Modellen en Stromingen College 7: Systeemtheorie

Introductie Crash

Uitgangspunten (1) (Logische) Denkwijze Systeem of persoon heeft altijd een context Niveaus hiërarchisch geordend Hoe hoger, hoe complexer Verschillende wetenschappelijke toepassingen Flexibele manier van kijken Relaties tussen systeemonderdelen en tussen systeem en omgeving Interesse in grote gehelen (gezin in plaats van individu) Object staat in wisselwerking met omgeving  dynamische processen

Uitgangspunten (2) Eigenschap van object is niet los van de omgeving te zien ‘Het geheel is meer dan de som der delen’ Gedrag wordt altijd door meerdere aspecten beïnvloed Ecologische systeemtheorie van Urie Bronfenbrenner

Geschiedenis (1) Systeemtheorie en gezinstheorie worden vaak met elkaar vereenzelvigd Systeemtheorie Beïnvloed door verschillende wetenschappen Gestaltpsychologie Psychologie Cybernetica Informatica Evolutie- en ecosystemenleer Systeemtheorie heeft zich ontwikkeld dankzij ontdekkingen in andere wetenschappen

Geschiedenis (2) In de hulpverlening wordt sinds de jaren zeventig de systeemtheorie vooral in de gezinstherapie toegepast Psychiaters en psychotherapeuten gingen zich bemoeien met de hulpverlening aan gezinnen  systeemtherapie

Mensbeeld Organistisch: Niet de kenmerken van het individu staan centraal, maar de kenmerken van de relaties tussen individu en omgeving

Indeling Mensbeeld Biopsychosociale model Organistisch Het biopsychosociale model is afkomstig uit de systeemtheorie. Ze zijn min of meer aan elkaar gelijk Organistische manier van kijken naar de werkelijkheid: een persoon functioneert in interactie met zijn omgeving en daarbij is sprake van wederzijdse beïnvloeding

Systeemtheorieën De strategische stroming in de gezinstherapie De ecologische systeemtherapie

De strategische gezinstherapie Ontstond eind jaren vijftig, begin jaren zestig in de VS De theorie van Watzslawick Combineert systeem- theoretische opvattingen met communicatietheorie – Richt zich vooral op interne wetmatigheden van een systeem – Door communicatie gelijk te stellen aan gedrag wordt het formele karakter ervan benadrukt

Uitgangspunten strategische gezinstherapie Binnen een systeem gelden regels, wetmatigheden Totaliteit: het geheel is meer dan de som der delen Feedback en evenwicht (homeostase) Positieve feedback: bevordert de ontwikkeling Negatieve feedback: stabiliseren van het oude Equifinaliteit: verschillende begintoestanden  dezelfde eindtoestand Multifinaliteit: eenzelfde start  verschillende eindtoestanden

Communicatie bij Watzlawick Het is onmogelijk om niet te communiceren Communicatie heeft een inhouds- en betrekkingsniveau Interpunctieproblematiek Dialoge (taal) communicatie en analoge (non- verbale) communicatie Symmetrische en complementaire interacties

De ecologische systeemtherapie Theorie van psycholoog Urie Bronfenbrenner Onderscheid tussen verschillende systeemlagen Meer aandacht voor de invloed van individuele kenmerken van een persoon en omgeving Biedt goede handvatten om de ontwikkeling van een persoon te begrijpen

Het ecologische systeemmodel van Bronfenbrenner Micro: directe omgeving, zoals gezin, school Meso: relaties tussen verschillende microsystemen Exo: microsystemen waar het kind geen deel uit maakt Macro: de maatschappij

Nieuwe ontwikkelingen na de strategische stroming Kritiek op strategische stroming omdat individu werd ingeruild voor gezin Te veel nadruk op de rol van de ouders bij problemen Reactie op kritiek: twee nieuwe stromingen Psycho-educatie: meer nadruk op individuele kenmerken Constructivisme: meer nadruk op invloed van cultuur en maatschappij

Verklaren van psychische stoornissen Strategische stroming: algemene functie psychische stoornissen Vervullen een evenwicht bevorderende rol in gezinnen en relaties  niet het individu moet behandeld worden, maar een gezin Biopsychosociale model: ontstaan van psychische stoornissen wordt begrepen vanuit combinatie biologische, psychische en sociale invloeden Ecologische systeemtheorie: individuele kenmerken moeten begrepen worden vanuit het ontwikkelingsproces dat daaraan ten grondslag ligt

