Onderzoekend vermogen in beroepsonderwijs Amersfoort 19 juni 2014 Dr. Daan Andriessen Ing. Dan Greve Lectoraat Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek Hogeschool Utrecht

Agenda Eis van onderzoekend vermogen Rol van onderzoekend vermogen in beroepsonderwijs Dialoog in groepen Eisen aan het niveau van onderzoekend vermogen

1. De eis van onderzoekend vermogen

Onderzoekend vermogen 2009: HBO raad (2009) “Kwaliteit als opdracht”: “In onze moderne samenleving is het cruciaal dat hbo-bachelors over een onderzoekend vermogen beschikken dat leidt tot reflectie, tot evidence based practice, en tot innovatie”. Nu zitten we in een herbezinningsfase. Niet zozeer voor het onderzoek door docenten en lectoren maar voor het onderzoek in de BA. Sluipenderwijs zijn de eisen opgeschroefd: kwaliteit als opdracht NVAO en accreditatiecommissies zijn hierop gaan toetsen. Na afkeuren opleidingen Inholland grote onduidelijkheid in het land over hoe hoog de lat ligt en wat de rol van onderzoek is. Inmiddels 26 opleidingen met een herstelperiode. wat bedoelen we met onderzoek? Wat is de functie van onderzoek? Op welk nivo moeten studenten het beheersen? Veelgehoorde misvattingen: Je moet examineren met een scriptie studenten moeten een afstudeeronderzoek doen Je mag niet meer afstuderen op een beroepsproduct Je moet individueel afstuderen Etc. Iedereen zegt iets anders (NVAO, HOBEON (binnen HOBEON), adviesbureaus) Onvoldoende aandacht voor de grote verschillen tussen opleidingen: Chemische technologie Bedrijfseconomie Media & entertainment management Engineering Conservatorium Debat wordt sterk bepaald door sociale wetenschappers. Bv Boek “Ontwerpen van technische innovaties” van lector Inge Oskam

Opdracht Expertgroep Protocol (2014) xxxxxxxxxxxxxxx 4/26/2017 Opdracht Expertgroep Protocol (2014) “Onderzoek de wenselijkheid en mogelijkheid van een gezamenlijk, bottom-up opgesteld protocol of protocollen voor het beoordelen van (kern)werkstukken en adviseer over de wijze waarop deze tot stand dienen te komen en aan welke kwaliteitseisen deze dienen te voldoen” xxxxxxxxxxxxx

Onderzoekend vermogen moet leiden tot: Reflectie: dit betreft het terugkijken op het eigen handelen in de beroepspraktijk, signaleren wat er niet goed ging, dat proberen te verklaren vanuit de kennisbasis en in diezelfde kennisbasis ook de uitgangspunten vinden voor een betere aanpak; Evidence-based practice: dit betreft het gebruiken van de kennisbasis om de juiste handelingen te kiezen; Innovatie: dit betreft het ontwikkelen van nieuwe handelingen en producten om de beroepspraktijk te verbeteren. VERANTWOORDEN ONDERBOUWEN VERNIEUWEN

Onderzoekend vermogen = Onderzoekend houding (Van der Rijst, 2009) kritisch zijn willen begrijpen willen bereiken willen delen willen vernieuwen en willen weten Onderzoeksresultaten van anderen toepassen Onderzoek doen

2. De rol van onderzoekend vermogen in beroepsonderwijs

Eisen aan een definitie voor onderzoek Beschrijft alleen definiërende eigenschappen van onderzoek, geen kwaliteitseisen Past bij zoveel mogelijk stijlen van onderzoek (onderzoeksparadigma’s) Past bij praktijkgericht onderzoek

Naar een definitie van onderzoek Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan (Verschuren, 1994). Helderheid is nodig Allereerst over wat we onder onderzoek verstaan En wat dit betekent voor de bachelor: alleen leren werken in de praktijkstroom

Naar een definitie van onderzoek Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan. Helderheid is nodig Allereerst over wat we onder onderzoek verstaan En wat dit betekent voor de bachelor: alleen leren werken in de praktijkstroom

Naar een definitie van onderzoek Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen volgens een tevoren opgesteld plan. Helderheid is nodig Allereerst over wat we onder onderzoek verstaan En wat dit betekent voor de bachelor: alleen leren werken in de praktijkstroom

Naar een definitie van onderzoek Onderzoek is een doelbewust en methodisch zoeken naar nieuwe kennis in de vorm van antwoorden op tevoren gestelde vragen. Helderheid is nodig Allereerst over wat we onder onderzoek verstaan En wat dit betekent voor de bachelor: alleen leren werken in de praktijkstroom

Een definitie van onderzoek Onderzoek is het methodisch beantwoorden van vragen dat leidt tot relevante kennis. Helderheid is nodig Allereerst over wat we onder onderzoek verstaan En wat dit betekent voor de bachelor: alleen leren werken in de praktijkstroom

