Leerplichtonderwijs en volwassenenonderwijs: samenhang voor levenslang leren Roger Standaert GO!

Motto “ De school is bedacht om kinderen de kans te geven, later als ze in het ware leven staan, makkelijker hindernissen te nemen. Ze is in al te veel gevallen uitgegroeid tot de grootste hindernis in hun leven” (H. Schmidt).

Indeling 1. Onderwijs en levenslang leren (LLL): toekomstvisie 2. Kortsluitingen tussen initieel onderwijs en volwassenenonderwijs (VO) 3. Consequenties en uitdagingen voor het VO 4. (Ped)agogische aanpak

Deel 1: toekomstvisie Uitgangspunten Onderwijs voor de toekomst, uitstappen uit ideologische comfortzone Nieuwe reflectie op basis van: – Inbedden in LLL – Intergenerationeel leren, brede school – Nieuw evenwicht: socialiseren, kwalificeren, persoonlijke verrijking – Talentbenadering versus selectieve benadering – Ononderbroken schoolloopbaan – Grotere zorgbreedte – Gelijkwaardigheid, aanvaarden van verschillen

Onderwijs voor de toekomst Een andere tijdsdimensie Vierde leeftijd Levenslang leren (LLL): leerplicht is slechts eerste fase Minder nadruk op eerste fase: investeren in LLL Tijdsindeling van het onderwijs: breuklijnen – Kleuter-lager onderwijs – Lager-secundair onderwijs – Graden in het secundair onderwijs – Onderwijsvormen in het secundair onderwijs – Leerplichtonderwijs en volwassenenonderwijs – Gewoon en buitengewoon onderwijs

Onderwijs voor de toekomst 2 Jaarsysteem Leeftijdscriterium versus inhoudscriterium Grote evoluties in kennisverwerving en –verwerking (ict, beeld, geluid, beweging) Wisselingen in beroepsuitoefening Verhouding initieel leren versus LLL – Twee erg gescheiden blokken: verschillende cultuur – Studieduurverkorting versus verlenging – Opleidingsniveau groeit sneller dan vereist niveau van vaardigheden – Obsessie voor hoger onderwijs

Haalbare stappen voor een talentgericht onderwijs Basis : talentgericht werken versus selectief werken, te beginnen bij het leerplichtonderwijs Twee obstakels voor vloeiende overgang naar VO – Onduidelijkheid over vereisten voor certificering Wat is basis, wat is uitbreiding? Gelijke behandeling in alle scholen – Het keurslijf van de jaarklas Jaarklas is niet verplicht

Relativeren van het initieel onderwijs Een driejarige is geen halve zesjarige Onderwijs is niet lineair Onderwijs is slechts gedeeltelijk voorbereiding op later Je verlaat het onderwijs met een halfvolle tank Onderwijsachtergrond voorspelt weinig voor je loopbaan Initieel onderwijs kan niet meer specialiseren Resultaten zijn niet stabiel op langere termijn

Deel 2: Kortsluitingen tussen initieel onderwijs en VO 1. Het getuigschrift basisonderwijs 2. Ontbreken van een duidelijk minimum 3. Onderwaardering technische component 4. De on-logica van de onderwijsvormen 5. Lineaire voorbereiding arbeidsmarkt 6. Gedifferentieerde certificering

1. De hindernis van het getuigschrift basisonderwijs Relict van het verleden Leerrecht tot 18 jaar Kortsluiting in de loopbaan van kansarme kinderen (bvb andere thuistaal) Statische opvatting over talenten Gereduceerde blik op talenten – Wiskunde – Taal

Alternatief: schakelperiode Doorbreken van grens lager-secundair onderwijs Een nieuw startplatform: nieuwe start Vanaf 10/11 jaar tot einde eerste graad (14 j) Geen jaarklas Handelingsplan Drie finaliteiten – Terugkeer mainstream – Arbeidsmarktgericht traject (een vernieuwd BSO) – Individueel arbeidsmarktgericht traject (BuSO)

2. Ontbreken van een duidelijk minimum Verwarring eindtermen-leerplannen- leerboeken Basis voor certificering? Gelijkheidsprincipe Inschakeling M-decreet: basisaanbod? Wat controleert de inspectie?

3. Onderwaardering technische component Overvloed aan technische basisopties Rechtstreeks voorbereidend op studierichting Bevestiging van waterval en tweede keuze Alternatief: gelijkwaardige technische basisopties – Proeven van brede domeinen – Aftasten van bekwaamheid en belangstelling – Observatie in functie van oriëntering

Alternatief eerste graad Een beperkt aantal technische basisopties Brede domeinen Kennismaken op abstract en concreet niveau Drie velden – Mechatronica – Bouw-constructie – Voeding-Verzorging Twee basisopties verplicht, waarvan één verplicht technisch – Naast algemene basisopties Moderne, Klassieke vorming, Kunst

4. De tweede en derde graad: on- logica van de onderwijsvormen TSO en BSO ondergewaardeerd Volwassenenonderwijs staat al verder Weinig flexibiliteit in combinaties De on-logica van de onderwijsvomen – Voorbijgestreefde intelligentietheorie – Kunstmatig onderscheid tussen zuiver en toegepast leren – Rigied onderscheid doorstroming en finaliteit

Alternatief voor onderwijsvormen In plaats van onderwijsvormen een schaal: van sterk doorstroom naar sterk arbeidsmarktgericht Centreren rond vijf domeinen (domeinscholen) – Wetenschap en Techniek – Taal en Cultuur – Welzijn en Maatschappij – Kunst en Creatie – Economie en organisatie

