Informatiemanagement 2008 – 2C 10 juni 2009

Voorstel Agenda 10 juni 2009 Voorafgestelde vragen Besturen van een ICT-organisatie Sourcing Software selectie Future search IT-projecten en migratie SOA *) Kwaliteit van IT *)

Vooraf gestelde vragen Balanced scorecard voor kleine bedrijven Persoonlijke gegevens van health care professionals en ICT in en relatie tot compliance regelgeving? Afhankelijkheid van IT; hoe te voorkomen? Is er een model dat je helpt bij het ontwerpen van informatiebehoefte. Stelling: Een directeur van een bedrijf heeft er voordeel bij als zijn informatiesysteem niet goed werkt.

Besturen van een ICT-organisatie

De scope van de activiteiten Informatiestrategieplanning en -verantwoording: formuleren informatiebeleid definiëren informatiearchitectuur Systeemverwerving, -ontwikkeling en -invoering: opstellen Programma’s van Eisen maken of selecteren van software testen en implementeren Onderhouden en beheren van gegevens en systemen: beheren, autoriseren van gegevens functioneel en technisch beheren Exploitatie: verwerving en beheren van opslag-, verwerkings- en communicatiefaciliteiten uitvoeren productie-activiteiten

Rollen van ICT-afdeling

Trend in verandering van rollen embedded in BU’s outsourced Supply- side Demand Current situation Next step

De plek en rol van Informatie Management CIO Staf of Lijn? Is IM een onderdeel van de bedrijfsvoering net als control? Wordt IM steeds meer een lijnfunctie i.p.v. een staffunctie? Culture gap Voorbeelden uit de praktijk Governance en de kleine organisatie

Sourcing

Populariteit outsourcing Hardware/rekencentrum Netwerk Exploitatie ICT-componenten Technisch beheer Werkplekondersteuning Functioneel Beheer BPO Systeemontwikkeling Datamanagement Architectuur Informatieplanning Informatiestrategie

Onderscheid tussen sourcing en SSC Besparingspotentieel Maatregel op functioneel niveau: Concentratie, integratie, fusie, overname of uitbesteding Volledige uitbesteding Ingericht Shared Services Center Integratie, fusie en concentratie Uitbesteding op deelgebieden Maatregel op procesniveau: Samenwerking en gemeenschappelijke investering Procesoptimalisatie en standaardisatie Systeemoptimalisatie Samenwerking op inkoop, support etc. Maatregel op taakniveau: Stopzetten investeringen of afbouwen lopende initiatieven Stoppen projecten Beperken opleidingen Beperken inhuur externen Verzilvering effecten Korte termijn (0,5-1 jaar) Middellange termijn (1-2 jaar) Lange termijn (2-5 jaar)

Demand verbindt vraag en aanbod Supply (SSC) Demand Vraagkant (business) Opstellen van business cases SSC 1 Governance Managen van projecten SSC 2 Regie Architectuur Inrichten van processen A B = Business (vraagkant) = Regiefunctie = SSC/sourcing functies

Besturen van een ICT-organisatie

De macht verschuift (1) Managers verliezen een stuk autonomie en directe invloed; ‘delen’ in plaats van ‘beschikken’; aantal managementposities neemt af; hogere eisen aan managers Medewerkers gaan van een taakgerichte naar een resultaatgerichte cultuur Managers van de servicecentra krijgen autonomie en zeggenschap over resources, maar moeten wel serviceafspraken maken Staffunctionarissen zien een nieuwe eenheid die haar eigen inrichting wil organiseren Leveranciers zien dat onderhandelingsmacht geconcentreerd wordt; sommige externe leveranciers (service providers) hebben grote belangen en willen dat activiteiten aan hen worden uitbesteed

Software selectie

BSN Informatiemanagement ICT-bouwstenen Beheer- tools Enterprise portal Informatie- beveiliging Werkplek onder- steuning- Generieke services Specifieke services Middleware Deel commodity Wel standaards beschikbaar, integratie zelf regelen, veel overlap met de beschikbare spullen Netwerk Platform 8 april 2017

Softwaresoorten Software Generiek Maatwerk op eigen computers Draait bij derden geen gebruiks- vergoeding In eigendom betalen voor gebruik C A B C D E make buy lease/licentie open source asp

