Misplaatst geloof in angstaanjagende voorlichting

Presentatie over: "Misplaatst geloof in angstaanjagende voorlichting"— Transcript van de presentatie:

1 Misplaatst geloof in angstaanjagende voorlichting
Over het fout interpreteren van onderzoeksresultaten en het negeren van theorie Gerjo Kok VAD Brussel

2 Wetenschap en Praktijk/Politiek
Spanning theorie en praktijk/politiek Voorbeeld: Angstaanjagende voorlichting Redenering: Hoe enger, hoe beter! Eenvoudig, intuïtief maar alleen juist onder uitzonderlijke omstandigheden Voorbeeld: Roken, maar het gaat over alle risicogedrag

3 Risicoperceptie: Reviews en Meta-analyses
Evidentie: De meeste onderzoeksresultaten over verandering van gezondheidsgedrag noemen risicoperceptie niet als een noodzakelijke, en zelden als een belangrijke determinant van gedragsverandering Risicoperceptie theorieën: in wezen gelijk

4 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

5 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

6 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

7 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

8 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

9 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf- Vertrouwen

10 Enge plaatjes: Theorie
Ernst Dreiging Gedrags verandering Kans Proces Oplossing Defensieve reactie Controle Rokers? Zelf-Vertrouwen

11 Roken en Angstaanjagende voorlichting
Kans, ernst en oplossing zijn hoog, maar zelf-vertrouwen is waarschijnlijk laag: “zoals vaak bij verslaving, zal de roker willen stoppen, maar niet geloven dat dit zal lukken”. Laag zelf-vertrouwen komt waarschijnlijk heel veel voor bij gezondheidsgedrag.

12 Wat accepteren we als Evidentie?
Randomized controlled design Interventie vergeleken met geen, of een ander soort interventie Uitkomstmeting moet gedrag zijn (vanwege defensieve reacties)

13 To be sure about an effect:
Interventie groep Voor meting Na meting Interventie Populatie Sample R Controle groep Voor meting Na meting Standaard of andere interventie

14 To be sure about an effect:
Interventie groep Voor meting Na meting Interventie Populatie Sample R Controle groep Voor meting Na meting Standaard of andere interventie Toeval Vergelijking Gedrag

15 Wat accepteren we als Evidentie?
Randomized controlled design Interventie vergeleken met geen, of een ander soort interventie Uitkomstmeting moet gedrag zijn (vanwege defensieve reacties) Honderden publicaties over enge plaatjes Geen daarvan voldoet aan de drie criteria

16 Wat accepteren we als Evidentie?
Waarom niet? Meten van gedrag is duur Angstaanjagende campagnes vaak landelijk Alternatieve interventie vaak bestaande voorlichting, in plaats van zelf-vertrouwen Peters et al. (2013): Meta-analyse van alle studies die wel aan de criteria voldoen = 7

17 Meta-analyse van Peters e.a. (2013)

18 Evidentie uit de Neuroscience
Evidentie voor defensieve reacties meteen al aan het begin van de verwerking van informatie: Snelle verschuiving van aandacht

19 Mensen geloven intuïtief dat angst werkt
Britse rokers en drinkers voorspelden de uitkomsten – risicoperceptie - van twee studies met enge plaatjes over roken en alcohol. Effect van hoge dreiging versus lage dreiging:

20 Counterintuitive (ten Hoor et al., 2012)
Rokers en drinkers voorspelden de risicoperceptie in twee studies met enge plaatjes over roken en alcohol. Risk perception

21 Peters e.a. (2014): Opvattingen van professionals.
Counterintuϊtief Peters e.a. (2014): Opvattingen van professionals. Hoe verder van de ontwikkeling, hoe positiever over angst Peters e.a. (2017): Effect van uitleg aan professionals. Wel minder positief over angst, maar nog steeds niet tegen

22 Politiek in de Wetenschap
Hammond e.a. (2004): Rokers zijn gestopt vanwege de enge plaatjes. Ruiter & Kok (2005): onverantwoorde conclusie en negeren van evidentie. Hammond e.a. (2006): RCT niet mogelijk en een recente meta-analysis steunt ons. Ruiter & Kok (2006): Die meta-analyse waarschuwt juist voor boemerang effecten bij laag zelf- vertrouwen om te kunnen stoppen. WHO (2014): Rokers stoppen vanwege de enge plaatjes – verwijzend naar Hammond e.a. (2006) en dezelfde meta-analyse.

