Het Europees landbouwbeleid Hoofdstuk 9 Het Europees landbouwbeleid

Specifieke kenmerken van de landbouw sterke aanbodschommelingen problematiek van spinnenwebtheorema -varkenscyclus de Wet van Davenant-King de Wet van Engel toenemende inkomenskloof landbouw versus niet-landbouw

Spinnenwebtheorema P P2 P1 Q1 Q2 Q

Algemene doelstellingen van de landbouwpolitiek zelfvoorziening deviezenbesparing prijsstabilisatie efficiëntie nieuw! : voedselveiligheid (cf. BSE, MKZ, vogelpest, varkenspest, genetische modificatie,…) duurzame landbouw & plattelandsontwikkeling

!conflicten tussen doelstellingen! Doelstellingen GLB Art. 33 Verdrag van Rome : verhoging landbouwproductiviteit verzekeren levensstandaard landbouwers marktstabilisatie verzekeren van de bevoorrading redelijke prijzen voor de consumenten !conflicten tussen doelstellingen!

Principes GLB eenheid van de markt communautaire preferentie financiële solidariteit

Evolutie GLB Aanvankelijk ‘zware marktordening’ Opeenvolgende hervormingen 1983: Groenboek 1988: eerste hervorming 1992: McSharry Agenda 2000 2003: Midterm Review Evolutie weg van zware marktordening (toen), over directe inkomenssteun (nu) naar plattelandsontwikkeling (toekomst)

‘Zware marktordening’ = Interventie en bescherming aan de buitengrens Principes Vaststelling van de prijzen Richtprijzen = gewenst Drempelprijzen = bescherming Interventieprijzen = aankoop Aankopen door interventiebureaus Variabele invoerheffingen Uitvoerrestituties

De zware marktordening als oplossing Veilig stellen van de voedselbevoorrading Grote keuze Modernisering

Zware marktordening als probleem PG PW

Zware marktordening als probleem in de jaren 80 overschotten : wijnzeeën boterbergen vleesbergen budgettaire spanningen overschotten moesten opgekocht uitvoer moest gesubsidieerd scheeftrekking in de markt productie voor de interventie ecologische problemen problemen in internationale betrekkingen wereldmarkt als residu nefast voor mol

Conclusie meer marktwerking is noodzakelijk

Hoe tot meer marktwerking komen ? Gegarandeerde prijzen laten dalen Minder overschotten Minder budgettaire druk Maar ook Neerwaartse druk op landbouwinkomens Ongelijke spreiding van de last van de prijsdaling (grote versus kleine bedrijven)

Klein versus groot

De hervormingen van de CAP achtergronden de hervorming 1985-88 de hervorming van MacSharry agenda 2000 De hervorming 2003

1985-88 Meer marktgericht prijsbeleid Prijsdaling Medeverantwoordelijkheid producenten Beperking van de interventiegarantie Set aside (braaklegging)

Steun aan zwakkere bedrijven Kleine boeren waren slachtoffer Rechtstreekse inkomenssteun !!! VUT Begrotingsstabilisatoren guidelines

1992 voorgaande plan was niet voldoende + internationale druk van de Uruguay-ronde verdere verlaging van de gegarandeerde prijzen steun voor milieuvriendelijke productie uitbreiding van de inkomenssteun !!!

Agenda 2000 inkomenssteun verder verlaging van de interventieprijzen

Hervorming 2003 Loskoppeling steun van productie (‘decoupling’) : Inkomenssteun obv de steun ontvangen in referentieperiode 2002-2002 Normen ovv voedselveiligheid, natuurbescherming en dierenwelzijn Modulering steun naar grootte

Pijlers van het beleid stabilisatie van de prijzen en/of de inkomens = korte termijn, marktbeleid plattelandsontwikkeling structuurbeleid gericht op toename productiviteit/afbouw tewerkstelling = lange termijn, structureel beleid

Markt-, prijs- en inkomensbeleid Directe inkomenstoeslagen Gedeeltelijke vergoedingen voor lagere marktprijzen (ca 60 % van prijsdaling) Marktmaatregelen Regulering Interventieaankopen Productierestituties en verwerkingssteun Invoerheffingen Exportrestituties Types marktordening

