Waarom begrijpen we elkaar wel en niet?

 De man sloeg de hond met de stok.

 Ik heb die sieraden van haar afgepakt  De jongen die Sarah leuk vindt, gaat op vakantie.  Er is morgen geen concert in het park.

 ‘Ik heb het koud’  Als je wilt dat iemand het raam dicht doet.  ‘Kan je me het zout aangeven?’  Als je wilt dat iemand je het zout ook aangeeft.  ‘Nou, wat een lekker weertje’ (als het regent)  Als je bedoelt dat het rotweer is.  ‘Is er op jouw kamer een bom ontploft?’  Als je moeder bedoelt dat het een grote rotzooi is op jouw kamer.

 Jan haalde de picknickspullen uit de auto. Het bier was warm geworden.  Zeventien schepen kozen zee. Slechts vier keerden terug.  De bus vertrok wat vroeger dan gewoonlijk. Jan kwam te laat op zijn werk.

 Ze houden zich aan het Coöperatieprincipe van Grice  Ze werken samen om een geslaagde communicatie tot stand te brengen. En ze gaan ervan uit dat de ander ook een geslaagde communicatie als doel heeft.  Beide gesprekspartners houden zich (meestal) aan een aantal regels om het gesprek gaande te houden.

 De maxime van kwantiteit: ◦ Wees zo informatief als nodig is: zeg niet te veel maar ook niet te weinig.  De maxime van kwaliteit: ◦ Zeg geen dingen die niet waar zijn of waar je niet zeker van bent of ze waar zijn.  De maxime van relatie: ◦ Zeg alleen wat relevant is voor het doel van de conversatie.  De maxime van wijze: ◦ Wees duidelijk en vermijd ambiguïteit.

 ‘Is er hier een bom ontploft?’ Deze metafoor schendt: ◦ de maxime van relatie: lijkt irrelevant informatie te geven. ◦ de maxime van kwaliteit: geeft informatie die letterlijk niet waar is. ◦ de maxime van wijze: de uiting is niet meteen duidelijk  ‘Wie kan dit nu lekker vinden?’ Suggestieve vragen schenden: ◦ de maxime van relatie: De vragen zijn niet relevant. De spreker hoeft niet per se een antwoord, maar wil alleen een bewering doen.  ‘Nou, wat een prachtige jurk’. Ironie schendt: ◦ de maxime van kwaliteit: geeft informatie die niet waar is ◦ de maxime van wijze: deze indirecte variant is onduidelijker dan de directe variant.

 We gaan er vanuit dat wanneer een gesprekspartner een maxime schendt, dit een reden heeft  hij/zij deelt met ons immers het doel om de communicatie te laten slagen.  Daarom zullen we op zoek gaan naar een andere betekenis die wel relevant, waar, en duidelijk is in die context.

 Dat gaan jullie onderzoeken!  We gaan telefoongesprekken analyseren.  De afsluiting van het gesprek

 Elk groepje krijgt twee stapeltjes met uitgeschreven telefoongesprekken. Het zijn steeds alleen de afsluitingen.  Verdeel je groepje in tweeën.  Ga met 3 of 2 personen de telefoongesprekken bekijken en kijk: ◦ Of jullie regels kunnen herkennen waar de proefpersonen zich aan houden. ◦ Of jullie andere opvallende, terugkomende dingen kunnen herkennen.  Schrijf de gevonden regels en opvallende dingen op het A3-blad.  Hier hebben jullie 10 minuten voor  Daarna gaan jullie 3 minuten de gevonden analyses vergelijken met andere helft van de groep.  Daarna gaan we evalueren en kijken wat alle groepen gevonden hebben.

 Er wordt in de afsluiting vaak een afspraak gemaakt.  ‘dan mail ik dat zo even’  ‘oke dan eh kom ik zo wel naar het voetbalveld’  ‘ik uh ik sms het je’  ‘ik kom naar het station gefietst’  Er wordt vaak verwezen naar iets in de toekomst.  ‘Tot dalik!’  ‘Tot vanavond’  ‘Zie ik je dan’  ‘Tot later dan”…‘Tot vanavond!’  ‘Oke, zie ik je straks’

 Proefpersonen reageren steeds op elkaar:  Aangrenzende paren

 Er is veel overlap. Gesprekspartners praten vaak door elkaar heen.  Dit begint vaak op het einde van een zin/uiting.  Er komen in de afsluiting vaak woordjes zoals ‘oke’, ‘goed’ en ‘prima’ voor.  Dit zijn pre-closing-items

 In telefoongesprekken houden we ons onbewust ook aan een aantal regels.  De gesprekspartners houden ook hier rekening met elkaar.  Er is een vast patroon te herkennen in de afsluiting van telefoongesprekken.

Toch blijft het soms moeilijk om elkaar te begrijpen. Of toch niet….