Vrije Universiteit Brussel

Vrije Universiteit Brussel
Vakgroep Sociaal Recht

Vakgroep Sociaal Recht
Professoren C. Deneve M. De Vos M. Magits W. Rauws M. Stroobant G. Vandermeulen G. Van Limberghen A. Van Regenmortel

Vakgroep Sociaal Recht
Assistenten E. Alofs C. Coomans L. Cornil E. d’Erbée J. De Wortelaer B. Lietaert F. Louckx K. Nevens K. Salomez D. Torfs

Master of arts in sociaal recht
Sociaal handhavings- en procesrecht

Sociaal handhavings- en procesrecht
Inleiding 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Inleiding Sociaal recht beoogt bescherming van de zwakkere ⇒ nood aan:
opeisbaarheid = procesrecht sanctionering = handhavingsrecht betwisting = procesrecht 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Sociaal handhavings- en procesrecht
Inleiding Sociaal handhavingsrecht 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Sociaal handhavingsrecht
Algemeen Rechtsgeschiedenis arbeidsovereenkomsten: burgerlijke sancties arbeidsomstandigheden: strafsancties sociale zekerheid: administratieve sancties Burgerlijke sancties genomen op initiatief van particulier arbeidsrechtelijke ontslagvergoedingen ≠ herstelmaatregelen die in wezen sancties zijn 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Algemeen Strafsancties Materieel sociaal strafrecht Bronnen EVRM + Grondwet: van hogere orde Legaliteitsbeginsel Niet terugwerkende kracht Sw: art. 100 SW sociale wetten 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Algemeen Strafsancties Materieel sociaal strafrecht Bronnen Omschrijving = sociale wetsbepalingen welke strafbare feiten = strafbaarstelling personele werkingssfeer = daderschap materiële werkingssfeer = straffen geografische werkingssfeer (Grensoverschrijdende tewerkstelling temporele werkingssfeer 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toets aan algemene strafrechtsbeginselen
Legaliteitsbeginsel = op zichzelf of in context voldoende precieze omschrijving rechtsonderhorige kan kennen £ Geen terugwerkende kracht Tenzij mildere strafwet ££ strafbaarstelling met referentie* Strafbaarstelling en bloc** Blancostrafnormen*** Overtredingen van CAO Algemeen bindendverklaring**** Minder strenge uitvoeringsbesluiten+++ £ Cass. 25 november 1997; Cass. 24 augustus 1998 ££ Tenzij nieuwe wet onbetwistbaar andersluidende bedoeling heeft (Cass. 26 februari 2002; Cass. 5 maart 2002) Geen bezwaar (Cass. 16 november 1994, A.C. 1994, 469) vb. Rij- en rusttijden ** Arbeidsreglementenwet *** Wetgever stelt overtredingen van nog niet gekende uitvoeringsbesluiten strafbaar (Welzijnswet). Het Hof van Cassatie heeft geen bezwaar tegen opdracht tot strafbaarstelling aan Koning (Cass. 5 juni 1984, Pas. 1984, I, 1216). **** Als verbintenis om te geven, regulariseren na de inwerkingtreding, tenzij men geen werkgever meer is. Als verbintenis om te doen of te laten, geen bestraffing meer mogelijk. +++ Artikel 2, tweede lid, Sw. vindt geen toepassing wanneer een vroeger uitvoeringsbesluit vervangen wordt door een later besluit genomen ter uitvoering van dezelfde wet zonder dat de wet zelf gewijzigd wordt (Cass. 30 april 2002, R.W , 748; Cass. 10 december 1991, A.C , 326). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Materieel sociaal strafrecht
Bestaan van het misdrijf* * Cursus: W. Rauws, Sociaalrechteijke misdrijven en hun strafbaarstelling in Sociaal strafrecht 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Bestaan van het misdrijf
Materieel bestanddeel van het misdrijf Waarneembaar Denken aan ≠ strafbaar Poging tot wanbedrijf: als wet het bepaalt Overtreding Handeling* of nalatigheid** Vaak weinig omschreven * vb. Doen werken in strijd met de Jaarlijkse Vakantiewet ** niet inschrijven in personeelsregister 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Materieel bestanddeel van het misdrijf Moreel bestanddeel van het misdrijf schuldstrafrecht* = vermogen te beseffen en vrijheid om gedrag te bepalen Vormen Opzet = doelgerichte wil tot overtreding algemeen** bijzonder*** Onachtzaamheid = mogelijkheid om te vermijden wat men niet wilde kan worden afgeleid uit materieel bestanddeel, behoudens aanneembare rechtvaardigingsgrond £ * Geen materiële misdrijven. Nulla poena sine culpa (Cass. 16 februari 1993), zelfs al bepaalt de wet het niet. In dat laatste geval geldt het algemeen opzet, behalve in bijzondere wetten waar de strafbepalingen slechts een accessorium vormen. Dan volstaat onachtzaamheid ** Wetens en willens geven van verkeerde inlichtingen inzake kinderbijslag *** Bedrieglijke verklaringen met het oog op het verkrijgen van werkloosheidsuitkeringen £ vermoeden van onschuld: de beklaagde moet de rechtvaardigingsgrond zelf opwerpen, maar het openbaar ministerie moet bewijzen dat de rechtvaardigingsgrond niet aanwezig is, als de opgeworpen grond niet volledig ongeloofwaardig is (Cass. 21 april 1998). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Materieel bestanddeel van het misdrijf Moreel bestanddeel van het misdrijf Ontstentenis van rechtvaardigingsgrond* = wederrechtelijk in concreto ≠ misdrijf, dus geen burgerlijke vordering Nood: faillissement niet * = tegennorm die in abstracto geformuleerde plicht tot handelen of nalaten neutraliseert in een concrete situatie 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Materieel bestanddeel van het misdrijf Moreel bestanddeel van het misdrijf Ontstentenis van rechtvaardigingsgrond Ontstentenis van een verschoningsgrond morele toerekening aan beklaagde Wel misdrijf, geen schuld, wel burgerlijke vordering** Onoverwinnelijke dwaling*** *= bijzondere omstandigheid die de in abstracto geformuleerde verwijtbaarheid neutraliseert in een concrete situatie: de beklaagde is ontoerekeningsvatbaar of het strafbare feit kan hem niet worden toegerekend ** tegen mededader of ingeval geen foutaansprakelijkheid geldt *** gebrek aan kennis van het sociaal recht volstaat niet 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Bestaan van het misdrijf Daderschap* * Cursus: F. Deruyck, “Daderschap en verantwoordelijkheid voor sociaalrechtelijke misdrijven” in Sociaal strafrecht 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Daderschap Toerekening* Rechterlijke toerekening **
