Onderzoek naar de gezondheidsvoordelen en baten van fietsen Walking is man’s best medicine Hippocrates Onderzoek naar de gezondheidsvoordelen en baten van fietsen Paul Schepers Wim Wijnen Universiteit Utrecht (HUL) Rijkswaterstaat W2Economics

Inhoud Deel 1 (Paul) Wat weten we over gezondheid in relatie tot fietsen? Hoe hard is het bewijs van de voordelen? Deel 2 (Wim) Economische waardering gezondheidsbaten van fietsen Kunnen we komen tot een geactualiseerde schatting van baten per fietskilometer voor MKBA’s Vragen en discussie

Wat is gezondheid? Medisch: functioneren van het fysieke (lichamelijk/fysiologische) systeem Subjectief: belang dat mensen hechten aan hun gezondheid; opvatting van gezondheid is gestoeld op gevoelens van welbevinden Maatschappelijk: vermogen van mensen om maatschappelijk te kunnen functioneren en participeren PBL, 2012. Gezondheid in maatschappelijke kostenbatenanalyses van omgevingsbeleid Leidt tot honderden indicatoren Kunnen en willen Bij punt 3: mensen met aandoeningen zijn vaker inactief en voldoen vaker niet aan de NNGB

Fysieke inspanning lopen en fietsen Gemiddelde kruissnelheid NL fietsers Inspanning (MET) Matige inspanning Eerste resultaten elektrische fiets 3-6 matige inspanning NNGB volwassenen, 18-55 jaar: ten minste een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op minimaal 5 dagen per week Ademfrequentie vast noemen Snelheid (km/uur) Ainsworth et al, 2011. 2011 compendium of physical activities: a second update of codes and MET values.

Effect op het risico om te overlijden Grote cohorten van mensen zijn jarenlang gevolgd waarbij is gekeken naar hun gedrag (fietsen, lopen, sporten, tuinieren, roken, etc.) De volgende reducties van het overlijdensrisico zijn gevonden voor de hoeveelheid beweging per week (Kelly et al 2014; Woodcock et al, 2011): 150 minuten matige inspanning geeft een reductie van 19% 168 minuten lopen gaat samen met een reductie van 11% 100 minuten fietsen gaat samen met een reductie van 10% Toepasbaar op leeftijden tussen ca. 20 en 90 jaar Deze effecten zijn verwerkt in het Health Economic Assessment Tool (HEAT) van de WHO van 2014: heatwalkingcycling.org Kelly, et al. 2014. Systematic review and meta-analysis of reduction in all-cause mortality from walking and cycling and shape of dose response relationship. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 11 (1), 132. Woodcock, J., Franco, O. H., Orsini, N., & Roberts, I. (2011). Non-vigorous physical activity and all-cause mortality: systematic review and meta-analysis of cohort studies. International Journal of Epidemiology, 40(1), 121-138. Sommige studies suggereren dat de grootste winst wordt behaald bij mensen die (nog) inactief zijn

Concreet voor Nederland Onze levensverwachting is gemiddeld een half jaar langer dankzij ons hoge fietsgebruik De gemiddelde Nederlander haalt de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) met lopen en fietsen, maar dat geldt niet voor alle Nederlanders Fishman et al. 2015. Adult Active Transport in the Netherlands: An Analysis of Its Contribution to Physical Activity Requirements. PlosOne, 10(4): e0121871 Fishman et al. 2015. Dutch cycling: Quantifying the health and related economic benefits. AJHP, DOI: AJPH.2015.302724 Ook wel genoemd: 27 miljoen lager ziekteverzuim: http://www.fietsberaad.nl/?lang=nl&repository=Meer+fietsen+leidt+tot+lager+ziekteverzuim+en+bespaart+werkgevers+27+miljoen+euro

Doelgroepen Ouderen en mensen met chronische aandoeningen voldoen vaker niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) Allochtonen fietsen minder dan autochtonen Aandeel volwassenen dat aan NNGB voldoet (2006-2012) Groep % dat voldoet aan NNGB gemiddelde volwassene 61,8 75+ 49,5 allochtonen 54,8 langdurige aandoening (ook visueel/auditief gehandicapten) 55,3 Dit heeft er toe geleid dat in het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB) specifiek aandacht wordt besteed aan doelgroepen waar nog aanzienlijke beweegwinst kan worden geboekt, zoals bij jeugdigen, ouderen, chronisch zieken, allochtonen, werknemers in bepaalde beroepsgroepen en mensen met een lage opleiding (Ministerie van VWS, 2008). Fietsberaadpublicatie. TNO, 2010. Trendrapport Bewegen en Gezondheid TNO Monitor bewegen: https://www.tno.nl/media/1994/bewegen_nederland_2000_2012_tno_gl_l_13_08_1581n.pdf http://www.netwerkinbeweging.nl/interventies/overzicht/21755

