst geldig is aangegaan  - verbintenissen moeten uitgevoerd worden. Overeenkomsten zijn even bindend voor de partijen als een wet. (bvb. Onderhoudsverplichting art 205 B.W.) - een partij kan niet eenzijdig de overeenkomst wijzigen of ontbinden - Zelfs als overeenkomst achteraf moeilijker blijkt om uit te voeren. Voorbeelden: gewijzigde kostprijs (huis/hout)/ hoger derdenbod/ verandering nut contract

Meestal: vrijwillige uitvoering: 1. wie moet uitvoeren (of wie mag)? 2. tegenover wie moet uitgevoerd worden? 3. wat moet er uitgevoerd worden? 4. waar moet er uitgevoerd worden? 5. hoe worden gedeeltelijke betalingen aangerekend? Principe: partijen beslissen hierover zelf in contract, indien niet: wettelijke regelen van toepassing

Casus: Boer Charel koopt aardappelen van boer Ignace. Leveren aardappelen Charel Ignace Geld betalen

1. wie moet uitvoeren (of mag)? Niet noodzakelijk schuldenaar zelf, behalve bij verbintenissen die gebonden zijn aan de persoon van de Schuldenaar (VTM). Mag: mede-schuldenaar of een derde.

2. Tegenover wie moet uitgevoerd worden? Afgifte van een zaak, betaling van een geldsom: enkel geldig indien in handen van: - de schuldeiser zelf - zijn lasthebber (bvb. Bank) - zijn vertegenwoordiger (contractuele, gerechtelijke of wettelijke)

3. Wat moet er uitgevoerd worden Principe: exact wat in de verbintenis besloten ligt (Samsung LCD TX500) Soms niet duidelijk: - goederen enkel naar soort bepaald (100 kg aardappelen)  gemiddelde kwaliteit - geldsom, munt niet gespecificeerd: Euro - geldsom in vreemde munt: nominaal bedrag blijft verschuldigd, ook al is schuld hierdoor sterk gedaald of gestegen

4. Waar moet er uitgevoerd worden? Principe: woonplaats van de schuldenaar (bvb. geldsom), tenzij wettelijke uitzondering (schuld is in principe haalbaar). Levering van een bepaalde zaak: waar de zaak zich bevond bij het totstandkomen van de verbintenis. Belang? Kosten!

5. Aanrekening van gedeeltelijke betalingen Eerst hoofdsom of intresten? Voorbeeld: 5000 Euro Euro intrest. Betaalt 2000 Euro. Nog 4000 Euro en geen intrest OF Nog 3000 Euro en 1000 Euro intrest Eerst betaling van de intrest. Reden: enkel hoofdsom brengt intresten op. Intresten in principe niet. Schuldenaar zou aldus voordeel bij hebben eerst de hoofdsom te betalen.

Wat indien een partij niet, te laat, niet correct uitvoert of resultaat niet wordt bereikt (bij resultaatsverbintenis) ? BASISSCHEMA: Uitvoering in natura Gedwongen uitvoering Uitvoering bij equivalent Ontbinding (+ schadevergoeding) - U.B.E.: Wordt in toestand geplaatst die financieel gezien zo veel mogelijk vergelijkbaar is met de toestand waarin hij zich zou hebben bevonden bij correcte en tijdige nakoming van de hem verschuldigde verbintenis. - Ook bij ontbinding is schadevergoeding mogelijk: voorzover de schuldeiser schade lijdt die door de ontbinding van de overeenkomst niet wordt hersteld. - Verschil gedwongen uitvoering en ontbinding: overeenkomst wordt uitgevoerd versus overeenkomst wordt beëindigd - Eenzijdige overeenkomsten: gedwongen uitvoering. Geen keuze! Keuze!

Voorafgaandelijke opmerkingen, van belang bij elk type sanctie: 1) schorsing overeenkomst 2) aanmaning 3) overmacht

1) MOGELIJKHEID ZOWEL BIJ GEDWONGEN UITVOERING ALS ONTBINDING: SCHORSING VAN DE OVEREENKOMST: EXCEPTIE VAN NIET-UITVOERING: Onmiddellijk naar de zware sancties grijpen? Partij die eerst zijn verbintenis moet uitvoeren doet het niet  onredelijk om van de andere partij te eisen dat zij wel haar verbintenis uitvoert Weigering wegens niet-uitvoering van een contract: verweermiddel waardoor de andere partij haar verbintenissen niet hoeft uit te voeren en dit zonder tussenkomst van de rechter. Doel: nog grotere schade voor de partij te goeder trouw vermijden Nadeel: voorlopige oplossing. De verbintenissen blijven bestaan.

