Baby EXTRA Een EXTRA KANS in de eerste 1001 dagen van een kind AIT studiedag 23 november 2015 Cecilia van der Zeeuw GGzE-direct/ preventie Psycholoog/ preventiewerker/ projectleider Baby Extra 1

"Successful parenting is a principal key to the mental health of the next generation.“ John Bowlby 2

Programma workshop Waarom Baby Extra Wat is Baby Extra Doelgroepen Baby Extra Voorbeelden Belang Baby Extra in regionale samenwerking Tien jaar Baby Extra! Discussie 3

Waarom Baby Extra? ouder Kind Emotionele en gedragsproblemen sensitiviteit ouder Kind Emotionele en gedragsproblemen Gezondheids problemen Emotionele en gedragsproblemen Gezondheids problemen Psychiatrische en psychologische problematiek Op het moment dat er een kind wordt geboren wordt er een ouder geboren. Een kind begint als het ware automatisch met het uitzenden van signalen. En een ouder is volgens Bowlby (een van de grondleggers van de gehechtheidstheorie) biologisch voorbereid om te reageren op deze signalen. Als dat allemaal goed gebeurt : sensitiviteit (het adequaat zien van en reageren op de signalen van het kind) Maar wat nu als er bij de ouder psychische problemen... Zijn Het kind begint na de geboorte nog steeds met het uitzenden van signalen, Het kan nu echter zo zijn dat de ouder niet op alle of soms bijna geen signalen reageert. Het is dan een kwestie van tijd; het kindje zal minder signalen uitzenden tot het punt dat het letterlijk wegkijkt van de ouder. Het gevolg hiervan kan zijn: geen blije baby meer, oftewel met een wetenschappelijk term: hechtingsproblemen. Gehechtheid is een belangrike stap in de sociaal emotionele ontwikkeling van een kind en kan leiden tot emotie.... Een van de doelstellingen van Baby Extra is dan ook het verhogen van de sensitiviteit en daardoor het voorkomen van hechtinggsproblemen bij het kind Middelengerelateerde problematiek Misbruik/ verwaarlozing in het verleden hechtingsproblemen

Cijfers 8 – 13% depressieve moeders 35% van de kinderen < 6 jaar hebben een ouder met een psychiatrische diagnose Ernstigste risico’s voor kinderen tussen 0 – 3 jaar Oververtegenwoordiging KOPP kinderen in jeugdpsychiatrie Doelgroep Baby Extra in Ehv en de Kempen: tussen 1300 en 1800 ouder-kind paren per jaar

6

Mogelijke invloed van problematiek van ouder op het ouderlijk gedrag: Moeite met loslaten Onbetrouwbaar, inconsequent, heftig Niet goed zien wat kind bedoelt en nodig heeft Verstoorde realiteit/ wereldbeeld Spanning in huis door relatieproblemen Minder sensitief/ responsief/ praat minder met kind Geen ‘moedergevoel’ / ‘vadergevoel’ Intrusief of afwijzend/ praat negatiever Somber/ prikkelbaar/ kan weinig hebben Weinig energie/ inactief/ komt tot niets Te veel of te weinig gestructureerd Moeite met inleven 7

8

Verdeling kind-moeder gehechtheid in gezinnen van alcoholverslaafden (Das Eiden e.a., 2000) 9

Goede gehechtheid Minder afhankelijk gedrag (Sroufe, Carlson, & Shulman, 1993) Meer zelfvertrouwen (Sroufe, 1983) Minder agressief gedrag (Lyons-Ruth e.a., 1993) Betere sociale vaardigheden (Shulman, Elicker, & Sroufe, 1994) Beter bestand tegen stress (Pianta, Egeland, & Sroufe, 1990) Minder angststoornissen ( Warren e.a., 1997) Betere probleemoplossingsvaardigheden Gedragsproblemen en dissociatieve stoornissen ( Carlson, 1998) Etc etc 10

Een (aanstaande) vader of moeder met psychische problemen heeft nodig: Goede behandeling voor zichzelf én Specifieke aandacht voor hun ouderschap Aandacht voor wat hun baby nodig heeft 11

Realiteit De aandacht voor het ouderschap en het contact met de baby raakt sneller uit beeld naarmate de problematiek van de ouder ernstiger is. 12

Wat is Baby Extra? Een preventief programma, van een regionaal samenwerkingsverband dat de hechting tussen ouder en kind ondersteunt en stimuleert als moeder of vader kampt met : ..psychische of psychiatrisch problemen ..middelengerelateerde problemen ..een verleden van verwaarlozing of misbruik gericht op een veilige hechting van de baby’s 13

