5 jan 2011, 14.26 uur Het inferno van industrieterrein Moerdijk!! Rol GAGS/GHOR in kader van beoordeling risico’s volksgezondheid Jans Consultancy GM Drs Henk Jans, arts MG, medische milieukunde GAGS en chemicus hjans@planet.nl 06 30010630

5 jan 2011, 14.26 uur 3

MOERDIJK, 5 januari 2011 Hoe kon het gebeuren?

14.39 uur: de brand wanneer de 1e bluseenheid de inzet start van ( 10 minuten na 1e alarmering)

12

Wat bleef er over na de brand bij Chemie-Pack? 14

Bluswater : oplosmiddelen, anorganische zouten, zuren en basen ondefinieerbare organische restprodukten, pH varierend van 1-14, afhankelijk van plaats op terrein

Op terrein alle kleuren van de regenboog aangetroffen 19

Welke stoffen bij brand betrokken? Klasse 3: (zeer) brandbare stoffen: > 85% van opslag Klasse 6: giftige stoffen Klasse 8: bijtende stoffen Klasse 9: diverse gevaarlijke stoffen al of niet in kleinverpakking > 1100 ton chemicaliën (11.000 stoffen, lijst van 52 pagina’s)

Inschatting risico’s voor volksgezondheid en milieu Brand te onderscheiden naar aantal cruciale fasen: Brand op 5 jan 2011 tot 23.15 uur: gecontroleerd laten uitbranden, hoge verbrandingstemp. en pluimstijging, inversielaag op 400/500 m Brand na inzet van schuimdeken vanaf 23.15 uur Nazorg brand 6/7/8 jan 2011 in relatie tot verontreinigd bluswater; verontreinigde bronlokatie, riolering en wateroverlopen

1/2. Impact van brand 5/6 jan 2011 Volledige verbranding van aanwezige chemicalien tot HCl, Cl2, COCl2, HF, Bromiden, NOx, HCN, SO2, H2S, COS, HCN, NOx, NH3, aldehyden en metalen; Sterke rookontwikkeling die zich verspreidt richting Zuid Holland Zuid tot ver over Nederland; Geuroverlast en neerslag van roetdeeltjes over groot gebied benedenwinds; dorp Moerdijk niet in effectgebied gelegen tijdens brand

Relatieve, over de brandperiode gesommeerde luchtconcentraties op leefniveau, RIVM

2. Nazorgfase van de brand 7/8 jan … Achterblijven van chemische “prut” Zeer sterk verontreinigd bluswater met oplosmiddelen en anorganische zouten met een pH 1-11/14: kleurrijk palet Afvloeien van bluswater naar wateroverloop, hoofdriolering, Rode vaart en kleine Insteekhaven: oplosmiddelen en anorganische zouten

16.00 uur: Omroep Brabant: interview met iemand uit omgeving van Moerdijk: “er komen zoveel giftige en bijtende stoffen vrij, dat mensen al met de doodskisten op hun rug lopen”. Hoe groot kan het contrast zijn met betrekking tot de inschatting van de risico’s van de brand!!!?? 19.00 uur: Burgemeester van gemeente Moerdijk: “er zijn wel giftige stoffen vrijgekomen bij de brand, maar ze zijn voor de mens niet gevaarlijk”.

GAGS als ‘spin in het web’ voor de GHOR Bot-mi RIVM ROT/ HS-GHOR GBT/RBT GAGS CoPi/OvdG AGS/MPL GAGS’en ZHZ collega’s gemeenten Moerdijk Breda GGD’en - Infectieziekten - MWB/ZHZ - Communicatie

GAGS als ‘spin in het web’ voor de GHOR LOCC NCC Pers/media Ministeries Waterschap/RWS Provincie RMD Havenschap Bot-mi RIVM GBT/RBT ROT GAGS CoPi AGS/MPL GAGS’en ZHZ collega’s VR’s gemeenten Moerdijk Breda GGD’en - Infectieziekten - MWB/ZHZ - Communicatie

Inschatting gevolgen van een incident met gevaarlijke stoffen Besmetting milieucompartimenten _____________________ lucht water bodem voedsel Secundaire blootstelling van mensen Effecten op de gezondheid Primaire blootstelling van mensen BRON: Chemisch incident/ brand Ontregeling door stress 28

Rol en taak van de GHOR/GAGS Adviseren aan OT/Copi en RBT over de te verwachte risico’s van de brand in effectgebied (korte en lange termijn; Adviseren aan AGS en MOD over welke stoffen gemeten zouden moeten worden in kader van inschatting van gezondheidsrisico’s; Adviseren aan OT en RBT over de veiligheid en gezondheid van de hulpverleners in brongebied; Adviseren via OT aan brandweer over bestrijdingsmaatregelen ter vermindering van risico’s voor de directe omgeving Onderhouden van contact met Bot-mi; vertalen van adviezen van Bot-mi richting ROT en RBT 29

Rol en taak van de GHOR/GAGS Adviseren over hoe om te gaan met bluswater; Adviseren over te nemen maatregelen in effectgebied en het bieden van handelingsperspectief nav roetneerslag en onrust; Adviseren over opvang van mensen met klachten; Afstemmen met RIVM en GGD over vervolgacties; Het bijdrage leveren aan de risicocommunicatie !!! Rol van GAGS verschoof in loop van incident steeds meer van adviseur aan OT naar zichtbare inhoudsdeskundige van RBT: direct betrokken bij communicatie naar buiten 30

Afgeleide rol en taak van de GHOR/GAGS Organisatie en invulling van voorlichtingsbijeenkomsten hulpverleners (7) Afstemming regelen van communicatie met gemeente Hoe te komen tot opzet en uitvoering van actiecentrum Bedrijfspoli op industrieterrein Hoe invulling en inrichting te regelen van Bedrijfspoli op industrieterrein nav klachten van werknemers Opsporen van arbodiensten waar hulpverleners en werknemers naar toe gaan met klachten: (32% van hulpverleners en meer dan 100 werknemers met klachten) 31

Risicobeoordeling als basis van de aanpak van chemische calamiteiten: vat vol onzekerheden!!! Complex; onverwacht en onder tijdsdruk; eerste uren slechts beperkte informatie en gegevens beschikbaar: “quick en dirty” metingen in acute fase ? voortschrijdend proces; vaak op afstand aanwezig zorgvuldig met vergaande beslissingen; benodigde deskundigheid op juiste plek; multidisciplinair: afstemming en samenwerking; Spanningsveld tussen juistheid, snelheid en volledigheid. 32

Conclusies inschatting gezondheidsrisico’s brand Chemie-Pack Brand Chemie-Pack unieke gebeurtenis; massamediaal gebeuren; ontbreken van gevoel van relativering en nuchterheid; Geen slachtoffers, geen gewonden, geen ontruimingen onder bevolking; Impact van brand op omgeving in effectgebied (>2 km) voor bevolking beperkt; weinig klachten Inschatting risico’s bluswater (pH 1-14) onvoldoende; Impact van brand op hulpverleners en werknemers onderschat (temperatuur, rook, bluswater, lokale verspreiding); Hulpverleners onvoldoende beschermd; geen veiligheidsgevoel Communicatie van brand in relatie tot gezondheid ramp 33

Bedankt voor uw aandacht!!! Henk Jans hjans@planet.nl 06 30010630 34 34 34