Make- of buy-vragen Effectiviteit in welke mate wordt aan eisen en wensen voldaan? Efficiency Hoe hoog zijn de aanschafkosten in vergelijking met de ontwikkelingskosten en wat zijn de operationele kosten? Doorlooptijd hoeveel tijd zit er tussen beslissing en implementatie? Flexibiliteit: hoe staat het met de aanpasbaarheid? Onafhankelijkheid: in hoeverre worden wij afhankelijk van derden, cq van eigen IT-ers

Vuistregels maatwerk versus standaardsoftware

Fasering softwareselectie Initiatief (Ontwikkelen informatieplan) Opstellen plan van aanpak Definitie Bepalen eisen en wensen (functioneel, technisch, beheer, leverancier, beveiliging, kosten, implementatie, opleiding etc.) Opstellen Programma van Eisen Selectie Opstellen longlist Opstellen request for information Opstellen shortlist Beoordelen referenties Demonstraties Bepalen voorkeurpakket en leverancier Proeftuin (voorbereiden, maken case, uitvoeren en evalueren) Bepalen meerwerk, benodigde interfacing etc. Opstellen business case Voorbereiden besluitvorming Contract Voorbereiden contract Opstellen contract Implementatie Testen en implementeren Parameterisering Conversie en schoning bestanden Real;iseren meerwerk Installaties en productie-acceptatietesten Schaduwdraaien/gefaseerd invoeren/big bang/intensive care Beheer Uitvoeren functioneel en technisch beheer

Een top tien van missers bij de start van een softwareselectieproject (1) Er geen project van maken, maar een proces Het organiseren overslaan, en direct beginnen met automatiseren De pakketselectie niet serieus nemen Te vroeg naar de leverancier stappen: “eerst denken, dan doen” Verzuimen om exact te definiëren wat men wil en juist niet wil (Geen goed programma van eisen af hebben) Denken dat een pakket of dit zelfs pakket de enige optie is 13B.4

Een top tien van missers bij de start van een selectieproject (2) Als ICT-ers niet fungeren als volwaardige gesprekspartners bij zowel leverancier als de eigen organisatie waar pakket geïmplementeerd wordt; “organisatie zit achter op de fiets en de leverancier zit aan het stuur”, in plaats van andersom De gebruikersorganisatie amper in het selectietraject en implementatie betrekken Geen goede contractering Testen en accepteren van software onvoldoende regelen 13B.5

Niet bij het softwarepakket alleen

Tien vragen die een leverancier liever niet wil horen(1) Wilt u zo vriendelijk zijn - voordat ik vandaag wegga - mij een lijst te geven van tien adressen waar het pakket draait? Wilt u mij de documentatie laten zien die u bij de laatste drie aanpassingen van het pakket meestuurde? Mag ik lezen wat uw beleid is ten aanzien van het testen van software en wat de concrete procedures zijn die u daarbij volgt om het testen te beheersen? Wat is volgens u de belangrijkste verandering in onze sector en wat is de invloed daarvan geweest op uw software? Hoe ziet u dit voor de komende drie jaar? Wilt u mij een Curriculum Vitae geven van alle personen die voor dit softwarepakket de klantenservice verzorgen? 13B.7

Tien vragen die een leverancier liever niet wil horen (2) Hoeveel afnemers van dit pakket heeft u inmiddels en bij hoeveel ervan is het pakket nog niet operationeel? Wat vindt u dat ik moet weten over uw sterkste concurrent? Wat is uw filosofie met betrekking tot documenten? Wilt u mij de volgende informatie geven: de cursusplanning zoals die nu geldt per aangeboden cursus een syllabus of samenvatting Mag ik een lijst van de op dit moment bekende fouten in het systeem? 13B.8

Kennismanagement

Een huidige situatie van bijvoorbeeld personele en financiële kennis BSN Informatiemanagement Een huidige situatie van bijvoorbeeld personele en financiële kennis 8 april 2017

Kennisvermogen = Codified * Tacit Expliciete kennis Impliciete kennis Codified knowledge: • Taakset-informatie Encyclopedische kennis Gecodificeerde kennis Tacit knowledge: • Ervaringen Vaardigheden Attitude • Overdracht door onderwijs • Overdracht door demonstratie • Verkrijgbaar door studeren • Verkrijgbaar door imiteren Nonaka, 1991