Baby Extra vraagt aan ouders: “Wat heb jij nodig om nu en straks de moeder/vader te zijn die je zou willen zijn?” En “Wat kunnen wij, als vertegenwoordigers van de verschillende instellingen, SAMEN doen om je hierbij te helpen?” 14

Baby Extra voor aanstaande ouders Individueel (kort) in groep: elke 6 weken Baby Extra Themabijeenkomst Intake en adviesgesprekken (welkomstgesprek) Voorlichtingsbeelden (beelden in de buik/1e contact na de geboorte) Contact met de baby in je buik (mindfulness) Voorbereiden op geboorte en op 1e contact met kind Herkenning en erkenning eigen problematiek en zorgen Indien nodig: extra overleg verwijzer psychiatrisch consult doorverwijzen voor begeleiding/ behandeling Direct na de geboorte: video-opname van 1e contact (unieke DVD) Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen Waarom baby extra Risicos voor kind groot KOPP én KVO Depressie komt voor ts 8 – 13 % Als moeder depressief, dan:

Baby Extra voor ouders met kindje tot 1 jaar Individueel (kort) In groep: Baby Extra oudercursus “Als je pas een baby hebt” Intake en adviesgesprekken (welkomstgesprek) Video-opname (s) van verzorgingsmoment: VIB + unieke DVD Wat heeft moeder en vader nodig: verwijzing en afspraken over vervolg: psychiatrisch consult VIB door Baby Extra ouder-baby interventie (GGzE-preventie) toeleiding reguliere, bestaande zorg (VHT ZuidZorg/ pgtb/ ambulant CJ/ stevig ouderschap, IPG, Sterke moeders, enz) verwijzing en intermediair naar behandelaars (GGZ/verslavingszorg/jeugdzorg) consultatie/begeleiding van betrokken professionals mbt contact tussen ouder en baby Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen Waarom baby extra Risicos voor kind groot KOPP én KVO Depressie komt voor ts 8 – 13 % Als moeder depressief, dan:

Doelstellingen Baby Extra Feit: Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen risico zelf ook problemen te krijgen voorkomen van hechtings – en ontwikkelings-problemen bij het kind, door (aanstaande) ouders te ondersteunen bij de opbouw van hun band zo licht als mogelijk (Baby Extra) en zo zwaar als nodig (door verwijzingen vanuit de samenwerking) versterken oudergevoel van moeders én vaders, door hen te leren kijken naar hun kind verbeteren preventieve zorg en versterken van de samenhang van de totale zorg, door samenwerking en ontwikkeling van nieuw aanbod Waarom baby extra Risicos voor kind groot KOPP én KVO Depressie komt voor ts 8 – 13 % Als moeder depressief, dan:

Wat heeft een baby nodig? Ik heb het nodig dat iemand mijn moeder en vader helpt om mijn contactsignalen te ‘ontvangen’, zo snel mogelijk na mijn geboorte. 18

CONTACT Aandacht voor contact ts ouders en baby: ALTIJD nodig, VAAK vanzelf!! Ouders met problemen: specifieke aandacht nodig voor de contactinitiatieven van de baby (leren genieten en de start van een veilige band): Problemen van lichte aard (bij huil-baby’s, na lastige bevalling of bij perfectionistische/onervaren of erg jonge ouders) jeugdverpleegkundige is eerstaangewezen professional de ouder te helpen met de babysignalen Hardnekkiger of ernstiger problemen/ stoornis (trauma, psychiatrie, middelen-gerelateerde problematiek) Baby Extra voor specifieke expertise op het gebied van psychiatrie, babyontwikkeling en VIB 19

Specialisme van Baby Extra Samenhang van expertise door wederzijdse voeding: Psychiatrie: hoe ga je om met ‘bijzondere’ ouders Baby ontwikkeling Video Interactie Begeleiding Sensitiviteit van ouders en de kwaliteit van de interactie 20

De ondersteuning van Baby Extra is een ‘uitstapje’ uit de reguliere zorg, zodat de gebundelde specialistische en specifieke expertise gebruikt kan worden Na Baby Extra is er altijd een terugkoppeling naar de verwijzer, de huisarts en het consultatiebureau 21

Doelgroepen Ouders met problematiek ontstaan tijdens/na zwangerschap of geboorte Lichte voorbijgaande problematiek Perfectionistische ouders Zwaardere problematiek (ppd, ppp) Ouders met reeds bestaande problematiek Trauma (doodgeboren kindje, azc) Psychiatrie Middelen misbruik/ verslaving Verwaarlozing/ misbruik 22

Doelgroep ‘gezond’ psychiatrie 23

Ouder met lichtere voorbijgaande problemen Doelgroep Ouder met lichtere voorbijgaande problemen 24

