Ouderen als actieve bouwers aan beleid

Presentatie over: "Ouderen als actieve bouwers aan beleid"— Transcript van de presentatie:

1 Ouderen als actieve bouwers aan beleid
Prof. Dr. D. Verté Vakgroep Agogische Wetenschappen

2 Probleemstelling Ouderen en politieke participatie
Invloed ouderen op politieke beleid is gering Beperkte toegang tot rechtstreekse participatie - Politieke vernieuwing = verjonging

3 Maatschappelijke positie vs maatschappelijke participatie
Uitsluiting van deelname (Verté 1996) Bijsterveld (1991) Stereotype benadering van ouderen, gebaseerd op ouderdomsbeelden Bv beslissingen worden over de hoofden genomen Walker (1995) Geen bewuste discriminatie, Wel ten gevolge van het falen van de instellingen om zich aan te passen aan de socio-demografische realiteit

4 Het pad effenen voor participatie
Aankomende ouderen zijn beter opgeleid Dus meer participatie? Bijsterveld 1991 Cf Studies in VS, zal ook hier het politiek engagement en de MS betrokkenheid dalen

5 Het pad effenen voor participatie
Hooghe (2000) Senioren hechten meer belang aan solidariteit, burgerzin en gezamenlijke inzet dan jongeren. Generatie-effect Veel blootgesteld aan mogelijkheden Dus meer mogelijkheden

6 Het pad effenen voor participatie
Empowerment Is een proces van bewustmaking en ontwikkeling van capaciteiten dat leidt tot een grotere participatie en tot een grotere deelname aan de besluitvorming en uitvoering van het beleid (Diels 1999)

7 Voorwaarden politieke inspraak
Beleidsvoerders Open bestuur Knelpunt: men ziet dit vaak als een uitholling van de eigen bevoegdheden 7

8 Onderzoeksmethode Data uit BAS, Belgian Ageing Studies 60+
Aantal gemeenten > 100 Per gemeente representatieve steekproef (geslacht en leeftijd als stratificatie) Aantal deelnemers = 59977

9 Politieke participatie
Politieke interesse Politieke participatie Feitelijke invloed Seniorenadviesraden

10 Politieke interesse

11 Leeftijd

12 Geslacht

13

14 Inkomen

15 Politieke participatie
Politieke interesse Lid politieke partij Feitelijke invloed Seniorenadviesraden

16 Lidmaatschap

17 Leeftijd

18 Geslacht

19 Opleiding

20 Inkomen

21 Politieke participatie
Politieke interesse Lid politieke partij Feitelijke invloed Seniorenadviesraden

22 Politieke participatie
Politieke interesse Lid politieke partij Feitelijke invloed Seniorenadviesraden

23 Seniorenadviesraden Resultaten uit (De Witte & Verté, 2002)
Voorzitters: hoge leeftijd, vnl mannen, bezige bijen Leden: Instroom hoger geschoolden Eerst min 10j lid seniorenvereniging Gebrekkige doorstroming naar de top Cohesiegevoel voor “goede zaak” Weinig adviesverlening

24 Overzicht 1. Achtergrond Belgian Ageing Studies 2. Methodologie BAS
3. Enkele resultaten 4. Ouderenbeleid = lokaal verhaal 5. Conclusie

25 Belgian Ageing Studies
Achtergrond Belgian Ageing Studies

26 1. Achtergrond België = 10e oudste land ter wereld België
Vlaams Gewest Brussels H. Gewest Waals Gewest Totaal 60-plus 22,99% 24,11% 18,44% 22,41% Totaal 80-plus 4,92%  4,98% 4,58%

27 1. Achtergrond België 1990 2010 Mannen 100+ 109 186 Vrouwen 100+ 437
België 1990 2010 Mannen 100+ 109 186 Vrouwen 100+ 437 1373 Totaal 100+ 546 1559

28 1. Achtergrond

29 1. Achtergrond

30 1. Achtergrond

31 1. Achtergrond Belang van buurt en nabijheid bij ouder worden
Paradox van buurtparticipatie Ouderen spenderen veel tijd in de buurt Ouderen zijn één van de eerste groepen die genegeerd worden wanneer het gaat over beslissingen, inspraak en participatie in de ‘constructie’ van de buurt Versterken van empowerment Ouderen erkennen als actoren in sociale verandering Ouderen betrekken in de praktijk, in het werkveld, in beleid, in onderzoek Vooral belangrijk op lokaal niveau

32 2. Participatiedecreet Vlaams decreet 2004
‘De stimulering van een inclusief Vlaams ouderenbeleid en beleidsparticipatie van ouderen’ Een beleid dat ouderen en hun positie in de toekomstige Vlaamse samenleving wil vatten Inclusief ouderenbeleid: Beleid dat in al zijn aspecten en samenhang aan de algemene en de specifieke behoeften van ouderen beantwoordt en de competenties van ouderen inschakelt

33 2. Participatiedecreet Doel
Toegang van elke oudere tot de economische, sociale en culturele rechten te waarborgen Discriminatie en sociale uitsluiting op basis van leeftijd te voorkomen/verminderen Deelname van ouderen aan het uitstippelen, uitwerken en evalueren van dit beleid mogelijk te maken en te versterken.