Vier leerprocessen, oftewel het transformeren van kennis 1. Socialiseren: • imiteren meester/gezel/leerling-relaties ervaren door trial & error (empirisch leren) 2. Externaliseren: expliciteren in concepten metaforen, analogieën, modellen (empirisch en rationeel leren) 4. Internaliseren: learning bij doing “uit een boekje” (rationeel en empirisch leren) 3. Combineren: studeren rubriceren Neue Kombinationen vinden datamining (rationeel leren) Nonaka, 1991 Naar impliciete kennis Naar expliciete kennis Van impliciete kennis Van expliciete kennis

TG-kennismanagementmodel (1)

TG-kennismanagementmodel (2)

Hoe kennisvriendelijk is onze afdeling? Strategie Structuur Systemen Personeel Cultuur Managementstijl Ontwikkelen van kennis Verspreiden Toepassen

Wat is het kennisniveau van onze afdeling? Expert Goed Onvoldoende

Voorbeeld koppeling kennismanagement aan primair proces (massaproductie)

Vele instrumenten zijn beschikbaar voor het managen van uw kennis

Veranderende rol van ICT en KM

ICT projecten en migratie

Onzekerheid over eindresultaat en projectweg

Hoofdlijn in ontwikkelmethoden Watervalmethode Evolutionair/iteratief Rapid Application Development RUP Agile Slow IT, organic IT

Assessment van projecten 9.6

OTAP ontwikkelen, testen, accepteren en produceren: niet iedereen kijkt op dezelfde manier

Risicostaalkaart voor ICT-projecten

Van schets naar (projecten)plan

Voorbeeld uitdagingen rond migratiestrategieën

Migration choices Top down or bottom up Slow or fast Big bang or incremental Participating or hiërarchical Integrated or partial Scope IS or corporate scope Pilots or not Division by division or all at once

Strategieën voor migratie Verbeteren Vernieuwen Scope op deelproces Scope op gehele proces Binnen de kaders Buiten de kaders Nadruk op formele organisatie Nadruk op informele organisatie Efficiency gericht Innovatie gericht Compete better Compete with the best Stroomlijnen: oplossend Herinrichten: vooruitziend Enkele procenten voordeel Factoren voordeel Duidelijk resultaat Onderhandelbaar resultaat

Onderhoud strategie Verbouwing strategie Plateau strategie Big-Bang Strategieën voor migratie Kleine stappen Grote brokken Onderhoud strategie Verbouwing strategie Verbeteren Plateau strategie Big-Bang Strategie Vernieuwen

Met nieuwe releases naar een geleidelijke verbetering Onderhoudstrategie Met nieuwe releases naar een geleidelijke verbetering

Vanuit een programma, in afstemming met de lijn Verbouwingstrategie Vanuit een programma, in afstemming met de lijn

Op een plateau bereik je evenwicht voor stap naar nieuw Plateaustrategie Op een plateau bereik je evenwicht voor stap naar nieuw

Vanuit 'greenfield' naar staande organisatie Big-Bang strategie Vanuit 'greenfield' naar staande organisatie

Afwegingen bij migratiestrategie Wat is het verandervermogen van de organisatie? Operationele ruimte voor nieuw Ervaringen uit het verleden Leiderschap-, communicatie- en regiekwaliteiten mensen Verbinding vernieuwing versus operatie Business versus ICT (alignment), ... Wat is de aard van de opgave waar de organisatie voor staat? Structurele vernieuwingslag Operationele verbetering Ongekende innovatie, ... Wat is de 'drive' achter de verandering? Urgentie vanuit wetgeving, markt Ambities van mensen Draagvlak voor nieuw, ...

SOA, Servicebus en SOAP

Ontwikkelingen in de structuur van applicaties Meerlaagse gedistribueerde applicatie Gelaagde client/server applicatie Monolitische applicatie Client Presentatie Logica Server Data

Ontwikkelingen in applicatie-integratie (1) Generieke Database-koppelingen 1:1-Koppelingen Applicatie 1 Applicatie 2 Client Client Client Server Server Server Generieke voorziening veelal bulkverwerking Corporate database Applicatie 3 Applicatie 4

Ontwikkelingen in applicatie-integratie (2) Middleware (generieke servicebus) Web services (technologie neutraal) organisatie- grens Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie Logica Logica Logica Logica Logica Data Data Data Data Data Generieke middleware Synchroon (services) Asynchroon (berichten) Bulkverwerking middleware middleware Berichtuitwisseling op basis van XML en SOAP

