En wat doet taalkunde in het programma van CKI?

Presentatie over: "En wat doet taalkunde in het programma van CKI?"— Transcript van de presentatie:

1 En wat doet taalkunde in het programma van CKI?
Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI?

2 Wat is taalkunde? Taalkunde is de wetenschappelijke studie van de natuurlijke taal van mensen. Zie: The sci.lang FAQ: 1 - 7 Talen: Nederlands, Engels, Russisch, Chinees, Swahili, Sanskrit, Nederlandse gebarentaal, …

3 Dus niet: dieren Compositionaliteit Functionaliteit
Verschillen Compositionaliteit Functionaliteit Conventie/natuurlijk Zie: semiotiek

4 Dus niet: kunstmatige talen
Esperanto 1e orde predikatenlogica Prolog, Java Zie: semiotiek

5 Taalkunde als wetenschap (1)
Taalkunde wordt bedreven door wetenschappers. Frank Wijnen Eric Reuland Michael Moortgat

6 Taalkunde als wetenschap (2)
Taalkunde heeft een geschiedenis van wetenschappers: Panini ( 400 B.C), Plato. Panini plato

7 Taalkunde als wetenschap (3)
19e eeuw: Darwinistisch gedachtengoed, evolutie en ontwikkeling van talen. Begin 20e eeuw (V.S.): studie van Indianentalen door Bloomfield en Sapir. Bewustzijn dat talen sterk verschillen.

8 Taalkunde als wetenschap (4)
Grondleggers van de moderne taalkunde: Saussure, Chomsky. Ferdinand de Saussure Noam Chomsky

9 Taalkunde als wetenschap (5)
Taalkunde stelt wetenschappelijke vragen.

10 Wetenschappelijke vragen (1)
Waarin bestaat onze kennis van taal? ‘Langue’ of competence Hoe wordt onze kennis van taal gebruikt? ‘Parole’ of performance Hoe wordt kennis van taal geleerd? taalverwerving of acquisitie Saussure, en vooral Chomsky

11 Competence Grammatica als mentale representatie van kennis van moedertaal (‘native speaker’) Onbewuste kennis: belang van intuïties Relatie tussen taalvermogen en andere cognitieve vermogens? Is taal ‘anders’? Taal hoeft niet gesproken te zijn: gebarentaal.

12 Performance Haspelen, onvolledige, ongrammaticale zinnen: ‘performance errors’. Menselijke taalverwerking: robuust (vgl: computers). Psycholinguïstiek: performance geeft inzicht in competence Relatie taal en taalgebruik: soorten teksten, rhetorica, coherentie: communicatiekunde.

13 Taalverwerving L1 acquisitie: moedertaal (± 0-4 jaar)
Verwerving van compleet systeem in korte tijd, zonder specifieke instructie. Verwerven klanken: vanaf baarmoeder (ritme) Verwerven woorden: ‘babbelen’ 7mnd Verwerven grammatica: ± 14 mnd.

14 Logisch probleem ‘Armoede’ van de stimulus: eindige verzameling zinnen. Kinderen leren in principe oneindige sekwenties produceren. ‘Negatieve’ evidentie ontbreekt: geen ongrammaticale zinnen in input. Is kennis van universele grammatica aangeboren??? Relatie taalleren/leren andere cognitieve vaardigheden. Apart taalorgaan???

15 Taal en talen Relatie tussen taal en talen (Nederlands, Engels, Chinees, Swahili, gebarentaal..) Universele grammatica en taaltypologie Taaltypologie: data! (‘bedreigde talen). Variatie tussen talen werpt licht op universele eigenschappen van taal (en menselijke cognitie).

16 Taal en maatschappij Relatie tussen taal en samenleving: man/vrouw verhouding, politiek discours, sociale klassen, murks Sociolinguistiek Taal en cultuur Antropologische taalkunde

17 Indeling vakgebied (1) Theoretische taalkunde
Hoe zit taal in elkaar? Kennis van taal bij ‘native speakers’ (moedertaal) Descriptieve taalkunde Neerlandistiek, Romanistiek, Slavistiek, Arabistiek, ..) Historische taalkunde Hoe ontwikkelen talen zich?

18 Toegepaste taalkunde Taalonderwijs, vertalen.
Computationele taalkunde: representatie, verwerking, verwerving door computers (sprekende computers, automatisch vertalen, spelcheckers, kennisssytemen, corpora/databases, natuurlijke taal interfaces, etc). Klinische taalkunde (afasie, stotteren, sli)

19 Indeling vakgebied Fonetiek (fysische eigenschappen van spraak, geluidsgolven, intonatie) Fonologie (klankleer, p/b, a/o) Morfologie (vormleer, kind/kindje) Syntaxis (grammatica, hij loopt/loopt hij?) Semantiek (betekenisleer) Pragmatiek (taal in contekst, ik/hier/nu:deixis)

20 Uitgangspunten Taalkunde is descriptief, niet prescriptief
Theoretische taalkunde  Generatieve taalkunde  Chomskyaanse taalkunde Taalwetenschap deel van cognitiewetenschap

21 Taalkunde binnen cki (1)
Taalkunde in cognitiewetenschap Taalkundige kennis is onbewuste kennis Representatie van taalkundige kennis en andere soorten van kennis in brein en computer (architecturen voor cognitie)

22 Taalkunde binnen cki (2)
Taalkunde in de cognitiewetenschap Perceptie van taal en spraakherkenning door mens en computer Leren van taal door mens en computer Taalkundige kennis en andere soorten kennis in cognitieve systemen (natuurlijke taal interfaces, kennissystemen, computerondersteund onderwijs, vertaalcomputers, …)

23 Taalkunde binnen cki (3)
Taalkunde in het cki programma Inleiding taalkunde Logisch en functioneel programmeren Natuurlijke Taalverwerking Semantiek, Variatie in Betekenis Grammaticamodellen in de taaltechnologie

24 College inleiding taalkunde (1)
Boek: V. Fromkin (ed.) (2000). Linguistics: an introduction to linguistic theory, Oxford: Blackwell. Webpagina:

25 Inleiding taalkunde (2)
Theoretische taalkunde: syntaxis, semantiek, fonologie/morfologie (hoorcollege) Acquisitie (hoorcollege) Typologie en taalvariatie (werkcollege project) Taal en technologie (prolog practicum)