Conventionele toerekening *** wettelijke toerekening****: Meestal: werkgever, aangestelde, lasthebber £ Geen cascadesysteem ££ Rechtspersoon/ natuurlijke persoon £££ * = juridische zoektocht naar degene die zich voor het strafbare feit moet verantwoorden ** als er geen wettelijke toerekening is (bv. verhindering van toezicht) *** wetgever legt op een strafrechtelijk aansprakelijke persoon bij overeenkomst aan te duiden: uitzonderlijk **** de wetgever wijst vaak de potentiële dader aan £ Conceptuele autonomie van het strafrecht: de strafrechter mag bij de interpretatie van de strafwetten en hun toepassing een andere betekenis geven aan begrippen afkomstig uit andere rechtstakken: werkgever = feitelijke werkgever (bv. de afgevaardigde bestuurder), aangestelde = alleen een werknemer die eigenmachtig kan handelen, instructies geeft en toezicht uitoefent (Cass. 15 september 1981), lasthebber = diegene die op grond van een uitdrukkelijke lastgeving de naleving van de sociale wetgeving verzekert: bv. bestuurder die niet de feitelijke werkgever is, sociaal secretariaat ££ Cass. 15 september 1981 £££ De eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen, zoals geregeld bij artikel 5 van het Strafwetboek, geldt voor alle misdrijven, behoudens andersluidende bepalingen in bijzondere strafwetten (artikel 100 van het Strafwetboek). De zwaarste fout duidt de aansprakelijke aan, tenzij natuurlijke persoon wetens en willens handelt (Zie P. Waeterinckx, “De cumulatie van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de rechtspersoon met die van de natuurlijke persoon”, R.W , 1217 e.v.). Wetens en willens = in concreto (Cass. 4 maart 2003, R.W , 1022). De mogelijke gelijktijdige veroordeling is niet in strijd met het gelijkheidsbeginsel (Arbitragehof 128/2002). De ontstentenis van terugwerkende kracht van de strafuitsluitingsgrond voor de persoon met de geringste fout evenmin (Arbitragehof 43/2003). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Daderschap Toerekening Delegatie* Van welbepaalde taken
Aan bekwaam persoon Met gezag en middelen Ook als de betrokkene niet tot de bij wet aangeduide daders behoort** * Zie I. Verhaert en P. Waeterinckx, “Strafrechtelijke verantwoordelijkheid, een beheersbaar ondernemingsrisico? De delegatie in strafrecht”, R.W , 1009 e.v. ** Contra W. van Eeckhoutte 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Daderschap Toerekening Immuniteit van de werknemer Ratio Draagwijdte
Sociaal recht beschermt werknemer, beperkt zijn aansprakelijkheid, laat de sanctionering in het bedrijf over aan werkgever, houdt rekening met afwezigheid van werkelijke macht Geen omweg via strafbare deelneming* Draagwijdte Niet voor gemeenrechtelijke misdrijven * Deze kan overigens alleen bij opzettelijke misdrijven worden ingeroepen ** Samenloop is evenwel niet steeds mogelijk en de werknemer kan proberen een rechtvaardigingsgrond in te roepen (= bevel van de hiërarchische meerdere; vrees voor betrekking). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Bestaan van het misdrijf Daderschap Straffen* * Cursus: M. en J. Rozie, Rechterlijke uitspraken naar aanleiding vansociaalrechtelijke misdrijven in Sociaal strafrecht 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Straffen Aard = door strafgerecht krachtens een (sociale) wet opgelegde sanctie van een door de (sociale) wet verboden handeling of nalatigheid Correctionele straffen*** Ambtshalve veroordeling Soms herstelmaatregel Soms straf* Burgerrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersoon** * Cass. ≠straf = burgerlijke sanctie; Arbitragehof = straf (zie J. Put en S. Renette, “Toepassingsgebied RSZ-Wet en bijdrageregeilng in de rechtspraak van het Arbitragehof” in R. Janvier e.a. (ed.), Het Arbitragehof en de sociale zekerheid, Brugge, Die Keure, 2003, 41 e.v.) ** Tenzij rechtspersoon zelf veroordeeld is. Is geen straf en komt niet in het strafregister, vermits de aansprakelijke niet de dader is. Burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de werkgever voor bepaalde categorieën van misdrijven, zoals sociaalrechtelijke misdrijven, gepleegd door werknemer schendt gelijkheidsbeginsel niet (Arbitragehof, nr. 70/2000, 14 juni 2000). *** De sociale wetgever hanteert zware en ongelijke straffen. De wetgever mag bijzonder zware straffen opleggen in sectoren waar omvang en frequentie van de fraude belangen van gemeenschap ernstig aantasten, vb ontduiking van RSZ-bijdragen is erger dan ontduiking van bijdragen aan fonds voor bestaanszekerheid (Arbitragehof: 13/7/2000 en 92/2000). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Straffen Aard Vormen Gevangenisstraf (werkstraf)* Geldboete**
Speciale straffen voor rechtspersonen*** * Meestal 8 dagen tot een maand. Korte gevangenisstraffen worden vaak niet uitgevoerd. ** Het overwegend belang van de geldboete vloeit voort uit diverse factoren: streven naar behoud van tewerkstelling, niet stigmatiserend karakter van sociaalrechtelijke overtredingen, aandacht voor de belangen van RSZ en fiscus. Het bedrag in euro wordt vermenigvuldigd met 5 (opdecimen). ***Met uitzondering van verbeurdverklaring alleen van toepassing als de bijzondere wet ze toepasselijk maakt. Tot op heden niet van kracht in sociaal recht. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Straffen Aard Vormen Straftoemeting* Verzachtende omstandigheden**