34 2. Participatiedecreet Gecoördineerd en samenhangend beleid
Nemen van maatregelen in de diverse beleidsdomeinen Coördinatie tussen beleidsdomeinen Overleg en de coördinatie tussen de betrokken actoren Ondersteuning van de participatie van de doelgroep (om dit beleid tot stand te brengen, dit beleid vorm te geven, dit beleid te evalueren)

35 3. Geschiedenis BAS 2002: ontwikkeling van het decreet
Vlaamse gemeenten S.O.S. 2003: ontwikkeling van de studie met een aantal partners Totaalpakket om behoeften van 60+ te meten De bekomen data kunnen helpen bij het opstellen van een ouderenbeleidsplan

36 3. Geschiedenis BAS : Pilot-studie in 11 West-Vlaamse gemeenten Ook andere provincies stappen in het verhaal

37 4. Doelstellingen onderzoek
Behoeften inschatten bij ouderen op lokaal vlak Handvatten aanreiken voor lokaal beleid Aanzet geven tot een ouderenbeleidsplan Evidence based policy Ouderen activeren in functie van de constructie van de lokale samenleving Ondersteuning bieden bij het creëren van Age-friendly steden en gemeenten

38 5. Partners onderzoek Onderzoek = constante samenwerking tussen:
Oudere vrijwilligers Lokale stakeholders Leden van ouderenadviesraden Lokale overheden Provinciale overheden VUB (Agogische Wetenschappen) en Hogent (Vesalius)

39 Belgian Ageing Studies
Methodologie Belgian Ageing Studies

40 1. Partners VUB Provincie Gemeente Oudere vrijwilligers
Wetenschappelijke begeleiding Analyse Provincie Coördinatie veldwerk (onderzoeksbegeleiders) Sociale planning Gemeente Dataverzameling (peers) Input data in software Oudere vrijwilligers

41 2. Vragenlijst Verschillende thema’s 72 vragen
Huisvesting, buurt, mobiliteit Sociale netwerken, eenzaamheid Gezondheid, zorg, vallen Zingeving, ouderdomsbeeld Psychologisch welbevinden, onveiligheidsgevoelens Cultuurparticipatie, verenigingsleven, vrijwilligerswerk Mediagebruik, internet ….

42 3. Verwachtingen t.o.v. gemeente
Steekproeftrekking met vervangadressen Kopieën van de vragenlijsten Blanco enveloppen om de ingevulde vragenlijsten terug te bezorgen Verzekering voor de enquêteurs Legitimatiebewijs enquêteurs

43 3. Verwachtingen t.o.v. gemeente
Briefwisseling (bv uitnodiging vergadering) Lokalen en koffie (vergaderingen) Intikken data via meegeleverde software Presentatie van de resultaten aan de participerende enquêteurs en organisaties, eventueel ook aan de gemeenteraad, pers en publiek

44 4. Peer-research Methodiek gaat uit van het principe:
Onderzoek voor en door ouderen

45 4. Peer-research Dataverzamelingsmethode: Peer-onderzoek
Komt voor in onderzoekstradities: Participatief onderzoek Doelgroep zijn niet louter de respondenten, maar zijn mee onderzoeker Co-researchers Actie onderzoek Niet zozeer de ontwikkeling van kennis/theorie staat centraal De verandering van bestaande praktijken is het doel Overlappingen zijn steeds mogelijk Peer onderzoek Nadruk op leeftijdsgenoten (of ‘soort’genoten) als co-researchers Onderzoek als tool voor empowerment

46 4. Peer-research Dataverzamelingsmethode: Peer-research
Ouderen betrekken in elke stap van het onderzoek Co-design van de vragenlijst Dataverzameling Evaluatie Vertaling naar beleid Oudere vrijwilligers gaan langs bij de oudere respondenten en nodigen hen uit om deel te nemen aan het onderzoek ‘postbode’ Hulp aanbieden als het nodig is/ indien wenselijk