Ander onderzoek naar de gezondheidsvoordelen Interventiestudies (zie bijvoorbeeld hieronder uit Fietsverkeer 1997) Interventiegroep die meer gaat fietsen Controlegroep die evenveel blijft fietsen Resultaat: sterkere toename uithoudingsvermogen in de interventiegroep Ook via deze studies: meer goed cholesterol Hogere HDL cholesterol waarden Hendriksen, et al, 2000. Effect of commuter cycling on physical performance of male and female employees. Oja et al, 2011. Health benefits of cycling. doi: 10.1111/j.1600-0838.2011.01299.x

Lagere ziektelast hart- en vaatziekten kanker overgewicht diabetes depressie …

Depressie Fysieke inspanning wordt ingezet als middel tegen depressie en lijkt even sterk bij te dragen aan vermindering van depressieve klachten als therapie en medicatie Voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen lijkt voldoende Effecten van matige inspanning: Korte termijn: aanmaak endorfine – betere stemming Lange termijn: meer ‘neurale plasticiteit’ – beter geheugen Perraton et al, 2010. Exercise parameters in the treatment of clinical depression: a systematic review of randomized controlled trials. Journal of Evaluation in Clinical Practice, doi:10.1111/j.1365-2753.2009.01188.x Plasticiteit: meer neurale verbdingen

Kwantitatief onderzoek naar lagere ziektelast Specifiek onderzoek voor fietsen is nog niet beschikbaar Onderzoekers berekenen de effecten op de ziektelast (‘DALYs’) door gebruik te maken onderzoek naar fysieke inspanning in het algemeen DALYs (Disability-Adjusted Life Year) bestaan uit: YLL (Years of Life Lost): verloren levensjaren door sterfte YLD (Years Lived with Disability): ziektejaarequivalenten, ofwel jaren geleefd met ziekte Woodcock et al (2009)

Zijn er ook nadelen? Nadeel Voordeel All-cause benadering Meer fietsen (en lopen) Minder autorijden Luchtver-vuiling Verkeers-veiligheid Fysieke inspanning Impact door meer fietsen Impact door minder autorijden All-cause benadering Nadeel Voordeel

Zijn er ook nadelen? Niet vergeten te vermelden dat de hogere ademfrequentie van fietsers de oorzaak is van de score bij luchtvervuiling. Dit gaat alleen over de fietsers zelf. Bij voetgangers geldt hetzelfde. De Hartog et al, 2010: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2920084/

Wat als de modal shift door fietsinfra komt, bv fietspaden en fietsstroken langs verkeersaders i.p.v. gemengd verkeer?

Uitgebreid model Grootste effect (positief) Nieuwe fietsinfra Luchtver-vuiling Verkeers-veiligheid Directe impact fietsinfra voor alle fietsers Routekeuzegedrag Meer fietsen (en lopen) Minder autorijden Luchtver-vuiling Verkeers-veiligheid Impact door meer fietsen Impact door minder autorijden Grootste effect (positief)

Einde deel 1 Stelling: Onderzoek naar de gezondheidseffecten van fietsen is net zo hard als onderzoek naar de effecten van luchtvervuiling en verkeersveiligheid

Gezondheidsbaten van fietsen Introductie W2Economics Economisch onderzoek/advies Gespecialiseerd in verkeer(sveiligheid) en gezondheid Expertise: Maatschappelijke kosten en baten Economische evaluaties (kosteneffectiviteit, kosten-batenanalyse) Economische waardering (verkeers)veiligheid en gezondheid Kwantificeren gezondheidseffecten / kwaliteit van leven Financiering

Maatstaven voor gezondheidsbaten van fietsen Disability Adjusted Life Years: Years of Life Lost (YLL) Years Lived with Disability (YLD) Monetaire waardering: Kwaliteit van leven Bespaarde kosten gezondheidszorg Hogere (arbeids)productie Kosten verkeersongevallen: schade voertuigen, afhandelingskosten, filekosten

Economische waardering (kwaliteit van) leven Effecten op sterfte: ‘waarde van een statistisch mensenleven (VOSL)’ Gebaseerd op waardering van verandering risico ‘Willingness to pay’ Geen waardering voor een individu maar ‘statistische’ levens