Herhaling*** Samenloop**** Meerdaadse samenloop £: als wanovertredingen max. 2x zwaarste straf (art. 60 SW). Eendaadse samenloop ££: alleen de zwaarste straf *= vaststelling van de concrete straf voor een bewezen misdrijf tussen de bij wet vastgestelde minimum- en maximumstraf ** Als sociale wet het toelaat. De straf mag dan meestal niet dalen onder de veertig procent van de minimumstraf. *** De regeling van het SW geldt slechts, als de bijzondere sociale wet niet ervan afwijkt. Meestal bevat de sociale wet een eigen regeling die recidive beschouwd als het opnieuw overtreden van dezelfde wet. **** Vaak wordt de boete vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers. De vermenigvuldiging van het basisbedrag van de boete per betrokken werknemer is slechts een berekeningswijze van de straf en geen geval van samenloop waarbij verscheidene straffen worden toegepast. De desbetreffende sociale wetten schenden het gelijkheidsbeginsel niet omdat de wetgever zware straffen mag voorschrijven om de sociale zekerheid tegen fraude te beveiligen (Arbitragehof 77/2001). £ De dader wordt gestraft voor diverse misdrijven tegelijk. ££ Een handeling of nalatigheid kan resulteren in de overtreding van verscheidene wetten (bv. een overtreding van het ARAB resulteert tevens in het misdrijf van onvrijwillige slagen en verwondingen). Als de andere strafbaarstelling tot het gemeen recht behoort, past men ofwel de eendaadse samenloopregeling toe, ofwel de regel dat de bijzondere (sociale) wet afwijkt van de algemene wet (gemeen strafrecht), op voorwaarde dat de misdrijfomschrijving in de bijzondere wet volledig is gedekt door de misdrijfomschrijving in de gemeenrechtelijke wet en dat de wetgever de (impliciete) bedoeling heeft gehad een exclusieve strafregeling in te voeren (dus niet: onverminderd …). Eendaadse samenloop kan bestaan als verschillende strafbare feiten zijn gepleegd wegens een en hetzelfde misdadig opzet. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Algemeen Strafsancties Materieel sociaal strafrecht Formeel sociaal strafrecht = Opsporing, vervolging en berechting van personen die ervan verdacht worden een sociaalrechtelijk misdrijf te hebben gepleegd = Weerslag op de burgerlijke vordering van het slachtoffer van het sociaalrechtelijk misdrijf 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Formeel sociaal strafrecht
Opsporing* Sociale inspectiediensten** Bevoegdheden ambtshalve, in opdracht, na aangifte of klacht zeer uitgebreide onderzoeksbevoegdheden Regeling voor doorgeven van informatie*** vormen van dwang of inbreuken op privacy vereisen wettelijke regeling of rechterlijke machtiging**** * * Cursus: W. van Eeckhoutte Opsporing van sociaalrechtelijke misdrijven in Sociaal strafrecht ** Opsporing kan ook door officieren van gerechtelijke politie: maar slechts als vermoeden van strafbaar feit. Er is dan geen bemiddeling zoals sociale inspecteurs en geen toepassing van de abbb. Elke sociale inspectiedienst is bevoegd voor controle van de hem toevertrouwde wetgeving en de daaronder ressorterende personen, maar verregaande samenwerking en informatieuitwisseling. Gemeenschappelijke basiswet: Sociale inspectiewet. Federale Raad voor de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude waakt over uitvoeren van beleid van ministerraad en formuleert voorstellen tot wetswijzigingen en adviezen inzake de strijd tegen de illegale arbeid en de sociale fraude. Het Federaal coördinatiecomité is onder meer belast met het coördineren van de acties van de inspecties en het verlenen van bijstand aan de bevoegde besturen en diensten en het opzetten van een gespecialiseerde opleiding voor magistraten bevoegd voor economoische, financiële en sociale aangelegenheden. De arrondissementscellen organiseren en controleren de controles (Wet 3 mei 2003, B.S. 10 juni 2003). *** Toestemming van arbeidsauditeurals de inspecteur in opdracht van parket. **** RVA-inspectie : bij weigering van betrokkene: toestemming van voorzitter van de arbeidsrechtbank. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Opsporing Sociale inspectiediensten Bevoegdheden Beslissingen Waarschuwing* Proces-verbaal Bijzondere bewijskracht** Mededeling aan parket/directeur-generaal voor strafvordering dan wel administratieve geldboete Verhindering van toezicht Overheidscontrole versus zwijgrecht*** *Of de inspecteur de zaak administratief afhandelt en alleen een waarschuwing geeft of niet, is een opportuniteitskwestie. De beslissing om geen waarschuwing te geven en een pv op te maken, kan niet voor de arbeidsgerechten worden aangevochten (Arbh. Brussel, 1 december 1994, J.T.T. 1995, 254). ** Zintuiglijke vaststellingen van de inspecteur gelden tot bewijs van het tegendeel in strafzaken (Cass. 28 april 1997) op voorwaarde van een tijdige kennisgeving aan de betrokkene. *** IAO-Verdrag eist sancties wegens verhindering van toezicht. Het misdrijf vereist algemeen opzet (Arbh. Antwerpen, 8 februari 2002, A.R ). EVRM geldt niet tijdens voorafgaandelijke controlefase, maar voorafgaandelijke miskenning van zwijgrecht leidt tot onwettigheid van bewijsmiddelen en tot straffeloosheid van verhindering van toezicht. De verdachte kan weigeren een verklaring af te leggen waardoor hij meent zich zelf te beschuldigen. Het zwijgrecht geldt voor gegevens die overheid niet kent: bv. identiteit van clandestiene werknemers of waarvan betrokkene niet heeft toegegeven dat hij ze in zijn bezit heeft. Wettelijk vereiste documenten moeten worden overgelegd. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Opsporing Vervolging £ Arbeidsauditoraat(-generaal)* bij samenloop of samenhang ££ PG wijst het parket van de PK of het auditoraat aan obv hoofdzaak (geen verhaal bij de rechter) Beslissing Seponeren, VSBG** Dagvaarding binnen verjaringstermijn*** £ Cursus: W. van Eeckhoutte, uittreksel uit “De strafrechtelijk aansprakelijkheid van de werkgever en het kaderpersoneel, inzonderheid bij het doen verrichten van sluikarbeid en het illegaal tewerkstellen van buitenlanders”: zie teleleerplatform ££ * Cursus: M. Vandebotermet Uitoefening van de strafvordering door de arbeidsauditoraten en de arbeidsauditoraten-generaal… in Sociaal strafrecht * Het arbeidsauditoraat(-generaal) ontvangt klachten en pv’s, stelt opsporings- en informatieonderzoeken in en vordert gerechtelijke onderzoeken. De wetgever keert terug op zijn voornemen om het arbeidsauditoraat om te vormen tot een auditoraat, belast met economische, financiële en sociale materies. Men vreesde dat het samenbrengen van eenheden voor de bestrijding van de ondernemingscriminaliteit de adviestaken van het arbeidsauditoraat en de beteugeling van kleinere sociaalrechtelijke misdrijven in het gedrang zou brengen (art. 11 Wet 12 april 2004 houdende verticale integratie van eht openbaar ministerie). ** Het verval van strafvordering tegen betaling van een geldsom vererist dat de schade is vergoed. De geldsom wordt geïnd door de Administratie van de BTW en de Registratie en Domeinen. Het bedrag kan niet hoger zijn dan de maximumgeldboete en, in een aantal gevallen, niet lager dan de minimale administratieve geldboete. Zij wordt vaak toegepast, omdat men ervoor vreest dat de strafrechtelijke geldboete met uitstel wordt opgelegd. *** Vaak drie of vijf jaar. Ingeval van eenheid van opzet ingaande vanaf het laatste feit (Cass. 2 februari 2004). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Opsporing Vervolging Berechting £ Politie- of correctionele rechtbank* Alternatieven** £ Cursus: W. van Eeckhoutte, uittreksel uit “De strafrechtelijk aansprakelijkheid van de werkgever en het kaderpersoneel, inzonderheid bij het doen verrichten van sluikarbeid en het illegaal tewerkstellen van buitenlanders”: zie teleleerplatform *Weinig contraventionalisering ** Strafrechter kent sociaal recht niet, maar arbeidsauditeur wel, arbeidsrechtbank doorbreekt eenheid van strafrechtspraak, misschien een arbeidsrechter toevoegen aan correctionele rechtbank. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Opsporing Vervolging Berechting Weerslag op de burgerlijke vordering £ Opschorting van de burgerlijke uitspraak* Gezag van gewijsde Beperkt tot uitspraak** erga omnes Tegen E.V.R.M.*** £ Cursus: W. van Eeckhoutte, uittreksel uit “Knelpunten in het materieel en procedureel sociaal strafrecht”: zie teleleerplatform * Uitzondering: arbeidsongevallenwet (art. 74): de strafrechter beslist niet of het gaat om een arbeidsongeval of niet (zie L. Drubbel, BTSZ 2002, ). ** Vaak een probleem bij vrijspraak, als strafrechter niet uitdrukkelijk aangeeft om welke reden wordt vrijgesproken. Toepassingsvoorbeeld: de vrijspraak verhindert het opleggen van een administratieve sanctie als een werkloze zich niet schuldig maakt aan de in de artikelen 153 tot 155 Werkloosheidsbesluit 1991 bedoelde situaties. De administratieve sanctie kan wel worden opgelegd, als uit de uitspraak van de strafrechter blijkt dat de werkloze zich daaraan wel schuldig maakt, maar zonder met bedrieglijk oogmerk te hebben gehandeld. Het bedrieglijk oogmerk is een voorwaarde voor het opleggen van de straf, maar niet voor het opleggen van de administratieve sanctie (zie art. 175 Werkloosheidsbesluit 1991). *** als men geen partij was voor strafrechter of er zijn belangen niet kon doen gelden (Cass. 4 november 2002, A.R. S F. RSZ ≠ mens Cass. 7 oktober 1996 (zie I. Boone, “Geag van strafrechtelijk gewijsde en de burgerlijke rechter. Wat blijft er nog over?”, ?jW, 2002, ). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Algemeen Strafsancties Materieel sociaal strafrecht Formeel sociaal strafrecht Administratieve sancties 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Administratieve sancties*
Administratieve geldboeten** * De wetgeving bevat geen algemene definitie van het begrip ‘administratieve sanctie’. De sociale wetgeving kent naast de vele onbenoemde administratieve sancties, vooral in het socialezekerheidsrecht, ook de administratieve geldboete. ** Cursus: Cuypers, D., Persyn, C. en Smets, P., Administratieve geldboeten in sociaal recht, zie teleleerplatform 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Administratieve geldboete*
Ratio legis Veel seponeringen: te zwaar geachte en onterende straf Korte straffen worden niet uitgevoerd Vroeger: straffeloosheid van rechtspersoon * Wet Administratieve Geldboeten (zie Ph. Braeckmans, Administratieve geldboeten in het sociaal handhavingsrecht, Diegem, ced.samsom, 2000, 223p.; P. Waterschoot, De rechtspraak van het Arbeidshof te Gent in verband met de wet administratieve geldboeten, RW , ). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Administratieve geldboete
Ratio legis Toepassingsgebied Personeel Werkgever of daarmee gelijkgestelde natuurlijke of rechtspersoon* Materieel Voor bij wet opgesomde overtredingen Wet 1971** Bijzondere wetten*** * Werknemer kan bijna uitsluitend bij verhindering van toezicht worden aangesproken. ** De wet sanctioneert meer dan 100 overtredingen tegen arbeidsrechtelijke wetten of de werkloosheidsreglementering. De wet deelt ze op in lichtere en zwaardere overtredingen (art. 1 versus art. 1bis). *** Vermits de administratieve geldboete als een straf wordt beschouwd overeenkomstig het EVRM, het BUPO-verdrag en de Grondwet, kan zij slechts bij of krachtens de wet worden opgelegd. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Ratio legis Toepassingsgebied Toepassingsvoorwaarde Feiten moeten voor strafvervolging vatbaar zijn* Toepassing van strafrechtelijke beginselen** Voorkomen van cumulatie*** Principe: administratieve geldboete Uitzondering: wegens beslissing van openbaar ministerie of bij clandestiene tewerkstelling * Op het parallellisme bestaan uitzonderingen: misdrijven kunnen niet steeds met administratieve geldboeten worden gesanctioneerd en sommige overtredingen die met administratieve geldboeten kunnen worden bestraft, zijn geen misdrijven. **Wetgever oordeelt over de opportuniteit om met strafrechtelijke dan wel administratieve sancties te beteugelen. Het beroep op administratieve geldboeten steunt op een objectieve en redelijke grondslag (Arbitragehof 105/2004). De retroactiviteit van de mildere strafwet wordt ook ten aanzien van de Wet Administratieve Geldboeten toegepast. Dat geen opschorting van de uitspraak van de veroordeling kan worden toegestaan, strijdt niet met het gelijkheidsbeginsel, vermits de straf bepaalde effecten heeft die de administratieve geldboete niet heeft. Dat de rechter evenwel geen uitstel van de tenuitvoerlegging van de straffen kan toestaan, is wel strijdig met het gelijkheidsbeginsel, omdat de rechter anders een minder vergaande beoordelingsbevoegdheid heeft dan de ambtenaar (Arbitragehof 105/2004). *** De betrokkene mag niet zowel met de administratieve geldboete, als met een strafsanctie worden gesanctioneerd. Strafvervolging sluit de toepassing van de wet uit, ook als zij wordt ingesteld ingevolge een rechtstreekse dagvaarding of burgerlijke partijstelling en ook bij vrijspraak of buitenvervolgingstelling. Een seponering sluit een administratieve geldboete niet uit. Het opleggen van een administratieve geldboete verhindert de strafvervolging. De kennisgeving van de boete aan de werkgever doet de strafvordering vervallen. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Ratio legis Toepassingsgebied Toepassingsvoorwaarde Administratieve procedure Opgelegd door aangeduide ambtenaar* Mogelijkheid tot verweer** Verjaring: vijf jaar Beslissing*** Ontstentenis van betaling**** * Het gaat om de directeur-generaal van de studiedienst van de FOD die slechts door bepaalde ambtenaren kan worden vervangen. De besilssing is nietig als niet blijkt dat zij door de bevoegde ambtenaar is opgelegd (Arbh. Antwerpen, 12 jauari 2001, Soc. Kron. 2001, 426). ** Op straffe van nietigheid. Het verweer is niet aan bepaalde vormvereisten gebonden. *** De ambtenaar oordeelt over de opportuniteit van het opleggen van de boete en bepaalt, in voorkomend geval, de boete tussen het wettelijke minimum- en maximumbedrag. Bij verzachtende omstandigheden kan hij de boete verminderen tot veertig procent van het minimumbedrag. De beslissing wordt samen met het verzoek tot betaling binnen de drie maand, ter kennis gebracht bij aangetekend schrijven. **** De boete wordt door de fiscus ingevorderd. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Ratio legis Toepassingsgebied Toepassingsvoorwaarde Administratieve procedure Gerechtelijke procedure Binnen twee maand* Bij verzoekschrift Verplichte mededeling aan het OM Volle rechtsmacht** Het gaat om een vervaltermijn. ** De rechter kan de boete evenwel niet verhogen. Het wordt betwist of betalingstermijnen kunnen worden toegestaan. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Administratieve sancties
Administratieve geldboeten Administratieve sancties in de sociale zekerheid* * Cursus: J. Put, Rechtshandhaving door administratieve sancties in het recht in teleleerplatform 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Sociale zekerheid Begrip administratieve sanctie* Dwangmiddel
Repressief ingevolge verwijtbaar gedrag** Leedtoevoegend*** Bij wet vastgesteld Door de administratie opgelegd**** * Er bestaat geen algemeen geldend sanctiebegrip. Men kan verwijzen naar de literatuur J. Put, Administratieve sancties in het socialezekerheidsrecht, Brugge, Die Keure, 1998, 605p; L. Veny, L. De Geyter, F. Vandendriessche, “De invoering van gemeentelijke administratieve sancties… of naar publieke rechtshandhaving op lokaal vlak in België?”, A.J.T , ** Verschil met niet voldaan aan toepassingsvoorwaarden: (vb. uitsluiting wegens onbeschikbaarheid voor de arbeidsmarkt ≠ sanctie: Cass. 13 februari 1995).(uitsluiting wegens vrijwillige werkloosheid is geen sanctie (Cass. 18 februari 2002,) (vb. uitsluiting wegens niet aangifte van onbezoldigde activiteit ≠ sanctie: Arbrb. Hasselt, 2 mei 2001). ***Terugvorderingen van onverschuldigd betaalde uitkeringen of invorderingen van achterstallige bijdragen zijn in principe geen sanctie, tenzij de invordering met een hogere dan de wettelijke intrest gepaard gaat, de vergoeding voor dossierkosten te hoog is of, ingeval van fout, hetzij niet van de vordering wordt afgezien, hetzij de invorderingstermijn wordt verlengd. Terugvordering door de controlecommissie van Dienst voor geneeskundige controle van geneesheren die onnodig dure of overbodige onderzoeken voroschrijven is geen straf maar een wijze van herstel van schade (Cass. 5 december 2001 AR. P F). **** Sancties die alleen door de rechter, weliswaar op verzoek van een administratieve overheid, worden genomen, zijn dan rechterlijke sancties(ambtshalve veroordeling tot ontdoken RSZ-bijdragen door strafrechter is geen sanctie, ambtshalve veroordeling tot drievoud van ontdoken bijdragen = strafsanctie Arbitragehof 92/2000 en 80/2001). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Sociale zekerheid Begrip administratieve sanctie Vormen
T.o.v. werkgevers* T.o.v. uitkeringsgerechtigden of hun rechthebbenden** T.o.v. socialezekerheidsinstellingen*** T.o.v. derden**** * vb. forfaitaire compensatoire vergoeding wegens niet-vervanging van bruggepensioneerde. Voor werkgevers geldt soms een administratieve boete, soms de specifieke administratieve geldboete (zie hierover P. Braekmans, Administratieve geldboeten in het sociaal handhavingsrecht, Diegeme, ced.samsom, 2001, 223p.). ** bv. niet-aangifte van toegelaten beroepsbezigheid door gepensioneerde. Ten aanzien van sociaal verzekerden is de sanctie meestal een tijdelijke of definitieve uitsluiting van het recht op uitkeringen. *** vb. voor tariferingsdiensten of ziekenfondsen ****vb. niet optekenen in verstrekkingenregister door kinesitherapeuten 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toelaatbaarheid Wetgever beoordeelt* Het beginsel ‘non bis in idem’ verhindert de wetgever niet zowel administratieve als strafsancties te bepalen voor een zelfde feit** Una via-sanctionering gewenst*** *De Grondwetgever bepaalt alleen dat vrijheidsberovende straffen op de beslissing van een rechter moeten berusten. Het legaliteitsbeginsel bepaalt slechts dat alleen de rechter straffen mag opleggen, maar verbiedt administratieve sancties niet. Voorts mag de wetgever aan het bestuur de bevoegdheid geven om eigenmachtig de rechtsorde te herstellen, om de eerbieding van een publiekrechtelijk voorschrift af te dwingen en zelfs om bjizonder zware sancties toe te passen (Arbitragehof 105/2004, 125/2003, 153/2001, 22/99 en 32/99). Het EVRM verzet zich niet daartegen (EHRM, 23 juni 1981, Le Compte,; EHRM, 24 februari 1994, Bendenoun), het principe van de scheiding der machten evenmin. ** Cass. 5 februari 1999; Cass. 12 januari 2001; Cass. 24 januari 2002, R.W , 1116. *** Zie