5. Lineariteit bij arbeidsmarktgericht onderwijs versus modularisering Een Europese kwalificatiestructuur voor de arbeidsmarkt Basis: waarneembare competenties Opsplitsing in modules, met deelkwalificaties en certificering Van eenvoudig naar complex: blokkendoos Universeel geldend: geen stereotyperingen van Buso, DBSO, Syntra, VDAB, privé-instellingen Ook hier staat het VO verder dan het secundair onderwijs Realistische inclusie in de structuur van het onderwijs

6. Certificering voor alles of niets Na zes jaar diploma voor iedereen (geen 7 de jaar meer) Arbeidsmarkttraject evenwaardig aan doorstroomtraject: belang van goede vakmensen Zuiver arbeidsmarktgericht is finaliteit (tot niveau 5 in de kwalificatiestructuur) Integreren van werkplekleren in diverse vormen Aparte certificering algemene vorming en arbeidsmarktgerichte modules – Oplossing voor ongekwalificeerde uitstroom

Deel 3: consequenties volwassenenonderwijs Een nieuwe samenhang tussen VO, leerplichtonderwijs en hoger onderwijs Structureel – Mismatch SO- VO – Samenwerkingsstructuren Tweedekansfunctie Functie van persoonlijke verrijking:

Mismatch SO-VO: politieke prioriteiten Noodzaak om orde te scheppen in het SO VO: te veel herstellen van wat fout ging in het initieel onderwijs Werk maken van een duidelijk masterplan – Onderwijsvormen overbodig – Modularisering arbeidsmarktgericht onderwijs – Afschaffen getuigschrift lager onderwijs – Overschrijden niveaus LO, SO, HO – Te veel specialisaties (7 de jaren…)

Structurele samenwerking binnen bestaande structuren Een beredeneerd aanbod per scholengroep Lerende netwerken: binnen en buiten scholengroep Samenwerking infrastructuur, machineparken, ateliers Samenwerkingsverbanden voor specialisaties: – VDAB, Syntra, vormingswerk – Bedrijven, regionale afstemming – Gevangeniswezen

Tweedekansfunctie en opvang drop- outs Ongekwalificeerde jongeren opvangen Speciale aandacht voor diplomatrajecten bij allochtone drop outs (bvb aangepast taalonderwijs) Aparte certificering modules en algemene vorming (portfolio’s algemene vorming) Algemene vorming: klemtoon op sociale vaardigheden, omgangskunde, inzet Intergenerationeel leren, brede school

VO als persoonlijke verrijking Vorming is anticiperend als zelfontplooiing Draagt bij tot welzijn en geluksbeleving Samenwerking met culturele sector en gemeentebesturen Basiseducatie gepast profileren Toegankelijkheid verbeteren: brede school, internet, vergaderlokalen verenigingsleven Ouderacdemie in samenwerking met leerplichtonderwijs

Deel 4: Agogische aanpak Basisprincipes Interactief: samen op weg Promoveren in plaats van selecteren Een virtueel contract tussen cursist en instelling VO Leren in stappen Monitoring van de vooruitgang Niet: afrekenen van achteruitgang Gevaar: eenzijdige economische benadering

Componenten van en visie 1. Selecteren versus promoveren 2. Selectief versus talentgericht monitoren

Selecteren versus promoveren: Selecteren Schaarste: kostbaar goed, onderwijs is schaars Gebrek aan middelen Gebrek aan plaatsen Landen in ontwikkeling Veldloopmodel Historisch: noodzakelijk kwaad, eerste fase – Cf. ‘Concours’, rangschikking – Getuigschrift lager ondewijs – Fonds meestbegaafden, beoepsoriëntering…

Selecteren versus promoveren: Promoveren Van schaarste naar welzijn en welvaart Brede functie van het onderwijs Onderwijs is een recht Verlengde leerplicht, verlengd recht Iedereen kan vooruitgaan Expeditiemodel: samen uit, samen thuis Aanvaarden van verschillen in een democratie

Selectief versus talentgericht monitoren: A. Selectief Evolutietheorie: zwak is kwetsbaar Model selectiepsychologie Gausscurve – Rangschikken en vergelijken met anderen – Determinisme, wet van Posthumus Cijferen en optellen Fixerend en determinerend gemiddelde Summatief evalueren Cijfercultus

Selectief versus talentgericht monitoren: B. Talentgericht Iedereen moet vooruitgaan, J-curve Duidelijke stappen (doelstellingen) Volgsysteem: onmiddellijke feedback Directe bijsturing en remediëring Interactie met de lesgever Formatieve evaluatie: evalueren om te evolueren Vergelijken met eigen, vorige prestatie Cijfers overbodig

Componeren met componenten 1 Monitoren om te motiveren – Van moeten naar willen – Zelf leerproces in handen nemen – Vergelijken met je zelf, bijsturen – Zich zelf vragen stellen Feedbackmechanismen – Nabijheid lesgever, eventueel elektronisch – Steun van de groep: zeer belangrijk – Ict-ondersteuning: multimediaal, blended learning

Componeren met componenten 2 Duidelijke criteria voor (zelf)evaluatie Peer-evaluatie Voortgangsrapportering Doelstellingenrapportering Cijfers worden overbodig Beslissingen in interactie (samen op weg) Leergemeenschap

Besluit De erfenis van een stagnerend leerplichtonderwijs Zolang initieel onderwijs niet evolueert zal VO een herstel en –opvangfunctie vervullen VO moet zijn stem laten horen VO is nog te versnipperd om veel impact te krijgen VO kan voorop gaan in innovatie en moet dit duidelijker uiten Geen reden tot zelfgenoegzaamheid: alles kan beter