Rol van onderzoekend vermogen hangt samen met beroepsproduct xxxxxxxxxxxxxxx 4/26/2017 Rol van onderzoekend vermogen hangt samen met beroepsproduct 1. Advies 2. Ontwerp 3. Eindproduct 4. Handeling 5. Onderzoek Mogelijke oplossing of een plan Verbeelding van een eindproduct Fysiek of digitale uitwerking van een ontwerp Professioneel gedrag naar cliënt of publiek Antwoorden en conclusies Organisatieadvies Pedagogisch advies Financieel advies Bouwontwerp Technisch ontwerp Bestemmings-plan Ondernemings-plan Schilderij ICT applicatie Apparaat Film Journalistieke tekst Les geven Voorstelling uitvoeren Hulpver-lenen Verplegen Therapie geven Leiding geven Ondernemen Archeo-logisch rapport Labora-torium rapport Forensisch rapport Naar Losse (2012) xxxxxxxxxxxxx

3. Dialoog in groepen

Welk soort beroepsproduct is kenmerkend voor uw opleiding? xxxxxxxxxxxxxxx 4/26/2017 Welk soort beroepsproduct is kenmerkend voor uw opleiding? 1. Advies 2. Ontwerp 3. Eindproduct 4. Handeling 5. Onderzoek Mogelijke oplossing of een plan Verbeelding van een eindproduct Fysiek of digitale uitwerking van een ontwerp Professioneel gedrag naar cliënt of publiek Antwoorden en conclusies Organisatieadvies Pedagogisch advies Financieel advies Bouwontwerp Technisch ontwerp Bestemmings-plan Ondernemings-plan Schilderij ICT applicatie Apparaat Film Journalistieke tekst Les geven Voorstelling uitvoeren Hulpver-lenen Verplegen Therapie geven Leiding geven Ondernemen Archeo-logisch rapport Labora-torium rapport Forensisch rapport Naar Losse (2012) xxxxxxxxxxxxx

Vragen Welke stappen zijn kenmerkend voor het tot stand brengen van het beroepsproduct? In welke stap(pen) is onderzoek nodig en welke methode(n) kenmerkt dit onderzoek? “Onderzoek is het methodisch beantwoorden van vragen dat leidt tot relevante kennis.”

4. Eisen aan het niveau van onderzoekend vermogen

Rol praktijkgericht onderzoek in bachelor het methodisch beantwoorden van vragen dat leidt tot relevante kennis, Teneinde het beroepsproduct te VERANTWOORDEN, ONDERBOUWEN en VERNIEUWEN Rol verschilt per soort beroepsproduct Verslaglegging bv: Beroepsproduct voor de opdrachtgever Verantwoordingsverslag voor de opleiding (goed heen en weer verwijzen!)

Dimensies van praktijkgericht onderzoek Methodische grondigheid (MG) Praktische relevantie (PR) (op basis van Butter, 2013)

Drie niveaus van onderzoekend vermogen Methodische grondigheid Praktische relevantie Bescheiden Diepgaander Uitgebreid Relevant voor de situatie / opdrachtgever BA Relevant voor het vakgebied MA Relevant voor wetenschap en maatschappij PhD (op basis van Butter, 2013)

Mogelijke dimensies van rigor, vastgelegd in Body of Knowledge & Skills Onderzoek Bescheiden Diepgaander Uitgebreid Gebruik literatuur Bewijskracht (Van Yperen, in press) Generalisatie Body of Knowledge Vakliteratuur vs Wetenschappelijke literatuur Nederlands vs Engels Theoretisch, Indicatief, Causaal Geen, Beperkte groep, Grote groep Vereiste kennis van onderzoeksdesigns en -methoden

Onderzoekend vermogen bij een advies-opleiding Voorbeeld 1

Data verzameling (waaronder literatuuronderzoek) Student doorloopt de onderzoekcyclus en maakt op basis daarvan een advies Advies Opdracht, kwestie, vraag en deel vragen Conclusie 5 1 Onderbouwen Verantwoorden Vernieuwen 4 Onderzoeks- methode 2 Data analyse 3 Data verzameling (waaronder literatuuronderzoek)

Bedrijfskunde / MER: Advies over een kwestie Verkennen van de kwestie: Kwestie zoals aangereikt Verkenning door student Kwestie zoals beoordeeld door student Afbakening: onderzoeksdoel Kennisgat: -> onderzoeksvraag Plan van aanpak Deelvraagstructuur Methodologie Planning Uitvoering: rol van onderzoeker vs rol van adviseur Adviesrapport voor opdrachtgever Onderzoeksverantwoording voor opleiding

Bedrijfskunde / MER: onderzoeksonderwijs Van kwestie naar onderzoeksvraag Kwaliteit van onderzoeksvragen en deelvragen Zoeken en gebruiken van literatuur en theorie Methodologie: Onderzoeksontwerp Houden van interviews Gebruik van vragenlijsten Analyseren van interviews Beschrijvende statistiek Analyseren en concluderen Adviseren Rapporteren

Onderzoekend vermogen bij een handelings-opleiding Voorbeeld 2

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Wat is de hulpvraag? Hoe wordt het gezondheidsprobleem ervaren? Welke factoren zijn van invloed? Wat was het beloop? Wat zijn de verwachtingen? Etc.