bv. , J. Riphagen, Sancties in de sociale zekerheid: bestuursstrafrecht of strafrechtelijk bestuursrecht?, Deventer, Kluwer, 1994, 70p.; J. Roording, Sanctierecht in de belastingen en de sociale zekerheid, Nijmegen, Ars Aequi Libri, 1994, 335p.; J.M. Verheul, Sanctiebegrip en sanctiesamenloop in de sociale zekerheid, Alphen aan den Rijn, Tjeenk Willink, 1994, 119p 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toelaatbaarheid Administratieve procedure en preventieve rechtsbescherming Administratieve sancties ressorteren onder administratief recht* socialezekerheidsrecht ** * Bij het opleggen van administratieve sancties moet, binnen de grenzen van hun toepassingsgebied, rekening worden gehouden met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, het handvest van de gebruiker van de openbare diensten, de Wet Motivering Bestuurshandelingen, de Wet Openbaarheid Bestuur, de Wet Federale Ombudsmannen. De sanctiebeslissing moet bv. melding maken van een evenredigheid tussen de opgelegde sanctie en de bestrafte overtreding (Cass. 15 februari 1999). Het opnemen van het feitenrelaas en de toepasselijke wetgeving is niet afdoend. Ook de concrete, zelfs gemiddelde sanctiemaat moet worden gemotiveerd (Arbh. Antwerpen, 26 april 2001). ** Rekening dient te worden gehouden, binnen de grenzen van hun toepassingsgebied, met de Wet Handvest Sociaal Verzekerde, en met de desbetreffende socialezekerheidswetgeving zelf. In zeldzame gevallen verwijst de socialezekerheidswetgeving naar de Wet Administratieve Geldboeten. 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toelaatbaarheid Administratieve procedure en preventieve rechtsbescherming 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Administratieve sancties
Administratieve geldboeten Administratieve sancties in de sociale zekerheid Toepassing van strafrecht op administratieve sancties* * Cursus: J. Put, Rechtshandhaving door administratieve sancties in het recht in teleleerplatform 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toepassing van strafrecht*
EVRM of BUPO-verdrag** Voorwaarde*** Sanctie richt zich tot hele bevolking**** Sanctie sanctioneert een verwijtbaar gedrag Sanctie beoogt te voorkomen en te bestraffen Sanctie is voldoende zwaar * Administratieve sancties ressorteren in principe niet onder het strafrecht: de uitgesproken administratieve geldboetes worden niet verhoogd met de opdecimen en gaan niet gepaard met een vervangende gevangenisstraf. De administratieve sancties worden niet in het strafregister vermeld en komen niet in aanmerking voor een minnelijke schikking of voor de toepassing van het genaderecht. ** Zie A. De Nauw, “Toepassing van administratieve geldboeten en administratieve sancties naar aanleiding van sociaalrechtelijke misdrijven”, in G. Van Limberghen (ed.), Antwerpen, Maklu, 1998, ; J. Put, Administratieve sancties in het socialezekerheidsrecht, Brugge, Die Keure, 1998, 605p.; L. Van Rompaey, A. Uyttenhove en D. Simoens, Sancties in de werkloosheid, Gent, Mys & Breesch, 1999, 146p. *** De autonomie in de benadering van het begrip ‘strafvervolging’ van het E.H.R.M. heeft tot gevolg dat de internrechtelijke kwalificatie van administratieve sancties niet uitsluit dat die sancties als een strafvervolging worden gekwalificeerd (zie A. Alen, “Administratieve geldboeten: hun internationaal- en internrechtelijke kwalificatie”,in De doorwerking van het publiekrecht in het privaatrecht, Gent, Mys & Breesch, 1997, ; (Cass. 6 mei 2002, J.T.T. 2002, 458). De vraag of administratieve sanctie een straf is, is een feitenkwestie waarvoor het Hof van Cassatie niet bevoegd is (Cass. 11 maart 2002, S F). Adminstratieve sanctie cf. art. 153 Werkloosheidsbesluit is straf (Arbh. Atnwerpen 17 september 2002 A.R ). **** Gehele bevolking ≠kinesitherapeuten, = werklozen (Arbrb. Antwerpen, 28 juni 2001, Soc. Kron. 2002, 196 contra Arbh. Gent, 1 juni 2001, Soc. Kron. 2002, 194). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Toepassing van strafrecht
EVRM of BUPO-verdrag Voorwaarde Gevolg Vermoeden van onschuld Legaliteitsbeginsel Preventieve rechtsbescherming* Curatieve rechtsbescherming** Non bis in idem*** *Artikel 6 EVRM geldt niet voor de administratieve voorfase, wel vanaf de beschuldiging of vervolging = zodra de betrokkene er mag van uitgaan dat de overheid een sanctie overweegt en hij zich genoopt voelt om zich te verdedigen. Cass.: kennisgeving van pv≠beschuldiging. ** De rechter moet een controle met volle rechtsmacht kunnen uitoefenen. Alles wat onder de beoordeling van de administratieve valt, kan hij beoordelen. Hij kan feitelijke vergissingen rechtzetten, zich beperken tot een waarschuwing, de proportionaliteit tussen fout en sanctie herstellen, ook als hij de opgelegde sanctie niet kennelijk onredelijk acht. Als de ambtenaar de sanctie niet kan moduleren, kan de rechter het ook niet (Arbitragehof, nr. 125/2003). *** Volgens de klassieke stelling is de gelijktijdige toepassing van administratieve en strafsancties niet in strijd met het beginsel ‘non bis in idem’ dat slechts voor strafsancties zou gelden (Arbrb. Tongeren, 12 maart 2001; Arbh. Antwerpen, 27 september 2001). Sommigen betwijfelen de rechtsgeldigheid hiervan ((Corr. Rb. Hasselt, 19 maart 1999; Arbrb. Mechelen 15 maart 2001; L. Van Rompaey e.a. o.c ). Het EVRM moet in geval van toepassing van het beginsel ‘non bis in idem’ tot verval van de tweede sanctionering leiden. De rechter moet naar Belgisch recht volgens sommigen op grond van het evenredigheidsbeginsel wel ‘rekening houden’ met een eerder uitgesproken strafsanctie (Cass. 5 februari 1999). Het blijft onduidelijk hoe dat in concreto moet gebeuren, omdat de ene sanctie niet steeds zomaar kan worden vergeleken met de andere sanctie en het bijvoorbeeld niet steeds zomaar duidelijk is hoe het bedrag van de uitgesproken strafrechtelijke geldboete moet worden afgetrokken van de uit te spreken uitsluiting van het recht op uitkeringen (Arbrb. Hasselt, 2 mei 2001; Rb. Hasselt, 30 juni 2000). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