Janneke Stabiele vrouw/ baan/ getrouwd HELLP syndroom Duurt lang om te herstellen/ komt de deur niet uit/ somber/ kan niet genieten van baby 25

Janneke en Baby Extra 2 Huisbezoeken Erkenning/ luisterend oor = TIJD VIB en Baby Extra DVD: Baby volgt je met haar ogen, wat betekent dat? Psychiatrisch consult: geen depressie, blijft vastzitten in traumatisch ervaren bevalling Extra gesprek over bevalling, erkenning en andere perspectieven Baby Extra oudercursus 26

Noodzaak van Baby Extra voor Janneke Verwezen door JGZ De somberheid, het niet verwerken en het niet genieten zat vast (6 maanden) 27

Interview Janneke 28

De perfectionistische ouder Doelgroep De perfectionistische ouder 29

Een aantal citaten Bij ons is tot nu alles vanzelf gegaan Mijn baby hoeft nooit te huilen Ik heb alles over voor mijn baby Alles is op tijd klaar Mijn baby moet er altijd goed uitzien 30

Moeder Quin Hoogopgeleide vrouw/ baan/ getrouwd Dochtertje van 2 jaar Droom = 2 meisjes, maar 2e kind is jongen! Kan zoontje niet ‘zien’, want geen meisje Erg emotioneel, veel huilen 31

Quin en Baby Extra 3 x Baby Extra op CB Samen kijken naar baby + Video: wat zie je? wat kan het betekenen? wat heeft baby van je nodig? Begrip voor haar negatieve emoties mbt baby: 5G- schema (‘ik ben niet gek’) Opdracht elke dag 10 minuten baby te volgen 32

Noodzaak Baby Extra voor Quin? Moeder wanhopig (ik kan er ook niets aan doen) Ouders steeds meer conflicten (vader + omgeving boos op moeder) JGZ wist niet hoe met deze moeder/ situatie om te gaan 33

Video Quin 34

Ouders met zwaardere problematiek Doelgroep Ouders met zwaardere problematiek Psychiatrie verslaving 35

Ariane Grote kinderwens, lang moeten wachten Na bevalling ‘viel het tegen’ Moeder houdt lang somberheid voor zich tot crisis PPD 36

Baby Extra en Ariane 6 x Baby Extra, op CB én bij moeder thuis Baby Extra video en VIB: ‘ik doe het toch goed’ Medeleven plus erkenning: je kunt er niets aan doen dat je je somber voelt Focus op wat ze wel kon doen met de baby Focus op de baby-signalen Overleg met therapeut/psychiater Baby Extra oudercursus 37

Noodzaak Baby Extra voor Ariane? Verwezen door GGZ Er moest ondersteuning komen voor haar moeder-baby band, tegelijk met therapie Erkenning en begrip, MET verstand van zaken van PPD Lotgenotencontact in cursus NB Toen baby 9 maanden was en zij minder depressief was, kwam haar moedergevoel als een lichtstraal, en kon ze VERDER met haar band met haar kind. 38

Interview Ariane 39

Getraumatiseerde ouders Doelgroep Getraumatiseerde ouders 40

Tami Eerder een doodgeboren kindje Snel erna zwanger, op aandrang omgeving Baby gezond Moeder somber, angstig, schuldgevoel Overbezorgd Kan niet genieten, kan zich niet hechten, kan DEZE baby niet ‘zien’ 41

Tami en Baby Extra Huisbezoeken, oa met partner Samen kijken naar baby/ meerdere video’s Samen nadenken over wat baby doet (en wat het kan betekenen) Erkenning conflict ts verdriet en blijdschap Nadenken over oudste kindje elke dag 10 minuten met foto Ouder-baby interventie Overleg psychiater/ EMDR/ CGT 42

Noodzaak Baby Extra voor Tami? Verwijzing POP-poli Noodzaak laagdrempelig EN specialistisch 43

Doelgroep Verwaarloosde ouders/ misbruik in het verleden 44

Marissa Ernstig misbruik jeugd Veel opnames, lage scholing Therapie helpt: baan, getrouwd, kind Krijgt bij baby flashbacks over vroeger: opname PAAZ 45

Marissa en Baby Extra Filmen en baby-signalen vergroten = identiteit van baby vergroten Erkenning intergenerationele overdracht = versterkt haar in haar moedergevoel Ouderschapsplan: wat kan je wél en wie kan taken overnemen Baby Extra oudercursus samen met partner! = lotgenoten plus meer begrip en erkenning partner Baby Extra ook bij tweede kind Als kinderen 8 en 4 jaar oud zijn weer psychoses/ opnames en echtscheiding KOPP voor de kinderen 46

