Vertaling, cultuur en wetenschap

Presentatie over: "Vertaling, cultuur en wetenschap"— Transcript van de presentatie:

1 Vertaling, cultuur en wetenschap
Vertalen wordt volwassen. Vertalers en vertaalopvattingen in Nederland, “De poëticale blik” Vertaling, cultuur en wetenschap 29 november 2010

2 De Martinus Nijhoff Prijs (1955 - )
dichter criticus vertaler cultuurbons

3 Excursie: vertaalpoëtica
Gillaerts: “min of meer samenhangend geheel van opvattingen over het vertalen en vertalingen” (p. 130) proces, product, functie interne vertaalpoëtica vertaalpraktijk externe vertaalpoëtica: uitspraken over vertalen

4 Excursie: vertaalpoëtica
Caveat: “construct” van de onderzoeker Begrippenapparaat: dilemma: adequaat t.o. acceptabel situering: snijpunt van vertaaltraditie, literaire conventie en socio-culturele context van ontvangende cultuur

5 Martinus Nijhoff Prijs contextualisering
Positie PBC: “Hem, Die aan ons Fonds Zijn naam gaf” mission statement presentatie NHP

6 Martinus Nijhoff Prijs contextualisering: historisch
ontstaan overlijden Nijhoff uitgangspunten ontbreken prijs “ingesteld voor die vertalingen van dichtkunst, dramatisch werk en verhalend en beschouwend proza in en uit het Nederlands, die zich door hun letterkundige waarde onderscheiden”

7 Martinus Nijhoff Prijs contextualisering: institutioneel
Literaire prijzen institutionele rol/positie positie t.o.v. andere prijzen Aleida Schot Prijs (Slavische talen) Elly Jaffé Prijs (Frans) Fonds voor de Letteren Vertaalprijs Filter Vertaalprijs … maatschappelijke legitimatie verschijnsel cultureel kapitaal laureaat normatief kader samenstelling en deskundigheid jury’s

8 Martinus Nijhoff Prijs institutionele analyse
19 toekenningen 21 laureaten 4 vrouwen 9 brontalen 17 toekenningen 20 laureaten 3 vrouwen 13 brontalen 11 toekenningen 11 laureaten 6 vrouwen 11 brontalen

9 Martinus Nijhoff Prijs contextualisering
brontaal Frans 8 3 2 Engels 7 Russisch Italiaans 1 Spaans Duits Grieks Latijn Hongaars Portugees Chinees Japans Tsjechisch Deens Pools Zweeds Afrikaans

10 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 1955
“De vertaling ontsluit voor ons de schoonheid, uitgedrukt in een vreemde taal, die zonder deze voor velen ontoegankelijk zou blijven. Tevens voegt zij daardoor schoonheid toe aan de eigen litteratuur. Zij betekent op het gebied van de letterkunde verwijding van ons cultuurgebied door het vreemde aan te passen aan het eigene. Wij mogen de vertaalkunst beschouwen als een tussenvorm tussen de reproducerende kunst en de scheppende kunst. Reproducerende kunst, voorzover zij haar uitgangspunt vindt in het kunstwerk van de ander, …

11 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 1955
…dat de vertaler verstaanbaar of beter verstaanbaar maakt. Scheppende kunst, voorzover metamorphose van het oorspronkelijk kunstwerk en daardoor als elke metamorphose de schepping van een nieuw werk, dat blijvend aan het Nederlands taalgebied nieuwe schoonheid toevoegt. Eerbiedafdwingende prestatie, weggelegd slechts voor hem, die zowel een vreemde als zijn eigen taal volkomen beheerst, en daarbij de mentaliteit weet op te brengen, die weergeven en scheppen, dienaar zijn en meester in trouw aan de gegeven of zelf gestelde opdracht te verenigen weet.”

12 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 1956
bron Dante Gabriel Rossetti toevoeging Mr. Evert Straat criteria getrouwheid verrijking meesterlijkheid

13 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 1976-78
De jaren van controverse 1976: de rel rond Pé Hawinkels 1977: de omstreden niet-toekenning 1978: de rel rond Anneke Brassinga

14 Martinus Nijhoff Prijs 1976: de rel rond Pé Hawinkels
Geen toekenning voor vertaling in NL HP gooit knuppel in hoenderhok Hawinkels centraal in discussie vertaling t.o. nieuw boek vertaler t.o. schrijver Nico Scheepmaker

15 Martinus Nijhoff Prijs 1977: de omstreden niet-toekenning
persbericht jury “de jury staat op het standpunt dat alleen tot voordracht kan worden overgegaan als er sprake is van een uitzonderlijke vertaalprestatie.” het veld in beroering Komrij Open brief vertalers: kwaliteit Open brief jury Reactie VvL

16 Martinus Nijhoff Prijs 1977: de omstreden niet-toekenning
discussie over toepassing criteria: het primaat van de betekenis discussie over kwaliteit vertalingen algemeen subsidies

17 Martinus Nijhoff Prijs 1978: de rel rond Anneke Brassinga
wel toegekend, maar nu geweigerd motieven Anneke Brassinga jury heeft zichzelf gediskwalificeerd jury blijft aan, met nieuw statuut

18 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 1984
Opnieuw een controverse twee omstreden toekenningen: Kaaij en Still twee adviseurs klappen uit de school een oud-jurylid reageert

19 Martinus Nijhoff Prijs poëticale principes: 2009
Alweer een controverse? de durfvertaling Weststeijn t.o. Naaijkens

20 Martinus Nijhoff Prijs conclusie
continuering vertaaltraditie reproductie mainstream norm verandering toepassing dynamiek jury vertalers, academici, critici emancipatie vertalers