Stikstof- en zwaveldeposities op bossen in Vlaanderen - Bossen en C-opslag Arne Verstraeten Studievoormiddag ‘Bossen in Vlaanderen’ 20 mei 2011, Vlaams Parlement

Intensieve monitoring van bosecosystemen in Vlaanderen (Level II)

Doel intensieve monitoring De toestand en de evolutie van bosecosystemen beschrijven en onderzoeken Een bijdrage leveren aan het opstellen van bruikbare beleidscriteria Informatie aanreiken voor andere relevante aspecten voor het beleid De invloed van stressfactoren op het bosecosysteem onderzoeken en inzicht verwerven in de achterliggende oorzaak-gevolgrelaties

Het Level II meetnet in Vlaanderen In Vlaanderen gebeurt de intensieve monitoring in 5 bossen sinds begin de jaren ‘90.

Wat meten wij ? Meer info in ons jaarrapport (

Luchtvervuiling: een belangrijke factor Stikstof- en zwavelverbindingen komen in hoofdzaak door menselijke activiteiten in de atmosfeer terecht: NH 3 -> NH 4 + : veeteelt, bemesting NO x -> NO 3 - : transport, energie, industrie SO 2 -> SO 4 2- : industrie, verwarming gebouwen Luchtvervuiling of ‘zure neerslag’ wordt al lange tijd in verband gebracht met bossterfte en bodemverzuring. Stikstof (N) en zwavel (S) zijn hierbij 2 hoofdrolspelers.

Depositie Na vrijstelling in de atmosfeer komen de stikstof- en zwavelverbindingen op onze bossen terecht via: wind (stofpartikels, aerosolen): droge depositie (naar schatting 30-70%) neerslag (regen, hagel, sneeuw): natte depositie mist: occulte depositie (bij ons zeer beperkt)

Impact van N en S Als de depositie bepaalde kritische niveaus overschrijdt, dan heeft dit negatieve gevolgen voor het bos en de mens: Verzuring van de bosbodem Degradatie van de bosbodem door uitspoeling van nutriënten Afname van de biodiversiteit (planten, paddenstoelen, mossen en korstmossen, bodemfauna,…) Vermesting van de bosbodem (stikstofverzadiging) Uitspoeling van nitraat (NO 3 - ) naar het bodem- en oppervlaktewater (gevaar overschrijding drinkwaternorm) Afname van de bosvitaliteit Afname van groei, houtproductie en C-opslag

Evolutie S: -64% N anorg : -45% Kritische last voor bodemverzuring (23,8 kg N ha -1 j -1 ) Bron: Genouw et al (2004) ca. 74% 8,8 kg N ha -1 j -1 Stagnatie? +6-7 kg DON

Resultaten Europa (1) - 9,7 kg/ha in hoogste depositieklasse Bron: The Condition of Forests in Europe Executive Report Depositie (kg/ha) SO 4 -zwavel

Resultaten Europa (2) Depositie (kg/ha) - 7,5 kg/ha in hoogste depositieklasse Bron: The Condition of Forests in Europe Executive Report NO 3 -stikstof

Resultaten Europa (3) Bron: The Condition of Forests in Europe Executive Report ,8 kg/ha in hoogste depositieklasse Depositie (kg/ha) NH 4 -stikstof

Resultaten Europa (4) Bron: Iost et al (publicatie in voorbereiding). De limiet voor verhoogde stikstofverzadiging en uitspoeling (>1 mg N/l) in de minerale bodem (>40 cm diepte) wordt vaak overschreden. Onze bosecosystemen zijn dus stikstofverzadigd, waardoor NO 3 - naar bodem- en oppervlaktewater uitspoelt Stikstofverzadiging en NO 3 - -uitspoeling

Bossen en C-opslag

Bossen zijn ‘carbon sinks’ bodem (<100 cm): ton C/ha (akker: t, grasland: t) biomassa: ton C/ha Nieuwe bossen: 7 ton CO 2 /ha jaar over 150 jaar, eerste 20 jaar zelfs 20 ton CO 2 /ha jaar (Deckmyn, 2008) loofbossen > naaldbossen leembodem > zandbodem C-opslag in bossen is erg groot Zelfs in Vlaanderen aanzienlijk Behoud van bossen is erg belangrijk Bijkomende bossen in Vlaanderen aanplanten kan een belangrijke bijdrage leveren tot het behalen van de Kyoto-doelstelling (Studiedag VBV/ANB - sep 2008) Koolstofvoorraad bossen