De vele gezichten van praktijkgericht onderzoek Miniconferentie: De praktijk van het praktijkonderzoek Eindhoven, 9 oktober 2015 Dr. Daan Andriessen

Dialoog tussen wetenschap en samenleving Wetenschap verbinden Onderzoek met nut Dialoog tussen wetenschap en samenleving Wetenschap verbinden met de maatschappij Kenniscirculatie Doorwerking Bruikbaar onderzoek Valorisatie Wetenschap met maximale impact Kenniscocreatie Responsible Research & Innovation

Bush (1945) hield pleidooi voor fundamenteel onderzoek xxxxxxxxxxxxxxx 4/25/2017 Bush (1945) hield pleidooi voor fundamenteel onderzoek Fundamen-teel onderzoek Nieuwe kennis Toepast onderzoek Nieuwe producten en diensten Toegepast onderzoek verwijst naar lineair innovatiemodel xxxxxxxxxxxxx

Stokes (1997) ziet het niet als een tegenstelling Gericht op fundamenteel begrip Gericht op toepassing Bohr Pasteur Edison Peterson (Boeken over vogels)

Gibbons (1994) ziet een nieuwe vorm van onderzoek ontstaan Mode 1 academic, investigator-initiated and discipline-based knowledge production Mode 2 context-driven, problem-focused and interdisciplinary

Universitair onderzoek dreef af door ‘publish or perish’ principe Wetenschap Praktijk Onderwijs

Grote behoefte aan verbinden van drie werelden Wetenschap Praktijk Onderwijs

Definitie van praktijkgericht onderzoek xxxxxxxxxxxxxxx 4/25/2017 Definitie van praktijkgericht onderzoek Praktijkgericht onderzoek is onderzoek waarvan de vraagstelling wordt ingegeven door de beroepspraktijk en waarvan de opgedane kennis direct bij kan dragen aan die beroepspraktijk. (op basis van BKO, 2007) Theoriegericht onderzoek is onderzoek waarvan de vraagstelling wordt ingegeven door een gat in de theorie of de nieuwsgierigheid van de onderzoeker en waarvan de opgedane kennis kan bijdragen aan de theorievorming xxxxxxxxxxxxx

Manieren om praktijkgerichtheid van onderzoek te vergroten 1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten

1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten “Vraagarticulatie” is een naïeve term 1. Tot stand komen van de vraag

Het is een groot probleem (NS)

1a. Samen met werkveld werken aan de probleemverkenning “Problemen bestaan niet. Een situatie is pas een probleem als iemand dat ervan maakt” (Vermaak, 2009) Belangrijke vraag: wie bepaalt dat iets een probleem is? “Een probleem is een interpretatie van een gevoel van onbehagen” (Joseph Kessels) Diagnose met het werkveld is belangrijkste stap in het onderzoek. Het belang van doorvragen: Vraag 5 x “Wat maakt dat…?”

1b. Samen met het werkveld in kaart brengen van het kennisgat Wetenschappelijke kennis Kennis van de praktijk Kennis van de client / leerling / student Oplossen praktijkproblemen vereist: Mensen & Middelen Tijd & Gelegenheid Kennis Onderzoek richt zich primair op het aanleveren van (een deel van) de kennis Kennisprobleem = het gat tussen de bestaande en de benodigde kennis om het probleem (deels) op te lossen

2. Doelstelling van het onderzoek 1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten Onderzoek kan meer opleveren dan kennis alleen 2. Doelstelling van het onderzoek

2a. Naast kennisdoel ook veranderdoel toevoegen Kennisprobleem is vaak heel groot. Onderzoeker moet dus een keuze maken: wat is het doel van het onderzoek?: De relevantie van die kennis voor het veldprobleem (‘doel van het onderzoek’) De te ontwikkelen kennis (‘kennisdoel in het onderzoek’) De beoogde verandering in het onderzoek (‘veranderdoel in het onderzoek’) B.v. Participerend actieonderzoek = Onderzoek waarin betrokkenen zelf op zoek gaan naar werkzame oplossingen voor hun eigen problemen

2b. Naast kennisdoel ook professionaliseringsdoel toevoegen Onderzoek doen is zeer leerzaam voor o.a.: Nieuwsgierig houding Kritisch houding Zaken vanuit een ander perspectief bekijken Twijfelen Bronnen gebruiken Nauwkeurig werken Kennis van een onderwerp uitdiepen Onderzoek als instrument van professionalisering / emancipatie B.v. Action learning