2) Aanmaning: Indien je je schuldenaar wil dwingen tot uitvoering van de verbintenis of je de overeenkomst wil ontbinden  schuldenaar moet vooraf in gebreke worden gesteld (moet uitdrukkelijk aangemaand worden om verbintenis na te komen). Doel: schuldenaar duidelijk en ondubbelzinnig laten weten dat hij tekortschiet bij de uitvoering van de verbintenis en dat de schuldeiser de verbintenis wil uitgevoerd zien Uitzonderingen: - aanmaning heeft geen nut (o.a. verbintenis om iets niet te doen) - binnen bepaalde termijn of voor bepaalde datum  schuldenaar is in gebreke door louter overschrijden termijn - wanneer wet of contract de schuldeiser hiervan ontslaat Gevolgen: 1. Intrest loopt (pas) vanaf de aanmaning. 2. Risico voor toevallig vergaan van zaak, voorwerp van de verbintenis (bvb.brand), gaat over van de schuldeiser naar de schuldenaar Hoe? Aangetekende brief, deurwaardersexploot, dagvaarding, elke andere wijze waaruit blijkt dat de schuldenaar wist dat hij aangemaand werd om zijn verbintenis uit te voeren.

3) Overmacht 1. Uitvoering van de verbintenis is onmogelijk 2. Onafhankelijk van de wil van de schuldenaar Geen contractuele aansprakelijkheid Rechtspraak vereist geen absolute onmogelijkheid om de verbintenis uit te voeren, praktische onmogelijkheid is voldoende. Vb. Werkstaking: meestal wordt dit aanvaard, tenzij kon geleverd worden obv de bestaande voorraden Andere: ziekte, weersomstandigheden, uitvoerverbod … 2. Indien gedeeltelijk of onrechtstreeks te wijten aan de schuldenaar  geen bevrijding van de contractuele aansprakelijkheid. Voorbeeld: *** Gevolgen overmacht: bevrijdt de SA van de uitvoering van zijn verbintenis. Ook de wederpartij is bevrijd van zijn verbintenis (de overeenkomst is hierdoor ontbonden). Voorbeeld schilderwerken. Ontbinding door overmacht (geen schadevergoeding). Uitzondering: bij sommige overeenkomsten grijpt de eigendomsoverdracht (tussen de contractspartijen) plaats voor de levering van het goed (bvb. Verkoop schilderij). Indien levering onmogelijk door overmacht  koper moet nog steeds betalen, behoudens afwijking in contract. Voorbeeld schilderij.

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING Gedwongen uitvoering kan twee vormen aannemen: - Uitvoering in natura: SE wil beloofde prestatie. Voorbeeld muziekgroep. - Uitvoering bij equivalent: SE krijgt vervangende schadevergoeding. Voorbeeld muziekgroep. Verlies + winst. Vraag: Is uitvoering in natura altijd toegelaten, ook bij verbintenis om iets te doen? SE heeft steeds recht om van de rechter een veroordeling te vragen tot uitvoering in natura. Dit vonnis kan echter niet afgedwongen worden met dwangmaatregelen op de persoon van de schuldenaar. (>< boek!!). Wel via druk op het vermogen van de SA.

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING Vraag: Mag de schuldeiser kiezen tussen uitvoering in natura en uitvoering bij equivalent? Neen: er bestaat een duidelijke hiërarchie: uitvoering bij equivalent is subsidiaire remedie: - U.I.N. is recht van de schuldeiser (rechter kan SE niet dwingen om U.B.E. te kiezen) - alsook van de schuldenaar Uitzonderingen, o.a.: - U.I.N. niet meer mogelijk (vb. zaak die geleverd moest worden is teloor gegaan door fout SA) of niet meer nuttig (vb. Prestatie had enkel nut binnen bepaalde termijn – huren installatie voor verjaardagsfeest) - U.I.N. Kan schuldeiser geen voldoening meer verschaffen (SE is alle vertrouwen kwijt in SA, bvb. incompetentie)

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING Hulpmiddelen uitvoering in natura: De dwangsom: = bijkomende veroordeling tot betaling van een geldsom die door de rechter wordt uitgesproken voor het geval de schuldenaar zou weigeren een tegen hem uitgesproken hoofdveroordeling waarin een verbintenis wordt vastgesteld ten uitvoer te leggen. = middel om de SA onder druk te zetten om zijn verbintenis toch uit te voeren. Niet bij veroordeling tot betaling van geldschulden Niet bij veroordeling inzake arbeidsovereenkomsten

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING Hulpmiddelen uitvoering in natura: 2. Soms mag de SE aan een derde vragen om tot uitvoering in natura over te gaan. Voorbeeld: SE kan aan een derde vragen om hetgeen de SA heeft verricht in strijd met de overeenkomst te vernietigen op kosten van de SA (vb. bouwwerk)

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING UITVOERING BIJ EQUIVALENT: Wanneer U.I.N. niet mogelijk is of nutteloos  SE kan geldsom vragen als vervangende schadevergoeding voor de: * niet-uitvoering Vervangende of compensa- * de wanuitvoering toire schadevergoeding * de laattijdige uitvoering Moratoire schadevergoeding Wordt in toestand geplaatst die financieel gezien zo veel mogelijk vergelijkbaar is met de toestand waarin hij zich zou hebben bevonden bij correcte en tijdige nakoming van de hem verschuldigde verbintenis.