47 4. Peer-research Voordelen Creëert gevoel van eigenaarschap
Bottom-up approach: Stimuleert politieke participatie en betrokkenheid van de doelgroep Verhoogt de visibiliteit van het onderzoek en ouderen Peers ontwikkelen nieuwe skills, kennis, … Training Praktijkervaring Hogere responsgraad Tussen 65% en 85% in elke gemeente Kwalitatief beter ingevulde vragenlijsten

48 4. Peer-research Tijdsintenstief
Valkuilen Tijdsintenstief Peers hebben ook eigen ervaringen, eigen verhalen, … Emotionele ondersteuning Werken met vrijwilligers Vrijwillig is niet vrijblijvend

49 5. Steekproef Wie is er bevraagd? Thuiswonende 60plussers
Proportioneel gestratificeerde steekproef in elke gemeente De verhoudingen binnen de bevolking worden behouden in de steekproef 3 leeftijdsklassen - Gender 60-69 mannen en vrouwen 70-79 mannen en vrouwen 80+ mannen en vrouwen

50 5. Steekproef Wie is er bevraagd?
Steekproef wordt getrokken door de gemeente 3 steekproeven (2 reserven) VUB: wetenschappelijke ‘check’

51 6. Anno 2012? Vlaanderen: 158 gemeenten Brussel Wallonië
> oudere respondenten > oudere vrijwilligers Brussel Wallonië Nederland: 5 gemeenten Italië: 1 gemeente

52 7. In de praktijk Onderzoeksfase
De enquêteur gaat op eigen tempo de vragenlijsten verspreiden en terug ophalen Via vastgelegde methodiek De enquêteur biedt eventueel hulp bij het invullen van de vragenlijsten Na een maand evaluatiefase Hoe verloopt het onderzoek Problemen (onderzoek/enquêteur) Vervangadressen

53 8. Wat na de BAS? Resultaten Evidence based policy
Benchmarking: Resultaten kunnen gesitueerd worden t.o.v. Regionale en Vlaamse cijfers Cijfers per gemeente worden bediscussieerd in een aantal werkgroepen. Professionals Beleidsmakers Ouderen Ontwikkelen van lokale actieplannen (ouderenbeleidsplannen, lokaal sociaal beleidsplan)

54 8. Wat na de BAS? Betrekken van ouderen in onderzoek, beleidsplanning, gemeenschapsvorming Realiseren van social change in de lokaliteit Ouderen betrekken van A tot Z: empowerment Proces model van rekruteren, engageren, motiveren van oudere vrijwilligers Continue samenwerking tussen de verschillende partners

55 8. Wat na de BAS? Gigantische dataset: mogelijkheid tot verscheidene analyses Voor thesissen Voor doctoraten Voor wetenschappelijke publicaties e.g. “Social Capital and Feelings of Unsafety in Later Life: A Study on the Influence of Social Ties, Place Attachment and Civic Participation on Perceived Safety in Belgium” e.g. “Social participation among older adults living in mediumsized cities in Belgium: the role of neighbourhood perceptions” Op zoek naar thematische samenwerkingen

56 8. Wat na de BAS? Trendonderzoek Aanvullend kwalitatief onderzoek
Brugge, Gent, Genk, … Na 5 à 6 jaar een follow-up onderzoek Wat is er veranderd? Evolutie in kaart brengen? Aanvullend kwalitatief onderzoek Baserend op kwantitatieve cijfers Purposeful selection Selectie gemeenten Vb: 2 gemeenten met de hoogste OG en 2 gemeenten met de laagste Extra aanvullend diepte-onderzoek naar context

57 Schaakmat of aan zet Ouderenmonitor: Actuele leefsituatie

58 Visie op ouderen Ouderen schaakmat? Ouderen als inactief
Op hun persoonlijke rust gesteld Enkel gericht op hun familie Geen interesse in politiek en beleid Ouderen als passieve burgers Consumenten

59 Visie op ouderen Ouderen aan zet?
Actieve participatie van senioren bij onderzoek en beleidsontwikkeling Verhogen van kennis en betrokkenheid van senioren en beleidsvoerders Lokaal ouderenbeleid planmatig organiseren

60

61 Discussie: hoe? - Beeldvorming - Actieve versus passieve participatie
- lokaal inzetten - concreet en thematisch werken - niet te hoog inzetten - projectwerking

62 Discussie: hoe? Seniorenraden:
- advies en aansturing acties, geen socio- culturele activiteiten - gericht op actieve participatie - alle actoren betrekken - van praten naar doen - lokale netwerken versterken

63 Discussie: hoe? Beleidsvoerders -samenleving: Volwaardige burgers
- ouderen als partners zien - bereid zijn samen te werken - bereid zijn ouderen in te zetten