Noodzaak Baby Extra voor Marissa? Verwezen door GGZ JGZ zag alleen een aardige moeder Verbinding met partner belangrijk Beelden baby helpen haar in het hier en nu te blijven 47

Trui Chaos/ onrust in hoofd (adhd?) Verhuizing, wennen aan partner = vader van 2e kindje Twee kindjes en kan het niet bolwerken / Kan geen nee zeggen tegen oudste Crisisdienst en AMK na ‘ongeleid projectiel’ uitspraken (ik gooi hem uit het raam!) 48

Baby Extra en Trui Bezoeken op CB en thuis Filmen baby en samen met oudste kindje Voorbeelden hoe aandacht verdelen ts kinderen Baby ‘zien’ helpt haar ook haar oudste te ‘zien’!! Samenwerking psychiatrie, faciliteren spoedig onderzoek 49

Noodzaak Baby Extra voor Trui? Verwijzing AMK en GGZ Extra laagdrempelige hulp nodig naast GGZ Beelden leren moeder veel van beide kinderen 50

Filmpje Trui met beide kindjes 51

Baby Extra in regionale samenwerking Ontwikkelingen: Cursussen: Baby Extra oudercursus, Themabijeenkomsten aanstaande ouders, cursus Sterke moeders Gezinspoli GGzE met Jeugdzorg Zwangerschapsladder Gesprekspartner mbt samenwerking Ziekenhuizen/ POP – poli/ GGZ instellingen: Ouder-baby psychotherapie/ ouder-baby interventie Deskundigheidsbevordering Kraam/ JGZ/ ziekenhuizen/ verloskundigen/ Wij-teams/ huisartsen 52

Baby Extra 10 jaar geleden Begonnen met inhoudelijke doelstellingen en kleine subsidies Insteek preventie: veilige hechting = gezonde toekomst JGZ Eindhoven en omstreken zag grote risicogroep Instellingen wilden samenwerken: behandeling ouder, of begeleiding baby was niet voldoende/ hiaten in zorg Focus op CONTACT met de baby Leerproces in de samenwerking (wat doen we wel en wat doen we niet) Expertiseontwikkeling/ productontwikkeling 53

Baby Extra na 10 jaar! 100/120 per jaar/ tijdsinvestering 20 uur pp top 5: depressie/angst, verwaarlozing, relatieproblemen, problemen rondom zwangerschap/geboorte, persoonlijkheidsproblematiek a.s ouders EN ouders met baby: 50/50 verwijzingen: 50% psychiatrie, 25% JGZ 10% geen vervolg/ 30% cursus/ 10% psychiatrisch consult Samenhang in de regio: korte lijnen verwijzers, nwe ontwikkelingen/ deskundigheidsbevordering NB 1: praktijkvoorbeeld NJI van de transitie Jeugdzorg NB 2: gemeentes financieren: NB het staat in het productenboek van Gemeente Eindhoven!

Tevredenheid ouders 81% zegt hun kinderen (veel) beter te begrijpen dan voorheen 65% praat meer/veel meer tegen hun kind 79% geniet meer/veel meer van hun baby 83% maakt meer/veel meer contact met hun kindje 77% voelt zich nu een (veel) betere ouder 86% zegt nu beter te weten wat goed is voor hun kindje 85% heeft nu meer/veel meer zelfvertrouwen als ouder 94% denkt dat hun kindje blij mag zijn met hen als ouder Naast de persoonlijke DVD, worden de persoonlijke aandacht, de deskundigheid en de betrokkenheid van de Baby Extra medewerkers als belangrijkste factoren gezien voor het succes van Baby Extra

Gedichtje van een Baby Extra vader Ik heb weinig zelfvertrouwen ik moet van mijzelf houden Het probleem zit van binnen maar waar moet ik beginnen ik moet al mijn zorgen kwijt voor mijn lieve kleine meid voor haar lever ik mijn strijd 56

Baby Extra in kernwoorden Ondersteunend Laagdrempelig Sensitiviteit Samenwerking in regio VIB Specialistisch GGZ Psychische problemen ouder Preventie Baby ‘ontvangen’ Uitgaande van krachten van ouder Erkenning en begrip Expertise mbt psychiatrie, baby’s en VIB Uitstapje uit regulier traject 57

Discussie Wat voegt Baby Extra toe? Hoe gaat het met de moeders en vaders uit de doelgroep als de specifieke expertise van Baby Extra niet beschikbaar is? Wat voegt Baby Extra toe? Worden ouders gestigmatiseerd door verwijzing naar Baby Extra? Baby Extra vanuit UW organisatie?