EVRM of BUPO-verdrag Gelijkheidsbeginsel* Voorwaarde sanctie moet inhoudelijke werking van straf hebben** Gevolgen Essentiële wel Persoonlijke schuld*** Mildere strafwet**** *De aan de Belgen toegekende rechten en vrijheden, waaronder de waarborgen die voortvloeien uit de algemene beginselen van het strafrecht, moeten zonder discriminatie worden verzekerd, onafhankelijk van de kwalificatie die de wet zou kunnen geven aan de repressieve maatregelen die zij voorschrijft (Arbitragehof 76/99; Arbitragehof 22/99, Aribtragehof 32/99). Het gelijkheidsbeginsel eist geen volledige gelijkheid, maar verbiedt kennelijke onevenredigheid. **De toepassing van het gelijkheidsbeginsel vereist mijns inziens niet dat de feiten die met administratieve sancties worden gehandhaafd, tezelfdertijd ook met strafsancties kunnen worden bestraft. Het Arbitragehof legt daarop in bepaalde arresten wel de nadruk, maar maakt hiervan geen vereiste (zie Arbitragehof 22/99 en 32/99: cf. F. Lagasse, “De la nature civile ou pénale des amendes administratives et sanctions applicables en matière de construction”, Soc. Kron. 2001, 399; contra A. De Nauw, l.c., ; Arbh. Gent, 1 juni 2001, Soc. Kron; 2002, 194). *** Arbitragehof 132/2001 **** Arbitragehof 76/99 19 september 2018 Guido Van Limberghen