3. Vraagstelling van het onderzoek 1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten Alleen beschrijven en verklaren is niet genoeg 3. Vraagstelling van het onderzoek

Er zijn maar zes soorten onderzoeksvragen Als je wilt stoppen met niezen, moet je dan in de zon kijken? Waarom knipperen we met beide ogen tegelijk? Zijn kunstmatige smaakstoffen ongezond? Is urine een geneesmiddel? Kunnen negers beter dansen? Kunnen dieren tegen kietelen? Dennis Storm & Valerio Zeno

3a. Toewerken naar ontwerpende vragen Verklaren Evalueren Definiëren Vergelijken Beschrijven

3b. Combineer specifieke en generieke vragen KENNISSTROOM Hoe kan het in het algemeen? PRAKTIJKSTROOM Gevolgen hiervan zijn groot: Specifieke aanpak van HBO onderzoek: altijd een praktijkstroom en een kennisstroom (ook nog een competentiestroom) Kennisstroom start met een onderzoeksagenda en een kennisvraag (hoe vraag) op basis van reeds beschikbare theorie (b.v.Hoe kunnen CoP’s succesvol levend worden gehouden?) . Vanwege het primaat van het ontwikkelen van nieuwe praktijkkennis geldt dus niet: u vraagt wij draaien. Het lectoraat bepaalt welke praktijkkennis ontwikkeld gaat worden en zoekt daar casussen bij. In kennisstroom wordt generieke oplossing ontwikkeld. (b.v. methode voor succesvol inzetten van Community of Practice als middel tot kennisdelen en professionalisering) Selectie van praktijkproblemen Daarna wordt een casus gezocht waar een probleem speelt waarvoor de oplossing een oplossing kan zijn (b.v. een grote bank). Maar diagnose is belangrijk! Daarvoor is helaas altijd een bepaalde bril nodig en die komt uit de theorie (hoe goed wordt bij deze bank kennis gedeeld) De generieke oplossing wordt specifiek gemaakt (b.v. deelnemers blijken minder tijd te hebben, ICT biedt andere functionaliteit) Specifieke oplossing wordt geïmplementeerd en geëvalueerd en geleerde lessen worden expliciet gemaakt. Mogelijkerwijs was de diagnose verkeerd en moet je opnieuw beginnen Kennis mobiliseren en ontwikkelen Bij het maken van het ontwerp ga je uit van wat we al weten (zowel verklarende als praktijktheorie). Zoveel mogelijk gebruik maken van al bekende ‘genererende mechanismen’) (b.v. techniek van de dialoog in CoP) Na de casus stel je vast wat geleerd is over: Wat werkt wel en wat niet Wanneer werkt het wel en niet> Waarom werkt het wel en niet (genererende mechanismen = verklaringen verbeteren) Bijdrage aan verklarende theorievorming! Hoe kan het hier?

4. Uitvoering van het onderzoek 1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten Handen uit de mouwen 4. Uitvoering van het onderzoek

4a. Onderzoeken door te verbeteren: Educational design research xxxxxxxxxxxxxxx 4/25/2017 4a. Onderzoeken door te verbeteren: Educational design research “If you want truly to understand something, try to change it.” (Kurt Lewin, 1946) Ontwikkelen van ‘handelingstheorie’ (ontwerpende onderzoeksvraag) Testen in de praktijk: wat werkt onder welke omstandigheden? Heen en weer springen tussen de ‘kennisstroom’ en de ‘praktijkstroom’ Net zo lang doortesten tot ‘transfereerbare’ kennis ontstaat. xxxxxxxxxxxxx

KENNISSTROOM PRAKTIJKSTROOM Praktijksituatie Casus 1 Praktijksituatie Een kwestie van vertrouwen Een ontwerpgericht onderzoek naar het verbeteren van het contact met ouders in het ‘grootstedelijke’ vmbo als bijdrage aan preventie van schooluitval Mariëtte Lusse Schooluitval als maatschappelijk problem Onderzoeksvraag: Hoe kunnen scholen in het grootstedelijke vmbo het contact met ouders zodanig vormgeven dat dit bijdraagt aan de preventie van schooluitval? ontwerpdoel Het ontwikkelen van een handreiking voor het grootstedelijke vmbo voor de vormgeving van oudercontact in relatie tot preventie schooluitval naar relatie, inhoud en implementatie. VMBO scholen

