Redelijke aanpassingen gewikt en gewogen Annelies D’Espallier

Overzicht 1. Uitgangspunt: (onvolkomen) sociaal model van handicap 2. Redelijke aanpassingen, onderdeel van recht op gelijke kansen 3. Redelijke aanpassingen als antwoord op maatschappelijke barrières 4. Redelijke aanpassingen: eigenschappen 5. Redelijkheid vs. onevenredigheid + essentiële onderdelen 6. Proportionaliteitsleer 7. Proportionaliteit in de RAP 8. Elementen aan de kostenzijde 9. Elementen aan de batenzijde 10. RAP = voortdurende plicht 11. Procedure

1. Uitgangspunt: (onvolkomen) sociaal model van handicap Omschrijving (!) art. 1 IVRPH: “personen met langdurige fysieke, mentale, verstandelijke of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving.” Gevolg: 1. Aandacht voor maatschappelijke barrières (=sociaal aspect) 2. Onderliggende, langdurige aandoening als basis (vandaar onvolmaakt model) 3. Rechtspraak (afk. RS) HvJEU: oorzaak en eigen inbreng in aandoening is van geen tel (bv. obesitas)

2. Redelijke aanpassingen, onderdeel van recht op gelijke kansen noodzakelijke en passende wijzigingen, en aanpassingen die geen disproportionele of onevenredige, of onnodige last opleggen, indien zij in een specifiek geval nodig zijn om te waarborgen dat personen met een handicap alle mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid met anderen kunnen genieten of uitoefenen DUS: Uitzondering: onevenredige belasting

3. Redelijke aanpassingen als antwoord op maatschappelijke barrières

4. Redelijke aanpassingen: eigenschappen 1. Contextspecifiek – individuele benadering, want: o “Een aanpassing is een concrete maatregel die de beperkende invloed van een onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon met een handicap kan neutraliseren.” o “De aanpassing moet doeltreffend zijn, zodat de persoon met een handicap daadwerkelijk kan participeren” (art. 2 interfederaal protocol, zie ook IVRPH) 2. Kalibrering: sterke plicht o Belasting= ok, geen onevenredige belasting

5. Redelijkheid vs. onevenredigheid + essentiële onderdelen Verhouding redelijkheid vs. onevenredigheid? RS (VS) + bewoordingen regelgeving: redelijkheid= belasting is evenredig NL: Doeltreffende aanpassingen (vgl. passende maatregelen…) + onevenredige belasting Verschil: essentiële onderdelen= wanneer fundamentele wijzigingen nodig zijn. Bv. blinde piloot MAAR: niet voor alle domeinen vb. niet: leerplichtonderwijs vb. niet: museumbezoek

6. Proportionaliteitsleer Proportionaliteit: rechtstheoretisch leerstuk, ver ontwikkeld + veelvuldig toegepast in RS. 4 vaste onderzoeksstappen: 1. Legitiem doel? 2. Gepast? 3. Noodzakelijk? 4. Proportioneel in de strikte zin (=sensu stricto of s.s.)

7. Proportionaliteit in de RAP (1) 1. Legitiem doel o = wegwerken of verzachten maatschappelijke barrières o In principe altijd ok 1. Gepastheid o draagt aanpassing bij tot het legitieme doel?, doeltreffend? o = drempelvoorwaarde o Niveau van gepastheid? Bron van conflict (gelijke kansen, gelijke uitkomst …?) NL: “ belemmeringen van welke aard dan ook kan wegnemen en de zelfstandigheid en volwaardige participatie en integratie van de gehandicapte of chronisch zieke kan bevorderen”. o vb. variëteit aanpassingen voor blinde studente

7. Proportionaliteit in de RAP (2) 3. Noodzakelijk? o Bij veelheid aan gepaste aanpassingen o Vergelijking kosten (ruim) en doeltreffendheid o Minst ingrijpende aanpassing gaat door o Niet noodzakelijke aanpassing van voorkeur o Elementen op de weegschaal: zie verder Vb. 2 softwarepaketten