EVRM of BUPO-verdrag Gelijkheidsbeginsel Voorwaarde sanctie moet inhoudelijke werking van straf hebben Gevolgen Essentiële wel Bijkomstige niet Verzachtende omstandigheden* Samenloop** Probatie, opschorting en uitstel*** *Administratieve sancties moeten tot beneden het wettelijk minimum kunnen worden teruggebracht, indien het vergrijp waarvoor zij worden opgelegd, ook met strafsancties kan worden gesanctioneerd (Arbitragehof 40/97, 128/99 en 92/2000). Anders ook als de administratieve sancties zo hoog kunnen oplopen dat men de evenredigheid tussen vergrijp en boete ernstig in twijfel kan trekken (cf. J. Put, o.c., ; contra A. De Nauw, l.c., 264). Als kleine boeten, hoeven verzachtende omstandigheden niet (Arbitragehof 127/2000, 6 december 2000; Arbitragehof 153/2001, B.S. 28 november 2001). **Ook de toepassing van de strafrechtelijke samenloopregels wordt niet zomaar aanvaard. (Cass. 18 september 1995; Cass. 22 oktober 1990). Toch verzet volgens bepaalde rechtspraak niets zich ertegen de strafrechtelijke samenloopregeling toe te passen (Arbh. Gent, 13 december 2000). ***De wet van 29 juni 1964 moet niet op administratieve sancties worden toegepast, omdat deze geen onterende verschijning voor de strafrechter met zich meebrengen, niet in het strafregister worden ingeschreven en de reïntegratie van de betrokkene niet in het gedrang brengen (Arbitragehof 40/97). Die uitspraak geldt evenwel slechts voor de opschorting van de uitspraak van de veroordeling. Voor zover de arbeidsrechtbank geen uitstel van de tenuitvoerlegging van de administratieve sanctie kan bevelen, schendt de wetgever het gelijkheidsbeginsel (Arbitragehof nr. 105/2004). De wet wordt wel toegepast op sancties die door de strafrechter ambtshalve worden uitgesproken (Arbitragehof 80/2001, 13 juni 2001). 19 september 2018 Guido Van Limberghen

Vrije Universiteit Brussel

Verwante presentaties

Presentatie over: "Vrije Universiteit Brussel"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback

Inloggen

Inloggen via een sociaal netwerk:

Vrije Universiteit Brussel

Verwante presentaties

Presentatie over: "Vrije Universiteit Brussel"— Transcript van de presentatie:

Verwante presentaties

Over het project

Feedback