Ontwikkelingen in applicatie-integratie (3) Portal voor centrale toegang/authenticatie Portal voor werkproces integratie Portal Authenticatie (single sign-on) Personalisatie Portal Authenticatie (single sign-on) Personalisatie Generieke services / look-and-feel Werkstroombesturing Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie Logica Logica Logica Logica Logica Logica Data Data Data Data Data Data

Enterprise Service Bus Een ESB “bemiddelt” tussen service aanvragers en service aanbieders Een ESB zorgt voor standaardisatie van de communicatie met service aanvragers Een ESB handelt de transformatie van gegevens tussen aanvrager en aanbieder af Een ESB orkestreert de afhandeling van aanvragen en het doorsturen naar aanbieders Een ESB monitoort de service aanvragen en rapporteert over het gebruik van aanvragen

Web services XML-bericht Ingepakt als SOAP-bericht Verzonden via Internet (HTTP)

XML-voorbeeld <boeken> <boek> <auteur>Don Box</auteur> <titel>Essential XML</titel> <prijs>34,95</prijs> </boek> <auteur>Linus Torvalds</auteur> <titel>Gewoon voor de Fun</titel> </boeken> <ClientSuwi> <SofiNr>123456789</SofiNr> <BankGironr>01982712</BankGironr> <TelefoonnrClient> <Telefoonnr> <Netnr>020</Netnr> <Abonneenr>4890000</Abonneenr> </Telefoonnr> </TelefoonnrClient> </ClientSuwi>

Een SOAP-bericht van aan / Beste Header Body Envelop

SOAP Simple Object Access Protocol Aanroep van een component door een XML-bericht te sturen Volledig op basis van standaard-internet- technologie (HTTP) Bij uitstek geschikt voor communicatie tussen heel verschillende systemen (vaak buiten de eigen onderneming)

Trends Naar asynchrone berichtuitwisseling loosely coupled (fire and forget, publish and subscribe) Naar technologie neutrale oplossingen op basis van internetstandaarden web services (XML, SOAP en HTTP) Naar portal technologie geïntegreerde werkomgeving voor eindgebruikers, zonder te streven naar een grote, centrale applicatie Elke leverancier levert/integreert deze technologieën Maar er blijven waterscheidingen, bijvoorbeeld: J2EE versus .NET Open source versus .NET

Wat betekent dit voor het management? Noodzakelijke modernisering/onderhoud Connectivity met buitenwereld Koppelen functionele verbeteringen aan de technische Migratiekosten en migratieaandacht

Kwaliteit van IT

Via een systematische aanpak, gezamenlijk zicht op belang en kwaliteit 9.1

9.2

Kwaliteitseigenschappen van het gebruik van informatiesystemen 9.3

Kwaliteitseigenschappen van het beheer van informatiesystemen 9.4

Clusters van kwaliteitseigenschappen en maatregelen Modelleren Controleren Optimaliseren Vormgeven Traceren Versterken Doelgerichtheid Zekerheid Doelmatigheid Ergonomie Veranderbaarheid Degelijk + - SERC, 1992 9.5

Cluster doelgerichtheid Het cluster doelgerichtheid betreft de effectiviteit van het softwareproduct. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: compleetheid herbruikbaarheid instelbaarheid koppelbaarheid 9.7

Cluster zekerheid Het cluster zekerheid betreft de logisch correcte werking van het softwareproduct. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: beveiligbaarheid juistheid traceerbaarheid 9.8

Cluster doelmatigheid Het cluster doelmatigheid betreft de efficiëntie van het softwareproduct. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: middelenbeslag responsesnelheid snelheid batchverwerking 9.9

Cluster ergonomie Het cluster ergonomie betreft het beter kunnen werken met Het softwareproduct. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: bedienbaarheid behulpzaamheid duidelijkheid gebruiksgemak inzichtelijkheid leerbaarheid transactiesnelheid uitrustingsniveau 9.9

Cluster veranderbaarheid Het cluster veranderbaarheid betreft de mogelijkheden om inzicht in het sofwareproduct te krijgen en de werking ervan te kunnen bijstellen. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: beheerbaarheid corrigeerbaarheid installeerbaarheid portabiliteit testbaarheid wijzigbaarheid 9.11

Cluster degelijkheid Het cluster degelijkheid betreft de technisch correcte werking van het softwareproduct. Hierin hangen de volgende eigenschappen met elkaar samen: bedrijfszekerheid beschikbaarheid bestendigheid degradatiemogelijkheid herstelbaarheid veerkracht 9.12