23 Recent onderzoek Noar e.a. (2016): plaatjes meer effect dan tekst – geen gedrag; geen aandacht voor zelf-vertrouwen. Hall e.a. (2016): plaatjes leiden tot weerstand en daardoor ‘verzwakt’ het effect – maar: geen conditie zonder plaatjes. Trasher e.a. (2014): Tips om te stoppen “versterken het effect van de plaatjes” - een onverantwoorde conclusie, want geen vergelijkingsgroep. Tannenbaum e.a. (2015): Meta-analyse, “angstaanjagende voorlichting is effectief” - uitkomsten zijn gedrag, intenties en attitudes; vergelijken hoge angst met minder hoge angst; geen aandacht voor zelf-vertrouwen.

24 Het Antwoord is: Theorie en Onderzoek
Twee oplossingen: Doe verantwoord onderzoek Gebruik op de juiste manier theorie

25 Verantwoord Onderzoek
Bij mogelijke defensieve reacties, is gedrag (op enige termijn) de enige juiste uitkomstmaat Om het effect van een interventie te meten, is een RCT de enige juiste onderzoeksmethode

26 Juist Gebruik van Theorie
Definitie: Een theorie is een formele en abstracte uitspraak over een bepaald aspect van de werkelijkheid Theorieën zijn dus een reductie van die werkelijkheid Dat is geen tekortkoming, maar de definitie Dus: een Multi-theorieën benadering

27 Teveel Aandacht voor Angst als Methode
→ Intervention Mapping onderscheidt 99 verschillende methoden voor verandering in gedrag en omgeving. Risicoperceptie is een onderdeel van de attitude en heeft heel weinig effect op gedrag en gedragsverandering: French e.a. (2017) in een systematische review van systematische reviews: ‘no evidence that risk information had strong or consistent effects on health- related behaviors’ (p. 718).

28 Focus op Relevante Determinanten
Of angst soms een effect kan hebben is van weinig belang; onderzoekers zouden hun aandacht moeten richten op het uitzoeken van wat de belangrijkste determinanten zijn van het gedrag, en van de gewenste gedragsverandering.

29 Intervention Mapping Taxonomy
Determinant & Methode Definitie Parameters Risicoperceptie: Angst-aanjagende voorlichting Oproepen van negatieve emoties teneinde zelfbeschermende reacties op te roepen Vereist hoog zelf-vertrouwen; is zelden effectief!

30 Intervention Mapping Taxonomy
Determinant & Methode Definitie Parameters Risicoperceptie: Angst-aanjagende voorlichting Oproepen van negatieve emoties teneinde zelfbeschermende reacties op te roepen Vereist hoog zelf-vertrouwen; is zelden effectief! Attitude: Argumenten Gebruik een serie stellingen met een conclusie De argumenten moeten voor de ontvanger nieuw zijn

31 Intervention Mapping Taxonomy
Determinant & Methode Definitie Parameters Risicoperceptie: Angst-aanjagende voorlichting Oproepen van negatieve emoties teneinde zelfbeschermende reacties op te roepen Vereist hoog zelf-vertrouwen; is zelden effectief! Attitude: Argumenten Gebruik een serie stellingen met een conclusie De argumenten moeten voor de ontvanger nieuw zijn Sociale normen: Informatie over waardering door anderen Geef informatie over wat anderen denken en dat zij de gedragsverandering waarderen Positieve opvatting van anderen in de omgeving zijn aanwezig.

32 Intervention Mapping Taxonomy
Determinant & Methode Definitie Parameters Risicoperceptie: Angst-aanjagende voorlichting Oproepen van negatieve emoties teneinde zelfbeschermende reacties op te roepen Vereist hoog zelf-vertrouwen; is zelden effectief! Attitude: Argumenten Gebruik een serie stellingen met een conclusie De argumenten moeten voor de ontvanger nieuw zijn Sociale normen: Informatie over waardering door anderen Geef informatie over wat anderen denken en dat zij de gedragsverandering waarderen Positieve opvatting van anderen in de omgeving zijn aanwezig. Zelf-vertrouwen: Begeleid oefenen Laat mensen het gedrag herhaaldelijk oefenen, bespreek de voortgang en geef feedback Demonstraties, instructies, en oefeningen met individuele feedback; vereist supervisie door een expert

33 Mensen geloven ten onrechte dat angstaanjagende voorlichting gezond gedrag bevordert – sommige collega’s idem dito Theorie en evidentie leiden tot de conclusie dat angstaanjagende voorlichting alleen effectief kan zijn wanneer zelf-vertrouwen hoog is – iets dat weinig voorkomt in ons werk Verhoging van zelf-vertrouwen heeft wel een positief effect. Daar zijn effectieve methoden voor.