EL GRECO EN VELAZQUEZ College 6

Schilderkunst Middeleeuwen Vooral religieuze thematiek Versiering kerken Privé-devotie

Renaissance Italië Rol kunstenaar Wetensch. onderzoek 'Uomo universalis' Leonardo da Vinci  

Crisis van religieuze ideeën Breuk met Renaissance Michelangelo: getormenteerde figuren Diagonale composities Beweging Expressie Spel licht/duister

Einde Renaissance Maniërisme Overgangsstroming naar Barok Rust, harmonie, symmetrie verdwijnen Gekunstelde stroming

Maniërisme Einde Renaissance Verkortingen (overdreven + onnatuurlijk) Ingewikkelde houdingen Onrust en asymmetrie Extatische gelaatsuitdrukkingen Verhoudingen menselijk lichaam (opgerekt)

Barokkunst Nieuwe stijl, Rome, begin 17e eeuw Concilie van Trente (1545-63) Duidelijke compositie < interesse in Oudheid + late Renaissance

In rest Europa Rubens ! Spanje: religieuze kunst ! < katholieke Contrareformatie > protestantse landen

Historische context Barok = stijl + levenswijze Kerk Schilder- en beeldhouwkunst 17e eeuw: katholieke waarheid verkondigen

Term ‘onregelmatige parel’ Barokkunst: zintuigen + gevoeligheid > klassieke kunst: rede overheerst

De Contrareformatie Kerkelijke kunst  effect ! Theatrale effecten

Vernieuwingen barok Kleur belangrijker dan tekening (Renaissance: lijn primeert) Clair-obscur: spel van licht en schaduw (Renaissance: zuiver licht)

Clair-obscur Hevig licht-donker contrast  sterke dieptewerking  

Principes barokkunst Gevoel van diepte: Asymmetrische compositie Beweging: verkorte vormen, diagonalen, golven

2 grote namen El Greco - maniërisme Diego Velázquez - barok

EL GRECO Visie en passie

1540-1614 Doménicos Theotokópoulos Kreta  Toledo Kondigt barok aan

Begin: volgt Grieks-Byzantijnse traditie Italië: leert bij Titiaan Nog jong  Spanje Artistieke rijpheid 

Mogelijk zelfportret

Gepassioneerd visionair Invloed van christelijke doctrine Spanje Passie en terughoudendheid Religieuze drang en neo-platonisme Invloed van mysticisme Contrareformatie

Kenmerken Uitgerokken figuren, naar boven Intense en ongewone kleuren Passie voor onderwerp Energie  erg individuele stijl

In Spanje Wil aan hof Felipe II komen Koning vraagt werk voor Escorial: El martirio de San Mauricio  “kunstwerk, maar geen devoot werk” Toledo: werken op aanvraag

Te Toledo Persoonlijke manier van schilderen Maniërist Grote expressieve kracht

Spanje van Contrareformatie Religieuze thema’s Portrettist Landschappen

Zicht van Toledo

De tranen van San Pedro

Christus die het kruis omarmt

Doop van Christus

Volgende slide: Christus verdrijft de kooplui uit de tempel

El caballero de la mano en el pecho

Don Antonio de Covarrubias Zoon architect Alonso de Covarrubias Geboren Toledo, rond 1514 Heel geletterd man Humanist Pers. in Begrafenis van de Graaf van Orgaz Vriend ?

Entierro del conde de Orgaz Begrafenis van de graaf van Orgaz Te Toledo – Kerk van Santo Tomé Graaf = weldoener Mirakel bij begrafenis: 2 heiligen

Licht dat artificieel lijkt Lichaam Orgaz + heiligen meer belicht + gezichten pers. Geen natuurlijk licht  blik trekken naar bepaalde scènes

Uitgerokken figuren  schoonheid van de vormen stilering in vraag stellen van regels late Renaiss.

Gedeeltelijke figuren Ondenkbaar in Renaissance Maniërisme: breekt met normen  effect Zie figuren zijkant doek

Verwrongen figuren Komt van Michelangelo Anatomische studie lichamen Felle kleuren

Detailvergrotingen Wijzend kind Dode graaf van Orgaz Gelaat Hand

Religieuze schilderijen Kruisaflegging Franciscus van Assisi en de bedelaar

DIEGO VELAZQUEZ Hofschilder

1599-1660 Werkt met intellectuelen Naar Madrid: 1623 Felipe IV en Conde-duque de Olivares Portretten koninklijke familie 1624: hofschilder Goede vriend koning Naar Italië: 1629 en 1649

Twee zelfportretten

De waterverkoper van Sevilla Aesopus Dwerg Sebastián de Morra

Juan de Pareja Slaaf en zijn assistent Pareja was een moor Gelijkenis portret en persoon zelf Kledij: luxe versiering, verboden Waarom ? Verbazen

Religieuze scènes Geen geïdealiseerde figuren

Stillevens In de mode Gewone objecten in natuurlijke plaats Nederige werklui worden weergegeven (niet de gewoonte)

Bijbelse thema’s Stillevens met religieuze scènes in achtergrond Keukenmeisjes: met rug naar didactische scènes

Klassieke mythologische thema’s Geen sterk geïdealiseerde beelden meer Bacchus

Portretten Onconventioneel Ex-slaaf Juan de Pareja

Portretten van dwergen, narren, beeldhouwers, schrijvers, … Waardigheid en individuele waarde (gewoonlijk voor belangrijke mensen) Hofschilder, maar weinig edelen in werk

De weefsters Las hilanderas

Las Meninas 1656 Intrigerend schilderij Bewonderd door Manet, Goya, enz. Boodschap: onorthodox werk Perspectiefstudie Cfr. Don Quijote

Infante Margarita in 1656, 5 jaar Historische figuren Schilder ! In spiegel: koning en koningin Personen in schilderij kijken naar Infante zoals wij

Commentaar Ongebruikelijke plaats van koninklijk paar Plaats van Velázquez

Koningen: nauwelijks zichtbaar Dwergen + hond: onderaan Princes Margarita + hofdames belangrijker dan koningen + ook dwerg en hond op voorgrond Omkering van piramide

Detail

Koning en koningin “When the viewer stands in the position that the king and queen occupy in order to be reflected in the mirror, the oft mentioned conceit is that the common viewer then, indeed, becomes royal - worthy of veneration and respect. Is that what Velazquez is saying? Yes, that and more: If you and I (The King and Queen) are at the top of the vanishing point, then - taking into consideration the position of the other figures in the painting and their supposed social importance - the conceit does not hold and the social pyramid collapses. This, I believe, is the meaning Velazquez intended to convey”

Plaats schilder Domineert schilderij ME: niemand ondertekent schilderij Pas in Renaissance Velázquez: gaat verder Zichzelf voorstellen in werk Echte positie van artiest in maatschappij

Geen gevolgen ? Moet intenties verbergen (cfr. Cervantes: metafoor) Felipe IV + Olivares: milit. en econ. ramp Koning verwacht geen subversieve motieven

De overgave van Breda (1635)

Portret Felipe Próspero "Given the chair in the rigid semiotics of courtly etiquette in Spain, something is being conveyed beyond the fact that spoiled dogs climb into furniture in which courtiers would not dare to sit. Some metaphysical joke? Or the suggestion that dogs hold some rank in nature higher than slaves or even courtiers: All I know is that a dog in a chair is not innocent naturalism.“ Arthur C. Danto, prof. Filosofie (Columbia)

Portret van Felipe IV Zwakke koning Kunstminnaar Zijn ‘valido’: conde-duque de Olivares

Conde-duque de Olivares Valido Volgende slide

Volgend college: CERVANTES EN ZIJN TIJD