7. Proportionaliteit in de RAP (3) 4. Proportionaliteit s.s.: 2-voudig onderzoek: A. Kosten (ruim) vs. capaciteit om deze kosten te dragen o Uitgaven/inspanningen binnen de perken houden o Opgepast: ijkpunt = gehele organisatie o Opgepast: uitgaven kunnen gecompenseerd worden door subsidies etc. B. Kosten (ruim) vs. baten (ruim) o Volgt vnl. uit RS. o Doel: excessen weren vb. NL: herkansing buiten reguliere examenperiode

8. Elementen aan de kostenzijde (1) Kosten= ruim! 1. Veiligheid o Acuut en reëel risico (potentieel is onvoldoende) o Substantiële schade = vereist o Alternatief: hygiëne (vb. assistentiehond) o Niet relevant wie het risico loopt 1. Kostprijs o alle kwantificeerbare kosten o Nettoprijs, na aftrek van alle externe bijdragen o Opgelet: ijkpunt! => grote organisaties moeten grote inspanningen leveren (maar niet oneindige inspanningen) o Zeer casuïstische RS (vb. bijkomend personeelslid)

8. Elementen aan de kostenzijde (2) 3. Impact op de werking van de organisatie o = andere dan financiële kostprijs o = andere dan in financiële prijs om te zetten waarden (vb. verminderde productiviteit) o Opgepast: ijkpunt o Vb. organisatorische moeilijkheden 3. Bepalingen uit cao’s – reglementen o Maar cao’s moeten RAP respecteren o OER’en moeten redelijke aanpassingenplicht opnemen+ verder uitwerken (vb. Canada: sikh-leerling – Kirpan)

8. Elementen aan de kostenzijde (3) 5. Legitieme noden van de onderneming o Overlap met impact op de organisatie o Vb. veelal onberekenbaarheid werknemer + wens van onderneming om winst te maken 5. Gevolgen voor derden o Lasten van aanpassingen soms toch ruimer verspreid o Ofwel voordeel voor persoon met beperking of nadeel voor derde o Derde= peer, klant … o Opgepast: vooroordelen niet! (vb. klanten) o Oordeel op basis van omvang en aard van de nadelen o Vb. aanpassing spelregels

9. Elementen aan de batenzijde (1) 1. Tastbare impact op individu met een beperking o Iedere verbetering o Ligt in de aard van de doelstelling van de plicht 2. Verwijderen van stigma of emotionele barrières o Niet-tastbare voordelen. o Opgepast: moeilijk af te wegen vanwege persoonlijke beleving 3. Bepalingen uit andere relevante regelgeving o Vb. assistentiehond

9. Elementen aan de batenzijde (2) 4. Voordelen voor de aanpassingsplichtige o Eigenlijke bedoeling aanpassingen ≠ voordelen voor aanpassingsplichtige, maar = soms neveneffect o In dat geval: mag gewogen worden o Vb. Economische voordelen, geen nieuwe selectie moeten opstarten, ruimer clienteel… 5. Gevolgen voor derden o Eigenlijke bedoeling= wegwerken barrières voor individu, maar soms ruimere voordelen o Voordelen voor personen met of zonder beperking o Veelal na aanpassingen aan toegankelijkheid, maar niet exclusief

10. RAP = voortdurende plicht Gevolg: 1. Geen blanco weigering wegens onevenredigheid, wel zoektocht naar andere aanpassing 2. Herziening na verloop van tijd of bij wijzigingen van gegevens (aan beide zijden)

11. Procedure Interactief proces o kenmerken: Betrokkenheid, openheid, o Stappen: 1.Bekendmaken van de noden (attestering), maar opgepast: onderzoeksplicht 2.Onderzoek toepasselijkheid 3.Onderzoek hindernissen en mogelijke aanpassingen, o.m. ook op grond van proportionaliteit Opgepast: als interactief proces faalt! => schending discriminatieverbod? = taak voor rechter