Handhaving van milieurecht in Nederland

Presentatie over: "Handhaving van milieurecht in Nederland"— Transcript van de presentatie:

1 Handhaving van milieurecht in Nederland
Prof dr Lex Michiels Universiteit van Tilburg

2 Onderwerpen Bestuurlijke sancties (algemeen)
Last onder dwangsom in theorie en (vooral) praktijk Bestuurlijk gedogen

3 Bestuurlijke sancties milieurecht
Bestuursdwang Last onder dwangsom Boete (alleen voor emissiehandel) Bestuurlijke (!) transactie Intrekking (milieu)vergunning

4 Theorie inzake de last onder dwangsom (1)
Herstelsanctie (geen criminal charge) Na overtreding (geheel preventief alleen bij klaarblijkelijk gevaar voor overtreding) Alle decentrale organen bevoegd; soms minister Begunstigingstermijn Modaliteiten Hoogte van de dwangsom

5 Theorie inzake de last onder dwangsom (2)
Werking (verbeurte van rechtswege) Beperkingen Invordering Rechtsbescherming tegen last onder dwangsom invorderingsbeschikking

6 Onderzoeksresultaten: aantallen (1)
70 instanties onderzocht (58 gemeenten, 5 provincies, 6 waterschappen, 1 ministerie) dwangsombesluiten van onderzochte instanties in (NB: Niet alle dossiers compleet) Instantie Dwangsombesluiten  Gemeenten Provincies Waterschappen Min. VROM Totaal

7 (vervolg) Geschatte aantal dwangsombesluiten per jaar door gemeenten, provincies, waterschappen en het ministerie van VROM ter handhaving van milieurecht Instantie Dwangsombesluiten  Gemeenten Provincies Waterschappen Min. VROM Totaal

8 Onderzoeksresultaten: modaliteiten en typen inbreuken
Per tijdseenheid 54% Per overtreding 44% Bedrag ineens 2% Buitenwettelijke variant: per tijdseenheid dat een overtreding wordt geconstateerd Typen inbreuken: bij gemeenten veelal schending van algemene regels, bij provincies van vergunningvoorschriften Relatie modaliteiten tot typen inbreuken

9 Resultaten recent onderzoek: Hoogte bedragen
Wettelijke criteria Praktijk - vaak lage bedragen - helft van organen heeft beleidsregels - creatieve varianten

10 Resultaten recent onderzoek: Effecten
Overtreding binnen termijn gestopt 54% Niet binnen termijn gestopt 26% Onbekend %

11 Resultaten recent onderzoek: Invordering verbeurde dwangsommen
Percentage (ongeveer 40% overall; verschillen per type overheid, per orgaan) Werkwijze (t.t.v. onderzoek en nu) Verjaring

12 Resultaten recent onderzoek: Rechtsbescherming
NB: m.b.t. oude situatie Bezwaar en beroep tegen dwangsombesluit Verzet tegen dwangbevel in drie instanties In betroffen 258 van de 362 beroepen bij de RvS inzake milieuhandhavingsbesluiten een last onder dwangsom 55% van de besluiten werd geschorst of vernietigd Nieuwe situatie Bezwaar en beroep tegen invorderingsbeschikking T.a.v. dwangbevel alleen executiegeschil bij burgerlijke rechter

13 Conclusies last onder dwangsom
De dominante sanctie ter handhaving van milieurecht Relatief weinig procedures bij de rechter; 2% van alle genomen dwangsombesluiten sneuvelt in beroep In (tenminste) ongeveer 70% heeft dwangsom gewenste effect Veel gebruikt voor relatief lichte overtredingen (dus ook dwangsombesluiten met relatief lage bedragen) Niet altijd beleid aanwezig m.b.t. hoogte bedragen Verbeurde bedragen worden relatief vaak niet ingevorderd

14 Gedogen (soorten van) Justitieel gedogen (coffeeshops)
Bestuurlijk gedogen (wat is het?) Varianten van bestuurlijk gedogen Gedogen met officieel besluit (gedoogverklaring)

15 Formele kanten van gedogen
Gedoogverklaring: besluit (c.q. beschikking) in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb): - normen voor besluiten/beschikkingen van toepassing en - rechtsbescherming bij bestuursrechter Na gedogen is handhaving in beginsel nog wel mogelijk (bijv. bij gewijzigde omstandigheden) Weigeren gedoogbeschikking en intrekken gedoog-beschikking zijn volgens de RvS géén besluiten

16 Inhoudelijke kanten van gedogen
‘Beginselplicht tot handhaving’ Uitzonderingen (dus gevallen waarin gedogen mogelijk is): - concreet zicht op legalisatie (o.a. overgangssituaties; ontvankelijke kansrijke vergunningaanvraag ingediend) - toezeggingen, voorafgaand gedogen - gelijke behandeling - overtredingen met weinig gevolgen - andere redenen waarom handhaving in een concreet geval onevenredig is

17 Eisen aan gedogen Zo kort mogelijk Zo nodig onder voorwaarden
Na horen belanghebbenden Beschikking noodzakelijk?

18 Praktijk van het gedogen
Minder maatschappelijk draagvlak voor gedogen Minder juridische ruimte voor gedogen dan vroeger Steeds minder gedoogbeschikkingen: aldus ontgaan van procedures; er worden nog steeds regelmatig overtredingen van milieurecht gedoogd, maar meer op informele wijze Derden vragen om handhavingsbesluit en vechten weigering dáárvan aan i.p.v. dat ze een gedoog-beschikking aanvechten (NB: ook lange tijd gedogen staat niet in de weg aan alsnog handhaven)

19 Handhaven en gedogen Gedogen niet per se onrechtmatig
Gedogen via een beschikking met voorwaarden op de naleving waarvan wordt toegezien, benadert handhaving Handhavingsbesluit met lange begunstigingstermijn benadert gedogen (is doorgaans ook niet toegestaan) Nemen van een handhavingsbesluit zonder de noodzakelijke tenuitvoerlegging benadert gedogen nog meer