Diagnostiek van gedrags- en emotionele problemen in de schoolcontext

Presentatie over: "Diagnostiek van gedrags- en emotionele problemen in de schoolcontext"— Transcript van de presentatie:

1 Diagnostiek van gedrags- en emotionele problemen in de schoolcontext
Hans Grietens Centrum voor Gezins- en Orthopedagogiek Katholieke Universiteit Leuven

2 Gedrags- en emotionele problemen – een omschrijving
“... kinderen die zich zichtbaar ongewoon of abnormaal gedragen en dit afgezien van de ernst, de oorzaak of de context van het gestelde ongewone gedrag” duur, frequentie, intensiteit, omvang betekenis- en interactiecomponent

3 Rekening houden met Typologie Verspreiding ontwikkelingsperspectief
continuümgedachte context informant Typologie internaliseren externaliseren Verspreiding ± 5 à 10% ernstige problemen op bevolkingsniveau toename? tijdig onderkennen en ingrijpen problematisch grote handelingsverlegenheid

4 Modellen om gedrags- en emotionele problemen te begrijpen en verklaren
Ecologische modellen Transactionele modellen Meervoudige risicomodellen

5 Voorbeeld(I)

6 Voorbeeld(II)

7 Voorbeeld(III)

8 Implicaties voor de diagnostiek
breed meerdere informanten meervoudige technieken op een ecologisch valide manier

9 Een brede start... Probemen inventariseren en taxeren
Gedragsvragenlijsten ASEBA-vragenlijsten (CBCL, TRF,...) grondige screening veelheid van problemen cross-informant vergelijking DSM-schalen Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) minder ‘pathologisch’ korter ook sterke kanten impact Schoolgedrag Beoordelingslijst (SCHOBL-R)

10 ASEBA-vragenlijsten Gedragsvragenlijsten voor 1,5 tot 18 jaar
120 vragen uit 8 probleemgebieden (bv. agressie, regelovertredend gedrag, sociale problemen, angst/depressie) Gedragsprofiel op welke gebieden zijn er veel/geen problemen? dimensies vs. categorieën mate van opstandig gedrag, angst,... zorgwekkend? Meerdere informanten cross-informant vergelijking moeder-vader ouders-leerkracht kind-ouders ...

11

12

13

14 Schoolgedrag Beoordelingslijst-Revisie (SCHOBL-R, Bleichrodt e. a
Door leerkrachten in te vullen voor 4- tot 11-jarigen 52 bipolaire items over sociaal-emotioneel functioneren in de klas bv.: “praat honderd uit” vs. “zegt geen woord” wat typeert kind meest en in welke mate? Subschalen Extraversie Werkhouding Aangenaam gedrag Emotionele stabiliteit Onderzoek naar equivalentie van scores bij allochtone kinderen

15 Gesprek leerkracht Klasobservatie Dossier  Is er convergentie?
relatie met leerling relatie gedrag-leren, gedrag-welbevinden veranderingen in gedrag kind opvallende gedragingen kind ervaring en persoon leerkracht Klasobservatie leer- en werkhouding instructie relaties met andere kinderen relatie met leerkracht Dossier  Is er convergentie?

16 Op basis hiervan... (Nieuwe) hypothesen genereren
onderkennend classificerend verklarend Eerste indicaties voor handelingsgerichte adviezen, bv. problemen beperkt tot schoolcontext? kindprobleem? zijn problemen reactief? welke verklarende of instandhoudende factoren zijn veranderbaar? welke niet?  Meer gerichte diagnostiek

17 Hypothesen verfijnen en toetsen
Via (gedrags)vragenlijsten, observatie, gesprek Over het gedrag zelf vragenlijsten rond specifieke symptomen, problemen (ADHD, depressie, angst,...) Depressievragenlijst Scared-NL ADHD-Rating scale Semi-gestructureerde klinische interviews, bv. Child Assessment Schedule Semigestructureerd Klinisch Interview voor Kinderen en Adolescenten Over de interacties op school sociometrische analyse van relaties tussen leerlingen (cf. Orobio de Castro e.a.) relatie leerkracht-leerling (cf. Buyse e.a.)

18 Over het gezin (Colpin e.a.)
de relaties gezinsproblemen (bv. Vragenlijst Gezinsproblemen) gezinsklimaat (bv. Gezinsklimaatschaal) gezinsfunctioneren (bv. Gezinsdimensieschaal) de opvoeding opvoedingsstress (bv. Nijmeegse Ouderlijke Stressindex) opvoedingsbeleving en –attributies (bv. Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedingssituatie) opvoedingsgedrag (bv. Schaal Ouderlijk Gedrag; Ouder-Kind Interactie Vragenlijst) thuisobservatie? sociale steunbronnen van het gezin

19 Dit leidt tot... Een integratief beeld met voldoende aandacht voor
risico- én protectieve factoren interactieve component ecologische inbedding Passende indicaties en realistische handelingsgerichte adviezen (m.i.v. verwijzing, indien nodig) Bouwstenen van handelingsplan

20 Enkele conclusies Diagnostiek van GP en EP is complex
Begin breed en verfijn (trechtermodel) Steun nooit op één informant of techniek Neem voldoende tijd en werk in team Verwijs tijdig