Onderzoeksvraag Achtergrond In hoeverre ondersteunen de huidige Natuurkunde leermethodes de doelstellingen van het studiehuis in het geleidelijke proces van verzelfstandiging van onderbouw naar bovenbouw? Achtergrond Vanaf de onderbouw tot en met de bovenbouw worden vaak meerdere leermethodes voor het vak natuurkunde gebruikt. Het is van belang dat leerlingen meer zelfstandig gaan werken, zeker in hun groei richting de bovenbouw. Het is tevens van belang dat de gebruikte leermethodes dit proces van verzelfstandiging ondersteunen en goed op elkaar aansluiten. Het is een ongewenste situatie als een leermethode in de onderbouw het zelfstandig werken niet ondersteund, terwijl in de bovenbouw een methode gebruikt zal worden die wel zelfstandig werken vereist. De overgang zal in dit laatste geval moeilijk zijn voor leraar en leerling.

Deelvragen: Wat zijn de criteria om een leermethode door te lichten op basis van de doelstellingen van het Studiehuis? Zijn er verschillen tussen leermethodes gebruikt in de onderbouw en bovenbouw met betrekking tot het zelfstandig werken? In hoeverre dient een leermethode verzelfstandiging te ondersteunen? Er is namelijk een samenspel tussen leraar en leermethode. Wat is de gewenste rolverdeling tussen docent en leermethode? Welke rollen kan de docent spelen in samenspraak met de leermethode?

Aanpak Methode Vermunt Criteria opstellen Methodes doorlichten “Nu voor Straks” “Newton” “Systematische Natuurkunde” “Natuurkunde Overal” Conclusies Mate van verschil in ondersteuning zelfstandig werken Verschil onderbouw/bovenbouw Rol docent in relatie tot methodes Interviews Eindconclusies

Methode “Nu voor Straks” / Onderbouw Cognitieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Relateren X Ordenen Analyseren Structureren Concretiseren Toepassen Memoriseren, herhalen Kritisch verwerken en meedenken Vragen stellen Selecteren Metacognitieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Oriënteren op leerprocessen en leerproblemen X Plannen Proces bewaken Toetsen Diagnosticeren Bijsturen Evalueren Reflecteren Affectieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Attribueren, toeschrijven van gevolgen aan oorzaken X Motiveren, werken aan de eigen motivatie Concentreren, zichzelf richten op belangrijke aspecten Zichzelf beoordelen Waarderen Inspanning leveren Emoties opwekken, serieus nemen en verwerken Verwachting opbouwen over verloop en resultaten 1 = niet of nauwelijks 2 = weinig 3 = af en toe 4 = redelijk vaak 5 = komt veel voor Gemiddeld 3.80 Gemiddeld 2.38 Gemiddeld 1.5

Methode “Newton” / Onderbouw Cognitieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Relateren X Ordenen Analyseren Structureren Concretiseren Toepassen Memoriseren, herhalen Kritisch verwerken en meedenken Vragen stellen Selecteren Metacognitieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Oriënteren op leerprocessen en leerproblemen X Plannen Proces bewaken Toetsen Diagnosticeren Bijsturen Evalueren Reflecteren Affectieve Leeractiviteiten 1 2 3 4 5 Attribueren, toeschrijven van gevolgen aan oorzaken X Motiveren, werken aan de eigen motivatie Concentreren, zichzelf richten op belangrijke aspecten Zichzelf beoordelen Waarderen Inspanning leveren Emoties opwekken, serieus nemen en verwerken Verwachting opbouwen over verloop en resultaten 1 = niet of nauwelijks 2 = weinig 3 = af en toe 4 = redelijk vaak 5 = komt veel voor Gemiddeld 4.50 Gemiddeld 4,00 Gemiddeld 2.38

Conclusies 5 score 4 3 2 1 Cognitieve leeractiviteiten (inhoudelijk gericht) Meta-cognitieve leeractiviteiten (proces gericht) Affectieve leeractiviteiten (persoonsgericht) = Bovenbouw = Onderbouw score De leermethodes in de onder- en bovenbouw zijn in zeer inhoudelijk gericht Er is een groot verschil tussen onderbouw- en bovenbouwmethode met betrekking tot de processturing De leermethodes zijn nauwelijks persoonsgericht

De conclusies roepen nieuwe vragen op: Ondersteunen leraren de inhoud (cognitieve leeractiviteiten) in voldoende mate? Vangen leraren de kloof met betrekking tot het leerproces (meta-cognitieve leeractiviteiten) in voldoende mate op? Vullen leraren het gat met betrekking tot de persoonsgerichte leeractiviteiten voldoende op?

Verschillende rollen van docenten bij het onderwijs leerproces; De docent als richtingwijzer en instructeur De docent als “rolmodel” of als voorbeeld De docent als metacognitieve gids De docent als externe monitor De docent als stimulator van de interne motor bij leerlingen De docent als bevorderaar van positieve zelfevaluatie De docent als sociaal-emotioneel begeleider

Een vijftal leraren is gevraagd volgend schema in te vullen om te bepalen in hoeverre ze een bepaalde rol vervullen

Conclusies 25 23,42 score Inhoudelijk 20 17,45 15,08 15 Proces Persoon 10 Bevorderaar positieve zelfevaluatie Sociaal-emotioneel begeleider Stimulator van interne monitor lln Richtingaanwijzer instructeur Rolmodel of voorbeeld Metacognitieve gids Externe monitor

Eindconclusies: Ondersteunen leraren de inhoud (cognitieve leeractiviteiten) in voldoende mate? Antwoord: Score 23,42 op 25. Ja, dit is het geval. Dit is de traditionele vorm van het leraarschap Vangen leraren de kloof met betrekking tot het leerproces (meta-cognitieve leeractiviteiten) in voldoende mate op? Antwoord: Score 17,45 op 25. Tot op zekere hoogte, ondersteuning zou op vele deelpunten beter kunnen! Vullen leraren het gat met betrekking tot de persoonsgerichte leeractiviteiten voldoende op? Antwoord: Score 15,08 op 25. Nee. Leraren doen dit momenteel te weinig en scoren slecht!