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Fysio-therapeutisch onderzoek Wat is de ernst? Wat zijn de stoornissen? Wat zijn de beperkingen? Wat is de invloed op het functioneren? Etc.

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Fysio-therapeutisch onderzoek Diagnostisch onderzoek Wat is het oordeel over het gezondheidsprofiel? Is er een indicatie voor fysiotherapie?

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Fysio-therapeutisch onderzoek Diagnostisch onderzoek Ontwerp onderzoek Wat is beoogde resultaat? Op welke termijn? Welke verrichtingen komen in aanmerking? Welke verrichtingen worden gekozen?

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Fysio-therapeutisch onderzoek Diagnostisch onderzoekl Ontwerp onderzoek Monitoring onderzoek Wat is het klachtbeloop? Wat zijn tussenresultaten?

Rol van onderzoek bij handelen: Bachelor fysiotherapie (KNGF, 2006) Oriëntatie Anam-nese Fysio-therapeu-tisch onderzoek Analyse en diagnose-stelling Behandel-plan Uitvoe-ring behande-ling Evalua-tie Afslui-ting Anamnese onderzoek Fysio-therapeutisch onderzoek Diagnostisch onderzoek Ontwerp onderzoek Monitoring onderzoek Evaluatie onderzoek In welke mate zijn de behandeldoelen behaald? Hoe verliep het proces?

Onderzoekend vermogen bij een Eindproduct-opleiding Voorbeeld 3

Onderzoek ondersteunt regulatieve cyclus xxxxxxxxxxxxxxx 4/26/2017 Onderzoek ondersteunt regulatieve cyclus Regulatieve cyclus Oriëntatie Diagnose Ontwerp Implemen-tatie Evaluatie Onderzoekscyclus Probleem-verkennend onderzoek V A Onderzoekscyclus Diagnostisch onderzoek V A Onderzoekscyclus Ontwerp- onderzoek V A Onderzoekscyclus Monitoring onderzoek V A Onderzoekscyclus Evaluatie- onderzoek V A Onderzoeken Naar Leen (2012) xxxxxxxxxxxxx

Soorten afstudeerprojecten bij ICT opleidingen Type afstudeer-opdracht Beroepsproduct Kenmerken Fasen Onderzoeks- opdracht Onderzoeksrapport met eventuele aanbevelingen Antwoord op een technologisch georiënteerde kennisvraag Oriëntatie Diagnose (Evaluatie) Ontwerp-/adviesopdracht Ontwerpdocument of adviesrapport De verbeelding van een eindproduct Onderbouwde en uitgewerkte oplossing voor een probleem Ontwerp Productopdracht Bruikbaar eindproduct of proof of concept Fysieke of digitale uitwerking van een ontwerp Realisatie

De rol van onderzoeksvragen Methodisch werken Onderzoeken Wat ik ga ontwerpen en op welke manier ik dat ga doen Welke kennis en informatie heb ik daarvoor nodig? Doelstelling “ontwikkelen van een mobiel bestelsysteem voor kleinschalig eetcafé in Leiden” Hoofdvraag: “op welke manier kan een mobiel bestelsysteem voor kleinschalig eetcafé in Leiden worden gerealiseerd?” Ontwerpmethode en –fasen Deelvragen Ontwerpactiviteiten Onderzoeksmethoden

Vb: GAMP (Good Automated Manufacturing Practice) xxxxxxxxxxxxxxx 4/26/2017 Vb: GAMP (Good Automated Manufacturing Practice) Methodisch werken Onderzoek (deelvraag) Onderzoek (methode) Requirements Welke eisen stelt de opdrachtgever aan het te ontwerpen systeem, zodat zijn probleem wordt verholpen en zijn doel wordt bereikt? Interviews Specification Wat moet het systeem kunnen, zodat het probleem wordt opgeheven / zodat de nieuwe toepassing mogelijk wordt? Enquête onder gebruikers Literatuuronderzoek Design Hoe ontwerp je het systeem zodanig dat het de testen doorstaat? Aspect A Aspect B etc. xxxxxxxxxxxxx

Soorten onderzoek bij ontwerpen (naar Oskam et al., 2011) Beschrijving Vraag Technologie-verkenning In kaart brengen nieuwe technische mogelijkheden Wat zijn de laatste technische trends? Productanalyse Producten analyseren Hoe werken bestaande producten? Gebruiksanalyse Gebruik analyseren Hoe gebruiken gebruikers bestaande producten? Octrooi-onderzoek Zoeken naar vergelijkbare oplossingen Maakt mijn ontwerp geen inbreuk? Normen onderzoek Zoeken naar normen en richtlijnen Waaraan moet mijn ontwerp voldoen? Doelgroep-onderzoek Doelgroep in kaart brengen Wie is de doelgroep en welke wensen heeft die? Marktonderzoek Verzamelen van marktinformatie Hoe tevreden is men? Wat is het imago? Hoe groot is de markt etc.?

Dank voor uw aandacht Daan.andriessen@hu.nl @onderzoekcoach.nl Dan.Greve@hu.nl www.methodologie.hu.nl