SANCTIEMOGELIJKHEID 1: GEDWONGEN UITVOERING UITVOERING BIJ EQUIVALENT: Algemene regels bij het vaststellen van de vergoeding: Zowel geleden verlies als gederfde winst (voorbeeld restaurant) Bij laattijdige betaling van een geldsom: wettelijke intrest (momenteel 7 %) Partijen kunnen hogere intrest bedingen, maar rechter kan ze herleiden (min. wett. intrest) wanneer de intrest duidelijk overdreven is in vergelijking met de reële schade Beperking tot voorzienbare schade bij sluiting contract (behoudens opzet). Voorbeeld filmrol.

Sanctiemogelijkheid 2: de ontbinding Indien een partij in gebreke blijft  andere partij kan (keuze!) de ontbinding vragen aan de rechter, eventueel samen met een schadevergoeding. Voorbeeld. Gevolg: ontbinding doet de overeenkomst teniet en dooft dus alle verbintenissen uit die erin vervat lagen (voorbeeld: koop-verkoop schilderij) Uitz.: Eerder uitgevoerde prestaties die niet ongedaan kunnen worden gemaakt (vb. huurovereenkomst) Rechter zal niet noodzakelijk visie SE volgen (wanprestatie niet ernstig genoeg, kan de SA uitstel verlenen; zie verder)

ENKELE MOGELIJKHEDEN TOT AFWIJKING VAN DE WETTELIJKE REGELING VIA CONTRACT: Uitdrukkelijk ontbindende beding Strafbedingen

1. UITDRUKKELIJK ONTBINDEND BEDING Je gaat nieuwe overeenkomst aan omdat je denkt dat de rechter je visie zal volgen en de overeenkomst met de schuldenaar zal ontbinden. Soms: rechter oordeelt dat ingeroepen contractbreuk onvoldoende ernstig is om ontbinding uit te spreken  twee contracten! Men kan een « uitdrukkelijk ontbindend beding » in de overeenkomst inlassen. Een specifieke contractbreuk leidt dan automatisch tot de ontbinding van de overeenkomst, zonder tussenkomst rechter.

2. Strafbedingen = « een beding waarbij een persoon zich voor het geval van niet-uitvoering (of wanuitvoering of te late uitvoering) van de overeenkomst verbindt tot betaling van een forfaitaire vergoeding van de schade die kan geleden worden ten gevolge van de niet-uitvoering van de overeenkomst ». Schade: vaak subjectief, moeilijk te meten. Geldig, zelfs indien nadien kan bewezen worden dat de werkelijke schade hoger of lager lag. Uitzondering: rechter kan, zelfs ambtshalve, het bedrag verminderen wanneer het strafbeding klaarblijkelijk overdreven is.

7. Gevolgen tegenover derden
Basisprincipe 1: de gevolgen van overeenkomsten zijn betrekkelijk (relatief): - derden kunnen geen rechten putten uit de overeenkomst - derden zijn niet onderworpen aan de verbintenissen Basisprincipe 2: overeenkomsten zijn tegenstelbaar aan derden

Wie zijn derden en wie niet? Probleem stelt zich bij overlijden schuldenaar of schuldeiser. Wie volgt de erflater op in zijn contractuele rechten en plichten? Voorbeeld: rekening stamcafé. 1. Erfgenamen en rechtverkrijgenden onder algemene titel: zijn geen derden. Bij aanvaarding erfenis nemen ze de rechten en plichten van de erflater over (worden partij bij de overeenkomst). - erfgenamen: wettelijke erfopvolging - rechtverkrijgenden onder algemene titel: legatarissen aan wie het geheel of een abstract deel van de erfenis werd toebedeeld Uitzondering: verbintenissen gebonden aan de persoon 2. Rechtverkrijgenden onder bijzondere titel: zijn derden. Verkregen specifiek goed uit de erfenis door schenking of legaat. Nuance: zakelijke zekerheidsrechten kunnen wel uitgeoefend worden (volgrecht van zakelijke rechten. Voorbeeld: huis/hypotheek)

