De Dertigjarige Oorlog

Essay PRESENTATIE Pakkende titel Niet te veel afwijken van woordlimiet   Pakkende titel Niet te veel afwijken van woordlimiet Vermijd spreektaal Vermijd losse flodders (ook is leuk om op te merken dat …) Niet te vluchtig schrijven, maar ook niet eindeloos eraan zitten. Volledige zinnen: niet: Dan nu de reformatie. Consistent in de verleden tijd schrijven Geen spellingsfouten!

Essay ARGUMENTATIE zorg voor een goede probleemstelling.   zorg voor een goede probleemstelling. zorg dat u systematisch bronnenmateriaal/voorbeelden verweeft in het betoog. logica: zorg voor een goede argumentatie. Dus niet: het was de tijd van de Reformatie dus het protestantisme werd snel door boek verspreid. Zorg voor een goede balans: niet te veel uitweiden over zaken die niet met het betoog van doen hebben. Kort en zakelijk redeneren. Vermijd feitelijke fouten zorg ervoor dat u altijd precies zegt wat u wilt zeggen. geen cliché’s of generalisaties: Midddeleeuwers waren alleen gericht op het hiernamaals wees precies: niet: de Reformatie-onrusten (namelijk?)

Essay STRUCTUUR   Schrijf een betoog: dat is, een argument. Begin met een titel, geef in de inleiding de probleemstelling, bouw het argument op in het betoog, en beantwoord de probleemstelling in de conclusie. Integreer de probleemstelling vloeiend in de tekst, niet los. Zorg voor een goede structuur: elke alinea een afgebakend stuk met een duidelijke inhoud. BELANGRIJK Wees niet bang origineel te zijn en eigen inzichten in de tekst te brengen, en historici te bekritiseren als daar reden voor is. Probeer verschillende visies van historici op het probleem te presenteren en bespreek die kritisch. 

Essay NB: het volgende schema geldt als richtlijn, het is geen voorschrift. Het gaat om een goede structuur. Inleiding: pakkende intro (anecdote, treffende zin ..) Probleemstelling Wat ga ik doen in dit essay en hoe? Indelen in deelvragen: corresponderen met alinea’s Betoog: Alinea 1: Algemene intro: schets de historische achtergrond en context. Alinea 2: Deelvraag 1 Alinea 3: Deelvraag 2: begin met ‘ten tweede’, ‘bovendien’, eindig met ‘De conclusie is dat …’ Alinea 4: Deelvraag 3, etc etc Binnen elke alinea: analyse van materie, geen opsomming. typerende voorbeelden. Gebruik verbindingswoorden om structuur in de tekst aan te brengen. Denk na over iedere zin, elk woord, elke term. Sluiten alle zinnen goed aan? Is er geen overbodige informatie? Mist er geen informatie? Is wat u zegt relevant? Kan de inhoud van de alinea in een zin worden samengevat? Conclusie: Recapituleer probleemstelling en vat conclusies per alinea samen in vloeiend overzicht Formuleer eindconclusie

De Dertigjarige Oorlog

Vrede houdt stand 1555-1618 … - Augsburg ‘open’ verdrag Ferdinand I/Rudolf II gematigd Prinsen willen ‘status quo’ Opmars Turken … Maar verbreekt door: - Spanning tussen keizer en prinsen - Opkomst calvinisme - Spanning tussen katholieken en protestanten - Verdeeldheid protestanten (1577) - confessionalisering - afbraak rijksinstituties (1588, 1608) Dispuut ius reformandi/reservatum ecclesiasticum/declaratio Ferdinandea Trente (-1563): contrareformatie 1580s Ferdinand II: absolutisme/CR Keulen (1583) 1588- Reichskammergericht functioneert niet meer Donauwörth (1606-9) Protestantse Unie (1608) Katholieke Liga (1609) Gulik-Kleef crisis 1609-1614

Boheemse oorlog (1618-1620)/Paltsoorlog (1621-1623) Mei 1618 Defenestratie van Praag Nov 1618 Boheemse leger onder Mansfeldt trekt Oostenrijk binnen Mrt 1619 Keizer Matthias † Juni 1619 Mansfeldt verslagen, Wenen ontzet Aug 1619 Frederick Palts gekozen tot Boheems koning, Ferdinand II gekozen tot keizer Okt 1619 Verdrag keizer/Maximiliaan van Beieren Nov 1619 Samenvoeging Transsylv. en Boheemse legers Jan 1620 Bethlen Gabor vrede, steun Spanje Juli 1620 Verdrag van Ulm tussen Prot. en Kath. Unie Sep 1620 Spinola in Palts, Tilly in Bohemen Nov 1620 Tilly verslaat Boheemse leger bij Witte Berg Jan 1621 Frederick Palts in ban Juli 1622 Bondgenoten Frederick verslagen

Deense Oorlog 1625-1629 Juli 1625 Tilly trekt Neder-Saksen binnen Eind 1625 Wallenstein neemt Magdeburg en Halberstadt Nov 1625 Verdrag Den Haag tussen Republiek, Denemarken en Engeland 1626 Christiaan IV slaags met Tilly, Mansfeldt met Wallenstein. Christiaan verslagen bij Lutter in Augustus, Bethlen Gabor wapenstilstand, Mansfeldt † Sept 1627 Denen verslagen door Wallenstein en Tilly Mei 1629 Verdrag van Lubeck tussen Denemarken en Keizer

Zweedse Oorlog 1630-1635 1629 Zweeds-Poolse Vrede Juni 1630 Zweden vallen Duitsland binnen en dwingen Pommeren tot alliantie Jan 1631 Frans-Zweedse alliantie Mei 1631 Vernietiging Magdeburg Juni-Aug 1631 Zweden allianties met Brandenburg en Saksen Apr 1632 Zweden verslaan Tilly Nov 1632 Slag bij Lutzen tussen Gustaaf Adolf (†) en Wallenstein: onbeslist Apr 1633 Liga van Heilbron tussen Zweden en Lutherse prinsen Jan 1634 Wallenstein ontslagen Sept 1634 Keizerlijken verslaan Zweden bij Nördlingen 1634-1635 Keizerlijken met Spaanse hulp succesvol 1635 Vrede van Praag

Franse Oorlog 1635-1648 1635 Frankrijk verklaart oorlog aan Spanje, steunt Zweedse leger in Rijk 1636 Ferdinand II † 1637 Ferdinand III keizer 1638-1642 Frans-Zweedse opmars 1638 Bernard Saxe-Weimar neemt Breisach 1639 Battle of Downs: Spaanse weg ‘dubbel’ gesloten 1640 Rijksdag bijeen 1641 Wapenstilstand Brandenburg-Zweden 1643 Lodewijk XIII †, maar Rocroi 1643 Vredesonderhandelingen geopend 1646 Wapenstilstand Zweden-Saksen, Frans-Zweedse opmars 1647 Verdrag van Ulm: Beieren met Fr/Zw 1648 Vrede van Westfalen

VREDE VAN WESTFALEN Bevestiging Vrede van Augsburg Calvinisme erkend, Edict van Restitutie ongedaan gemaakt Duitse prinsen mogen zelf buitenlandse politiek bepalen, maar niet tegen keizer Electie nieuwe keizer pas als voorganger is overleden Territoriale winst: Frankrijk: Metz, Toul, Verdun, Filipsburg, Breisach, Pinerolo, rechten in Elzas Zweden: West-Pommeren, Wismar, Bremen, Verden Saksen: Lusetie Beieren: keurvorst, Opper-Palts Palts: gedeeltelijk teruggegeven, keurvorst Brandenburg: oost-Pommeren, Magdeburg, Halberstadt, Minden Zwitserland: los van Heilige Roomse Rijk Republiek: onafhankelijk Keizer: bovenstaande concessies, maar Habsburgers zelf verliezen slechts Breisach

Een wereldoorlog? 1621-1648 Hernieuwde strijd Spanje/Republiek, ook in koloniën 1621 Spaanse inmenging in Palts 1620-1626 Valtellina-crisis (nominale overwinning Spanje) (inmenging Habsburg, Venetië, Frankrijk, Savoye, Zwitserland) 1625-1628 Hugenotenopstand La Rochelle, Engelse inmenging 1627-1631 Mantua-crisis, pro-Franse hertog 1640 Portugese secessie 1640 Catalaanse opstand 1635-1659 Spaans-Franse oorlog

Partijen? Frankrijk Katholicisme Middenklasse/ kapitalisme Prinsen/ federalisme Habsburg Protestantisme Feodalisme/ Inquisitie Keizer/ absolutisme Versus