Praktische toepassingen Drie toepassingen van de systeemtheorie: Hulpverleningsstrategieën en technieken uit de strategische stroming Expressen emotions en psycho-educatie Multisystemische hulpverlening Video Bronfenbrenner Video Watzlawick Video Miscommunicatie

Hulpverleningsstrategieën en technieken Hulpverlener vat gedrag gezinslid niet meer op als kenmerk gezin Kenmerken gezin beïnvloeden gedrag individu Hulpverlener motiveert hele gezin om aan hulpverlening deel te nemen Kiezen van strategie: manier van communiceren in een gezin Positief heretiketteren: interpunctieprincipe

Expressed emotions-concept Relatief nieuwe hulpverleningsmethode Expressed emotions-concept: mate van emotionele reacties ten opzichte van patiënt Kritische opmerkingen Emotioneel overbetrokken Aan- of afwezigheid van vijandigheid Meer dan vijf uur per dag ‘op de lip’ zitten Hoge of lage expressed emotions (EE)

Psycho-educatie Vorm van gezinsbegeleiding Meersporenbeleid Vier bestanddelen: Positieve houding ten opzichte van gezinnen Educatie Oplossen van specifieke problemen Medicatie Valt goed te combineren met biopsychosociale model: bevat aanwijzingen hoe je op elk van de niveaus als hulpverlener kunt interveniëren

Multisystemische hulpverlening Begin deze eeuw geïntroduceerd gezinnen met jongeren met gedragsproblemen meerdere systemen bij de behandeling van het probleemgedrag raakvlakken met de theorie van Bronfenbrenner gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek intensief kortdurend sterk geprotocolleerd outreachend Met drie benaderingen wordt geëxperimenteerd: Functionele Gezinstherapie (Functional Family Therapy, FTT) Meervoudige Gezinstherapie (Multi Dimensional Family Therapy, MDFT) Multisysteemtherapie (Multisystemic Therapy, MST)

Kanttekeningen Rigide nadruk op gezin kan tot gevolg hebben dat bijdrage van individu aan problematiek wordt verwaarloosd Blijkt niet altijd nodig om relatie- of gezinstherapie te geven bij individuele problematiek Onderzoek naar effectiviteit van gezinstherapie werd lang verwaarloosd, maar wordt weer opgepakt

Video Butterfly effect Global warming Al Gore

Vragen In het boek wordt de werkwijze uit de systeemtheorie vergeleken met het gebruikmaken van een fototoestel. Welke van onderstaande uitspraken is juist?   ?    Het toepassen van de systeemtheoretische werkwijze is te vergelijken met het scherpstellen van een fototoestel op onderdelen van een geheel.   ?    Het toepassen van de systeemtheoretische werkwijze is te vergelijken met het fotograferen van een object vanuit verschillende standen.   ?    Het toepassen van de systeemtheoretische werkwijze is te vergelijken met het afwisselend gebruiken en instellen van de zoomlens en de breedhoeklens.

Met de sociaalecologische theorie van Bronfenbrenner werd een belangrijke kritiek op eerdere systeemtheorieën weggenomen. Wat maakt de theorie van Bronfenbrenner zo bijzonder?   ?    Dit is de eerste systeemtheorie waarin aandacht wordt besteed aan opvoedingsprocessen.   ?    Dit is de eerste systeemtheorie waarin een goed onderscheid wordt gemaakt tussen de verschillende systeemlagen.   ?    Deze systeemtheorie weet de ontwikkeling van mensen begrijpelijk te maken.

Welke mensbeeldvisie hanteert men in de systeemtheorie?   ?    De organistische visie.   ?    De mechanistische visie.   ?    De personalistische visie.

Van welk gezinssysteem of persoon is expressed emotions een kenmerk?   ?    Het is een kenmerk van de communicaties van het gezinslid met de (psychische) stoornis.   ?    Het is een kenmerk van de gezinsinteracties.   ?    Het is een kenmerk van de communicaties van de ouders (vooral de moeder).