Uitzonderingen op de betrekkelijkheid van overeenkomsten: 1. Het beding ten gunste van een derde: Een partij gaat de verbintenis aan om ten gunste van een derde een prestatie te leveren (en de wederpartij levert een wederkerige prestatie)  derde wordt geen partij, maar kan wel de nakoming van de verbintenis eisen zonder enige formele aanvaarding Voorbeeld: verzekeringsnemer sluit verzekeringscontract af met verzekeraar. Bij overlijden moet verzekeraar som geld uitbetalen aan zijn kinderen. Kinderen zijn geen partij, toch kunnen ze de nakoming van de verbintenis eisen. Ander voorbeeld: transfer twee voetbalclubs, ene club bedingt bedrag ten gunste van de voetballer Ander voorbeeld: WG, vervoersmaatschappij, WN A B C

Uitzonderingen op de betrekkelijkheid van overeenkomsten: 2. De rechtstreekse vordering: Schuldeiser  Schuldenaar Schuldeiser  Schuldenaar Rechtstreekse vordering: bevoegdheid van een schuldeiser om -in eigen naam en voor eigen rekening -een rechtsvordering in te stellen tegen de schuldenaar van zijn schuldenaar -teneinde de schuldvorderingen van zijn schuldenaar te innen.

2. De rechtstreekse vordering: Enkel in de gevallen door de wet bepaald. Voorbeeld: wettelijke aansprakelijkheidsverzekering voor motorvoertuigen. Verzekeraar Verzekerde Slachtoffer

De tegenstelbaarheid van overeenkomsten: Principe: Overeenkomsten zijn tegenstelbaar aan derden. Derden moeten het bestaan van de overeenkomst als feit erkennen. Het louter bestaan van een overeenkomst kan de belangen van derden in gunstige of ongunstige zin beïnvloeden. 1. Het vermogen: Voorbeeld: schuldenaar met 3 schuldeisers gaat nieuwe schulden aan  vermogen schuldenaar vermindert. Vorige schuldeisers moeten de nieuwe overeenkomst dulden. Voorbeeld: verkoopt televisie aan zeer lage prijs. Uitzondering: zie verder. 2. Het gedrag: “derde medeplichtigheid aan contractbreuk”: derde die met kennis van zaken deelneemt aan een contractbreuk begaat een fout (1382 B.W). Voorbeelden: exclusieve aankoop, voorkooprecht, beding confidentialiteit…

Uitzonderingen op de tegenstelbaarheid van overeenkomsten: Soms moeten formaliteiten worden nageleefd: Voorbeeld: overdracht zakelijke rechten op onroerende goederen (hypotheekkantoor) Onderscheid: tussen partijen en t.o.v. derden

Uitzonderingen op de tegenstelbaarheid van overeenkomsten: 2. De pauliaanse vordering: Moeten schuldeisers de handelingen van hun schuldenaar die hun rechten bedrieglijk benadelen als feit erkennen? Ze kunnen er tegen opkomen, bedrieglijke rechtshandeling is niet- tegenstelbaar tov de benadeelde schuldeiser(s) onder 4 voorwaarden: 1. De bedrieglijke rechtshandeling dateert van na het ontstaan van de verbintenis tov de schuldeiser 2. De schuldeiser is benadeeld door een verarming van de schuldenaar. Ruime interpretatie in de rechtspraak. Voldoende dat SA zijn goederen systematisch verkoopt, zelfs tegen een normale verkoopprijs. Geld kan gemakkelijker verduisterd worden. Dus in feite volstaat de benadeling van de SE, echte verarming van de SA is niet nodig. 3. De schuldenaar heeft bedrieglijk gehandeld. Werkelijk bedrog is niet vereist. Voldoende dat de SA goed besefte dat hij zijn schuldeiser(s) benadeelde 4. De derde waarmee de schuldenaar handelde is medeplichtig. Hij was op de hoogte van het abnormaal karakter van de rechtshandeling (uitzondering: schenking) De Pauliaanse vordering heeft alleen nut voor de SE die ze instelt. Indien aan de voorwaarden in voldaan  rechter verklaart de bedrieglijke rechtshandeling niet-tegenstelbaar t.o.v. de benadeelde schuldeiser. Rechtshandeling is WEL GELDIG tussen de partijen. Voorbeeld: schuldenaar verkoopt zijn auto aan familielid tegen zeer lage prijs  schuldeiser mag de schuldenaar blijven beschouwen als de eigenaar van de auto  kan er beslag op leggen. MAAR: rechtshandeling nog altijd geldig  ook de schuldeisers van de nieuwe eigenaar kunnen beslag leggen op de auto.

LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN

Verwante presentaties

Presentatie over: "LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback

Inloggen

Inloggen via een sociaal netwerk:

LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN

Verwante presentaties

Presentatie over: "LES 9: VERBINTENISSEN EN OVEREENKOMSTEN"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback