Moreel Auteurschap Denken en spreken over de morele kant van je werk Congres Onderwijs dat deugt, 2 april 2015 drs. Rob Gertsen Lectoraat normatieve professionalisering Hogeschool Utrecht

Introductie Deze studie is onderdeel van mijn promotie onderzoek aan de Universiteit Utrecht getiteld: Understanding moral authorship of novice teachers in primary education Promotor:prof. dr. Cok Bakker, Departement Filosofie en Religie-wetenschappen Universiteit Utrecht Lector Normatieve Professionalisering, Hogeschool Utrecht Copromotor:dr. Mariëtte van den Hoven, Departement Filosofie en Religie- wetenschappen, Universiteit Utrecht Voormalig begeleider:dr. Harmen Schaap, Assistent Professor Radboud Instituut voor Academische lerarenopleidingen, Radboud Universiteit, Nijmegen Phd-kandidaat:drs. Rob Gertsen, Faculteit Educatie, Hogeschool Utrecht lid van het lectoraat Normatieve Professionalisering

Agenda Schets van de studie Moraliteit Moreel auteurschap Methode & design Resultaten m.b.t. de zes onderscheiden taken Conclusie & discussie

Schets van de studie Uitgangspunten:  Leraren maken constant keuzes om hun werk goed te doen, maar leveren deze keuzes ook ‘goed werk’ op?  Beginnende leraren ontdekken door ‘trial and error’ en door ‘schade en schande’ (praxis-shock)  In het veelstemmige proces van inductie is er te weinig gemeenschappelijke taal om over belangen die spelen bij de keuzes te kunnen denken en spreken

Schets van de studie Doel van de studie:  Verkennen / inventariseren van de morele thematieken bij beginnende learen (deelonderzoek )  Conceptualiseren van de morele leer-kracht (spierkracht) in het concept Moreel Auteurschap (deelonderzoek)  Ontwikkelen van een zelfdiagnose-instrument Moreel Auteurschap (Profiel Moreel Auteurschap, PMA) (deelonderzoek)  Verkennen van de invloed van het concept MA in gesprekken van leraren over hun werk (deelonderzoek)

Moraliteit Conventionele moraliteit; gemeenschapsgericht Post-conventionele moraliteit; sociaal- economische vrijheid en rechtvaardigheid Persoonsgerichte moraliteit; recht op onafgestemdheid

Post-modern moraliteit Persoonlijke stemmen: de persoonsgerichte moraliteit Sociale frames: de post conventionele moraliteit Getypeerd door de elkaar beïnvloedende: gericht op de onafgestemdheid van het individu. De verschillende modi van morele oriëntatie afwegend gericht op socio-economische individual vrijheid en rechtvaardigheid gericht op de gemeenschap de conventionele moraliteit

Post-modern moraliteit Persoonlijke stemmen: de persoonsgerichte moraliteit Sociale frames: de post conventionele moraliteit Getypeerd door de elkaar beïnvloedende: gericht op de onafgestemdheid van het individu. De verschillende modi van morele oriëntatie afwegend gericht op socio-economische individual vrijheid en rechtvaardigheid gericht op de gemeenschap de conventionele moraliteit Sociale frames: de post conventionele moraliteit de conventionele moraliteit

Moreel Auteurschap  Moreel leren is dialogisch betekenisconstructie in de sociaal culturele context (DST, Hermans, 2010)  Morele leren betreft cognitieve, affectieve, sociale en volitionele aspecten  Betekenisconstructie is een inter en intra narratief proces

Moreel Auteurschap Zelf-narratieven Narratieven naar anderen Actie (gedrag) Narratieven van anderen Verantwoordelijk zijn Verantwoording afleggen Praktische kennis & wijsheid (Phronesis) Verificatiesysteem (promoter-posities) De hybride morele atmosfeer in de socio- historisch – culturele context kwestie Oriëntatie van Ik-posities & meta-posities Positionering van Ik-posities jezelf autoriseren: verantwoording nemen      Kritische fasen Kritische personen Kritische incidenten die stem geven aan ervaringen De aanleiding voor moreel auteurschap kan liggen in:

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les De intentie en de wil hebben om doelen, overtuigingen, waarden en normen van jezelf, anderen en de socio-culturele context bewust te gebruiken.

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les Opmerkzaam om ervaringen of aanstaande gebeurtenissen als moreel saillant te herkennen

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les De dialoog van gedachten, gevoelens en handelingen met betrekking tot moreel saillante gebeurtenissen van anderen en jezelf en de divergenties ervan

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les Het omarmen van afgestemde en niet afgestemde gedachten, gevoelens en handelingen, het erkennen en aanvaarden dat deze als duurzamer standpunten van persoonlijke morele bagage/kennis je eigen zijn om belangen en relevanties te kunnen verifiëren.

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les doelgerichte initiatieven in moreel saillante werksituaties. Na een morele positionering kan een leraar niet gewoon achterover leunen en wachten, maar past initiatief nemen.

Moreel Auteurschap 6 kenmerkende taken  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les De reflectie en kritische analyse van de effecten van de interne dialoog, het morele initiatief en de conceptualisering ervan.

Methode & design Semi-gestructureerde interviews Orthographisch getranscribeerd Gecodeerd m.b.v. NVivo -10 Thema’s gecodeerd in proposities (Ik-zinnen) en gecategoriseerd in topics Topics en proposities getypeerd met de 6 taken van MA eerste deelonderzoek

Methode & design Exploratieve intentie: Zijn de 6 onderscheiden taken van moreel auteurschap te herkennen in de narratieven van de beginnende leraren?

Methode & design Deel van narratief: ik-zin: Subcategorie: Hoofdcategortie: Ja. Nee, Ik heb een leerling die zo af en toe gewoon niet doet wat ik vraag en dan gewoon zegt: "nee, doe ik niet!!” Ja weet je dat vind ik erg moeilijk hoor. Dan denk ik: Tja wat nu? Hoe krijg ik de controle terug? Ik voel me machteloos als een kind mijn autoriteit niet accepteert. Ik voel me machteloos Expressie van emoties Thema’s gecodeerd in proposities (Ik-zinnen) en gecategoriseerd in topics

Methode & design Data: Transcripties, thema’s gecodeerd in proposities (Ik-zinnen) en gecategoriseerd in topics

Resultaten  Moreel Commitment  Morele opmerkzaameid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les 6 kenmerkende taken Uitspraken 1.over leerlingen en hun speciale zorg 2.over afspraken met collega’s 3.over waar ze zelf voor staan (visie op onderwijs) 4.over schoolbeleid “Ik voel me machteloos als ik zie wat er met die leerling gebeurt”. “Ik vind het lastig als collega’s zich niet aan de afspraken houden”. “Ik sta eigenlijk voor ontwikkelingsgericht onderwijs”. “Ik denk graag na met collega’s over het schoolprofiel”

Resultaten  Moreel Commitment  Morele opmerkzaamheid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les 6 kenmerkende taken Uitspraken n.a.v. open vraag 1.over welbevinden van leerlingen 2.over onbehoorlijk leerlinggedrag 3.over verplichtingen doelresultaten 4.over cultuur van ouders 5.over cultuur van samenwerking met collega’s Uitspraken n.a.v. directe vragen 1.over waarheidsgetrouw gebruik van informatie 2.over discriminatie 3.over dwang ( leerlingen verplichten ) 4.over roddelen ( en het afkeuren ervan in de reflectie)

Resultaten  Moreel Commitment  Morele opmerkzaameid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les 6 kenmerkende taken Uitspraken bij waardenoordelen 1.over collega’s (als slijpsteen / spiegel ) 2.over zichzelf 3.over thuissitiaties en ouders “Ik vind sommige collega’s lui”. “Ik vind het echt vervelend voor die collega” “Ik ben kritisch over mezelf en stel hoge eisen aan mezelf”. “Ik heb geleerd afstand te houden naar ouders toe”

Resultaten  Moreel Commitment  Morele opmerkzaameid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les 6 kenmerkende taken Uitspraken over bewuste acties in situaties van welbevinden van leerlingen en ouders. Minder heftige situaties werden vooral als praktische kwesties besproken en niet als moreel significante situaties. “We hebben doorgesproken hoe om te gaan bij het overlijden van een vader met kanker”.

Resultaten  Moreel Commitment  Morele opmerkzaameid  Morele oriëntatie  Morele positionering  Morele competentie  Morele les 6 kenmerkende taken Beperkte uitspraken als morele evaluatie en conceptualisering: 1.over eigen inzet 2.over conclusies “Ik wil altijd mijn uiterste best doen. Zo hebben mijn ouders (tuinders) mij dat voorgedaan”. “Ik kan niet elk kind verder helpen als ik de feiten logisch bekijk”. “De waarheid kan op verschillende wijze worden uitgesproken zonder te liegen”. “Als leraren verschillen, betekent dat niet dat de ene beter is dan de ander”

Conclusies De morele (leer-) kracht wordt als een dialogisch en narratief proces geschetst in het model moreel auteurschap De 6 spil-taken van MA zijn meer of minder herkenbaar in de narratieven Het interview was veroorzaker van denken over, verklaren en verantwoorden voor zichzelf waarom ze wat in hun praktijk hebben gedaan Meer geleide dialoog met zichzelf en anderen over thema’s die spelen in school lijkt nodig om de intrinsieke morele keuzes beter te kunnen herkennen en begrijpen. Het ontwikkelen van een zelf-diagnose instrument dat zicht geeft op de 6 spil-taken van MA kan het spreken in een gemeenschappelijke vaktaal over de morele kant van het werk helpen.

Vragen? Mail ze naar

Novice teachers’ moral authorship Dank voor uw aandacht.