Marktordeningen (GMO) Combinaties van instrumenten : Intern (interventie) : Vaststelling van de prijzen Steunverlening Productiebeheersing Extern : Heffingen op invoer Restituties bij uitvoer

Categorieën GMO Zware GMO: graan, melk, rundsvlees, suiker ca 1/5 productie Garantieprijzen + rechtstreekse steun: schapenvlees, olijfolie,… Bescherming aan de grens + steun: groenten en fruit Bescherming aan grens: varkensvlees, slachtpluimvee Geen bescherming: aardappelen

Marktordening : totstandkoming van het beleid Commissievoorstellen Speciaal Comité Landbouw Ministerraad : gemeenschappelijk standpunt Advies Parlement Begeleidende maatregelen Commissie Beheerscomités per GMO

Uitvoeren van het beleid Raad : grote lijnen Commissie : uitvoering i.s.m. beheerscomités per GMO

Plattelandsontwikkeling (vroeger structuurbeleid) Grote structurele verschillen (zie tabel) Fasen doorheen de tijd: eerste fase : coördinatie financiële steun tweede fase : gemeenschappelijk beleid Plan-Mansholt nu : ‘plattelandsontwikkelingsbeleid’ Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO)

ELFPO Vergroten concurrentiekracht landbouw: Steun voor opleiding, voor vestiging jonge landbouwers, voor vervroegde uittreding,… Verbetering milieu  duurzame ontwikkeling Bevorderen leefkwaliteit op platteland & diversificatie (cf hoevetoerisme edm) Participatieprincipe: EU betaalt slechts gedeelte (25 %)

EOGFL goed voor ca. 45% van EU-budget verplichte uitgaven twee afdelingen, sinds 2007 twee fondsen Garantie (sinds 2007: Europees Landbouwgarantiefonds) Oriëntatie (sinds 2007: ELFPO) BIRB

Aandeel rechtstreekse steun 2000 (uitvoering 2006 (prognose) Totale steun (mln EUR) 36290,0 41770 Rechtstreekse steun (mln EUR) 25462,2 32554 Aandeel (%) 70,2 77,9 Bron : Europese Commissie

Voedselveiligheid BSE, dioxine, varkenspest, MKZ, vogelgriep, blauwtong Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EAV): Wetenschappelijk advies Controle (van ‘boer tot bord’)

Beoordeling in functie van De doelstellingen (bevoorrading, stabilisatie, productiviteit, …) Marktintegratie Cf MCB’s, handelsverlegging Welvaartseconomie Last voor belastingbetaler Last voor consument

Doelstellingen Productiviteit: sterk toegenomen Inkomen landbouwers: problematisch (zie volgende slides: relatieve daling + ongelijke verdeling steun) Stabilisatie: ok (uiteraard) Voedselvoorziening: vooruitgegaan (maar ook voor weinig gesteunde producten, zie tabel) Redelijke prijzen consumenten: 1000 euro teveel voor gezin van vier

Royal farms get £1m from taxpayers Read the list of subsidy recipients (pdf, 1.1MB) David Hencke and Rob Evans The Guardian, Wednesday March 23 2005 Article history The Queen and Prince Charles received a total of more than £1m in EU farm subsidies in the past two years, it was revealed yesterday. The figure emerged as the government for the first time published the amount of subsidy each farmer in Britain receives, after a request from the Guardian under the Freedom of Information Act. It showed that major landowners receive the largest subsidies from the taxpayer. Seventeen farmers and agricultural enterprises received more than £1m each last year in help from the taxpayer.

Verstoring internationale handel EU = belangrijke ‘handelaar’ problemen met WTO & VS Uruguay-ronde VS + Cairns versus EU + Japan MacSharry Dunkel Blair House akkoord

Producer support estimate 1986-88 2005 In mln EUR % landbouw-inkomen EU 84998 42 106689 32 Japan 44869 62 46612 56 VS 38413 25 41974 16 Australië 1181 9 896 5 Bron : OESO

Politieke economie van de CAP overwicht Raad en Commissie sterke organisatie bij de landbouwers tegenstelling tussen boeren en agri-alimentaire nijverheid budgettaire spanningen