KENNISSTROOM PRAKTIJKSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader 2.ONDERZOEKS-AGENDA Kennis-probleem PRAKTIJKSTROOM Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem Theorie over ouderbetrokkenheid Generieke vragen: welke factoren dragen in het grootstedelijke vmbo bij aan het verbeteren van de relatie tussen school en ouders? 2. draagt het benaderen van ouders als educatieve partners bij aan een betere relatie tussen ouders en school en zo ja, waarom? Specifieke casussen met hun eigen problematiek

KENNISSTROOM PRAKTIJKSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader 2.ONDERZOEKS-AGENDA Kennis-probleem 3. (HER) ONTWERPEN Concept oplossing PRAKTIJKSTROOM Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem Ontwerpen van een handreiking voor het betrekken van ouderen ahv Theorie Observaties en interviews bij 4 vmbo scholen

KENNISSTROOM PRAKTIJKSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader 2.ONDERZOEKS-AGENDA Kennis-probleem 3. (HER) ONTWERPEN Concept oplossing 9.REFLECTIE Successen & verbeteringen 5.ACTIE PLANNING Specifieke oplossing PRAKTIJKSTROOM Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem Uittesten van specifieke handreikingen op 2 VMBO scholen door de onderzoeker 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Bevindingen 6.IMPLEMEN-TATIE Vastgelegde ervaringen 7.EVALUATIE Effecten van acties

KENNISSTROOM PRAKTIJKSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader 2.ONDERZOEKS-AGENDA Kennis-probleem 3. (HER) ONTWERPEN Concept oplossing 9.REFLECTIE Successen & verbeteringen 10.KENNIS ONTWIKKELING Ontwerpkennis 5.ACTIE PLANNING Specifieke oplossing PRAKTIJKSTROOM Casus n Casus 2 Casus 1 Agenda van de opdrachtgever 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem Uitproberen generieke handleiding door 15 scholen zelf met drie scholen als controlegroep Cross case analyse Resultaat: ontwerpprincipes voor het organiseren van ouderbetrokkenheid in het VMBO 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Bevindingen 6.IMPLEMEN-TATIE Vastgelegde ervaringen 7.EVALUATIE Effecten van acties

5. Verspreiding van de resultaten 1. Tot stand komen van de vraag 2. Doelstelling van het onderzoek 3. Vraagstelling van het onderzoek 4. Uitvoering van het onderzoek 5. Verspreiding van resultaten Resultaten zijn meer dan tekst 5. Verspreiding van de resultaten

5a. Onderzoeken en delen hand in hand laten gaan De praktijk inschakelen als onderzoeker Tussentijds de praktijk consulteren Een buitenring mee laten kijken

5b. Toegankelijke vormen van ‘publiceren’ TED talks Instructievideo’s Vakpublicaties Testimonials van deelnemers Road show Lesmateriaal Etc.

Manieren om de praktijkgerichtheid van onderzoek te vergroten 1a. Samen met werkveld werken aan de probleemverkenning 1b. Samen met het werkveld in kaart brengen van het kennisgat 2a. Naast kennisdoel ook veranderdoel toevoegen 2b. Naast kennisdoel ook professionaliseringsdoel toevoegen 3a. Toewerken naar ontwerpende vragen 3b. Combineer specifieke en generieke vragen 4a. Onderzoeken door te verbeteren: Educational design research 5a. Onderzoeken en delen hand in hand laten gaan 5b. Toegankelijke vormen van ‘publiceren’ Onderzoeksvraag 1: Welke manieren om de praktijkgerichtheid van onderzoek te vergroten gebruiken de presentatoren op deze conferentie?

Slot: Het speelveld van kwaliteit van praktijkgericht onderzoek xxxxxxxxxxxxxxx 4/25/2017 Slot: Het speelveld van kwaliteit van praktijkgericht onderzoek Methodische grondigheid (MG) Praktische relevantie (PR) “Praktijkgericht onderzoek is onderzoek waarvan de vraagstelling wordt ingegeven door de beroepspraktijk en waarvan de opgedane kennis direct bij kan dragen aan die beroepspraktijk.” Onderzoeksvraag 2: Hoe gaan de presentatoren op deze conferentie om met de spanning tussen methodische grondigheid en praktische relevantie? xxxxxxxxxxxxx

twitter.com/onderzoekcoach Dank voor uw aandacht Dr. Daan Andriessen www.onderzoekscoach.nl Info@onderzoekscoach.nl twitter.com/onderzoekcoach zonder S