Waarde van een statistisch mensenleven

Economische waardering (kwaliteit van) leven Effecten op sterfte: ‘waarde van een statistisch mensenleven (VOSL)’ Gebaseerd op waardering van verandering risico ‘Willingness to pay’ Geen waardering voor een individu maar ‘statistische’ levens Levensjaren / kwaliteit van leven: Vertaling VOSL naar waarde per levensjaar: € 80.000 – 130.000 per levensjaar Andere studies: € 60.000 tot >100.000 per DALY

Gezondheidsbaten via ‘all-cause mortality’ (methode 1) HEAT methode (WHO): economische impact lopen en fietsen Jaarlijks aantal bespaarde doden door de effecten volgens meta-analyse van Kelly et al (2014) Monetaire waardering via VOSL Toepassing HEAT op fietsen in Nederland: Fietsen bespaart 6500 doden per jaar Totale baten fietsen: €19 miljoen per jaar, ofwel €1,29 per fietskm Beperkingen: Alleen sterfte (YLL) Houdt geen rekening met leeftijd

YLL via ‘all-cause mortality’ (methode 2) Verloren levensjaren (YLL) per dode ipv alleen aantal doden Waarde per DALY (hier alleen YLL) om baten te bepalen Uitkomsten: Fietsen bespaart ca. 110.000 bespaarde YLLs per jaar in Nederland Totale baten fietsgebruik Nederland: €5,4 tot €9,2 miljoen per jaar, ofwel €0,38 tot €0,63 per fietskm Waarom lagere bedragen? Relatief grote aantallen bespaarde doden bij ouderen tellen minder zwaar mee Beperking: alleen sterfte

Vermeden ziektelast en baten daarvan (methode 3) Gezondheidseffecten van fietsen (vergeleken met auto): Meer lichaamsbeweging (+) Meer blootstelling aan luchtvervuiling (-) Minder emissies (+) Hoger ongevalsrisico (-) Methoden: 1/2. Effecten op risico specifieke ziekten (uit literatuur) gekoppeld aan YLL en YLD van deze ziekten 3. Procentuele afname emissies * YLL en YLD door emissies 4. Vergelijking ongevalsrisico’s fiets vs. auto

Uitkomsten ziektelast-methode YLD YLL DALY Lichaamsbeweging 30.400 49.400 79.900 Blootstelling luchtvervuiling -1.800 tot -7.000 -400 tot -1.500 -2.200 tot -8.500 Emissies 100 50 150 Verkeerongevallen -12.800 Totaal 24.000 tot 29.000 35.000 tot 36.000 59.000 tot 65.000 Verklaring verschil: zowel YLD als YLL, maar alleen voor een selectie van ziekten (i.t.t. alle ziekten bij de ‘all-cause’ benadering) Totale baten fietsgebruik Nederland: €4,1 tot €6,8 miljoen per jaar (€ 80.000 – 130.000 per DALY) €0,28 tot €0,47 per fietskm

Verdeling over batenposten Categorie Baten (mln €) Besparing medische kosten 300 Productiewinst -100 Immateriële baten 4.000 tot 6.800 Kosten verkeersongevallen -200 Totaal 4.100 tot 6.800

Samenvatting van baten volgens drie methoden Totale baten (mld €) Methode 1: overschatting baten bij ouderen Methode 2: houdt rekening met leeftijd, maar wel onderschatting omdat alleen naar sterfte wordt gekeken Methode 3: Sterfte en ziekte (YLL + YLD), maar alleen specifieke ziekten en met onderzoek dat niet specifiek voor fietsen is uitgevoerd

Conclusies Fietsen leidt tot hoge maatschappelijke baten Investeringen in fietsen zijn daardoor mogelijk (zeer) rendabel vanuit maatschappelijk oogpunt Maatschappelijke kosten-batenanalyses nodig om maatschappelijke baten en kosten van investeringen in beeld te brengen Aandachtspunt voor verdere toepassing: in navolging van de WHO bij gestegen fietsgebruik uitgaan van 5 jaar voordat de voordelen volledig doorwerken

Dank voor uw aandacht. paul. schepers@rws. nl wim. wijnen@w2economics Dank voor uw aandacht! paul.schepers@rws.nl wim.wijnen@w2economics.com Vragen en discussie

Stellingen Stelling 1: Gebruik van informatie over maatschappelijke (gezondheids)baten van fietsen -in euro’s- zal leiden tot meer investeringen om fietsen te stimuleren. Stelling 2: In Nederland zou met één bedrag (kengetal) voor gezondheidsbaten per fietskm gerekend moeten worden.