Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra Een eigen huis, een plek onder de zon? Recht op wonen voor iedereen Vanuit de onderzoekswereld Sien Winters Kristof Heylen
2 Vlaamse Wooncode: Art. 3: « Iedereen heeft recht op wonen. Daartoe moet de beschikking over een aangepaste woning, van goede kwaliteit, in een behoorlijke woonomgeving, tegen een betaalbare prijs en met woonzekerheid worden bevorderd. » Art. 4: « Het Vlaamse woonbeleid heeft in het bijzonder aandacht voor de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden. »
3 Bron: Goossens e.a. (1997); ADSEI, SEE 2001; Heylen e.a. (2007); Heylen (2012) 1. Een eigen huis?
Pagina 4 1. Een eigen huis? Evolutie aandeel eigenaars naar inkomensquintiel (equivalente inkomens, huishoudens op actieve leeftijd) Bron: Heylen e.a. (2007) op basis van diverse bronnen
5 Bron: ADSEI, FOD Economie ; Vastmans & Buyst, 2012; eigen bewerking 2. Is wonen betaalbaar?
Eigenaars: -Ongeveer helft heeft woning afbetaald -Wie recent heeft gekocht/gebouwd: -Heeft hoge prijs betaald -Maar genoot lage intrest -En voordeel van woonbonus -Zodat de gemiddelde afbetaling maar iets meer steeg dan inflatie (sinds 2005) -Een kwart betaalt meer dan 30% van inkomen aan lening -Een op tien houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving 6
2. Is wonen betaalbaar? Private huurders: -Sinds 2005: huurprijzen zijn minder sterk gestegen dan woningprijzen -Maar sterker dan de gemiddelde afbetaling van een lening -De helft betaalt meer dan 30% van inkomen aan huur -30% houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving -Bovendien toenemende kosten voor verwarming, water, electriciteit 7
2. Is wonen betaalbaar? Sociale huurders: -Ongeveer de helft in 20% laagste inkomens -Sinds 2005: huurprijzen zijn gemiddeld gestegen -Eén op vier betaalt meer dan 30% van inkomen aan huur -Een op drie houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving -Huurlasten (bijkomende woonuitgaven) minder gestegen dan in private huur 8
Pagina 9 3. Wat met de kwaliteit? Evolutie Bron: * Goossens et al. (1997), **Vanneste et al. (2007), *** Heylen et al. (2007). Klein comfort = stromend water, WC en badkamer of douche Middelmatig comfort = klein comfort + CV Groot comfort = middelmatig comfort, keuken min 4 m², telefoonaansluiting, minstens één auto. Uitrusting1981*1991**2001**2005*** Geen klein comfort28.7%13.9%4.9%3.3% Klein comfort22.4%27.1%25.0%17.8% Middelmatig comfort20.1%16.6%14.0%10.4% Groot comfort28.8%42.4%56.0%68.5%
3. Wat met de kwaliteit? 10 % bevolking in een woning met lekkend dak, vochtige muur of vloer (schimmel, huiszwam) of rottend raamwerk Bron: Heylen (2012), Evolutie van de woonsituatie in Vlaanderen. EU-SILC data
Zowel voor betaalbaarheid als kwaliteit: 11 Grootste problemen: -Lage inkomens -Alleenstaanden, eenoudergezinnen -Werklozen, zieken, arbeidsongeschikten -Vooral in de private huur -En geconcentreerd in steden
3. Woonzekerheid 12 -Zeer groot voor eigenaars -En ook voor sociale huurders -Veel minder voor private huur
Vlaams Parlement (2013), ‘Ontwerp van decreet houdende de Middelenbegroting van de Vlaamse gemeenschap voor het begrotingsjaar 2014’; Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers (2013), ‘Wetsontwerp houdende de Middelenbegroting voor het begrotingsjaar 2014’; Wonen-Vlaanderen Niet inbegrepen: BTW, vennootschapsbelasting, energiemaatregelen, fiscale voordelen voor tweede verblijven Berekeningen onder veronderstellingen 4. Het woonbeleid
14 Bron: Heylen & Winters (2012), De verdeling van de subsidies op vlak van wonen in Vlaanderen, Steunpunt Ruimte en Wonen. Data VMSW, agentschap Wonen-Vlaanderen en Vlaams Woningfonds Vlaamse (niet-fiscale) subsidies op vlak van wonen, gem. in euro per jaar (maand) en aantal, Vlaanderen, 2008 Subsidie (euro/jaar)Aantal Sociale huisvesting2.784 (232) Huursubsidie1.212 (101)8.095 Renovatiepremie Verbeteringspremie Aanpassingspremie Sociale lening Vlaams Woningfonds (111) Sociale lening VMSW922 (77)22.958
4. Het woonbeleid 15 Gemiddelde subsidie sociale huur, Vlaanderen 2008 Bron: VMSW databank sociale huurders (Heylen & Winters, 2012)
4. Het woonbeleid 16 Gemiddelde huursubsidie, Vlaanderen 2008 Bron: databank Wonen-Vlaanderen (Heylen & Winters, 2012)
4. Het woonbeleid 17 Gemiddelde subsidie per maand sociale lening VMSW, Vlaanderen 2008 Bron: databank VMSW, leningen waarvoor rentevoet herzienbaar was (Heylen & Winters, 2012)
4. Het woonbeleid Gemiddelde voordelen van woonbonus, voor de begunstigden (in euro per jaar), op gezinsniveau, naar inkomen, Vlaanderen, 2012 Bron: SILC 2010, EUROMOD 2012, eigen bewerking, N=405 Inkomens-quintielen 1 € € € € € 2 156
4. Het woonbeleid Totaalbedrag voor woonbonus en ‘oude’ systeem hypotheekaftrek, in %, naar inkomensquintielen, Vlaanderen, 2012 Bron: SILC 2010, EUROMOD 2012, eigen bewerking N=405 voor woonbonus, N=692 voor bouwsparen.
5. Impact wonen op armoede/ongelijkheid Impact van woonuitgaven en woonsubsidies op armoede en ongelijkheid, Vlaanderen, 2005 Bron: Woonsurvey 2005 (Heylen & Haffner, 2012) Armoede %: aandeel met equivalent inkomen onder 50% van mediaan Ongelijkheid: Gini-coëfficiënt *hypotheekaftrek en huursubsidie Impact van woonuitgaven (huur/afbetaling) Impact van woonsubsidies* Armoede cijfer + 74%+ 1% Inkomens- ongelijkheid + 12%+ 0,4%
6. Het woonbeleid durven herdenken Vanuit bovenstaande analyse: -Verschuiving van ondersteuning eigendom naar huur, o.a. door geleidelijke afbouw woonbonus -Middelen beter richten op wie het echt nodig heeft -Sociale huisvesting als krachtig instrument: -Selectieve toekenning -Subsidie in functie van inkomen -Begeleiding van de huurder -Instrument van stadsontwikkeling -Bijdrage tot goede ruimtelijke ordening / publieke voorzieningen -Meer creativiteit in financieringsformules mogelijk 21
6. Het woonbeleid durven herdenken Private huurmarkt ondersteunen –Langs kant van huurder: inkomensverhoging, huursubsidie… –Langs kant van verhuurders: stimuleren van langdurige verhuur en investeringen, kwaliteitsbeleid 22