Sustainable nutrition L.Reijnders

Wat is sustainability (duurzaamheid)? Nauw verbonden met: stationary- of steady- state economy (=economy in equilibrium with its natural resources) & inter-generational justice Nauw verbonden met: stationary- of steady- state economy (=economy in equilibrium with its natural resources) & inter-generational justice In 1970s uitgebreid met geen negatieve invloed vervuiling op toekomstige generaties, behoud ecosysteem diensten Sinds late jaren 1980 > 100 definities vaak inclusief sociale en economische elementen

Sustainability in deze inleiding Oorspronkelijke betekenis (beperkt tot ‘milieuaspecten’) Dat betekent niet dat sociale en economische aspecten voeding onbelangrijk zijn Aan einde inleiding: aandacht voor sociale elementen

In de geschiedenis: Zowel duurzame als niet duurzame voeding Zowel duurzame als niet duurzame voeding  Voorname determinanten: voedselproductie & brandstofgebruik Niet duurzaam:  Holland 11-16e eeuw  Vroege aboriginals in Australië ~ Duurzaam:  Nabateers  ‘Vlaamse bouw’ (18e eeuw)

Huidige voeding Niet duurzaam vanwege:  Afhankelijkheid intensief gebruik van natuurlijke hulpbronnen gevormd door trage geologische processen  Vaak verbonden met vermindering vernieuwbare natuurlijke hulpbronnen ( afname visstand & vruchtbaarheid grond, daling grondwater stand),  Vaak verbonden met afname ecosysteem- diensten  Vaak verbonden met milieuvervuiling die leidt tot nadelen voor toekomstige generaties (toename broeikasgasconcentraties in atmosfeer, grondwatervervuiling)

Fossiele brandstoffen (aandeel voeding in verbruik ~ 16%) Fossiele koolstofverbinding Totaal verbruik in jaren vorming tijdens geologische piekproductie Aardolie (conventioneel) 1 miljoen Aardgas (conventioneel) 3 miljoen Steenkolen60.000

Duurzame voeding voor iedereen thans buiten bereik Omvang bevolking & eetpatroon maken het voorlopig onmogelijk tot een duurzame voeding te komen Voornaamste structurele knelpunten: fosfaaterts gebruik & afname ecosysteemdiensten door het ruimen van natuur Gebruik fossiel brandstoffen geen structureel knelpunt echter overgang op duurzamer systeem voor iedereen kwestie van decennia

Energie transitie Wereldwijde input energie in economie: ~14x Watt ~14x Watt Technische mogelijkheden voor verbetering energie efficiency: factor 3 (industrielanden) tot 6 (ontwikkelende landen) beter dan nu. Aanbod: Zonne-energie: x Watt Wind energie: 600x Watt Geothermische energie: 30x Watt (Totale voorraad fossiele brandstoffen + uraan < 1 maand zonne-energie) (Zonnecellen in 5% van Sahara: ~14x Watt)

Duurzamer kan wel Deels in de sfeer van aanpassing voedingspatroon: bijv. meer vegetarisch (Reijnders & Soret American Journal of Clinical Nutrition 78 (2003) S Deels door aanpassing productiewijze: bijv. kas als energie leverancier

Vleeseiwit (in industrielanden) versus soja-eiwit milieuaspect Effect soja-eiwit Relatief effect vleeseiwit Land gebruik Water gebruik Verbruik fos- siele brandstof Verbruik fosfaat erts 17 Emissie ver- zurende stoffen 1>7 Emissie bio- ciden 16 Emissie koper 1>100

Conversie-efficiency (USA: CAST, Animal Agriculture & the global food supply 1999) productenergieeiwit varkensvlees ei melk rundvlees

Energieleverende kas Zonnewarmte: seizoensopslag

Meer opties aanpassing eetpatroon (1) Voedsel met minder ‘voedselkilometers’ (met verschil qua aard transportmiddel) -in US foodmiles ~ 11% broeikasgasuitstoot voedsel (over levenscyclus) Bron: Weber et al. Environmental Science & Technology 42 (2008) milieueffect 1 kg voedsel per vliegtuig over lange afstand ~ milieueffect 1 kg eko-vlees Bron: Jungbluth et al. Int J. LCA 5 (2000)

Meer opties aanpassing eetpatroon (2) Minder ‘diepvries’ -milieueffect 1 kg diepvriesgroenten ~ milieueffect 1 kg eko-vlees Bron: Jungbluth et al. Int J. LCA 5 (2000)

Meer opties aanpassing productiewijze No-till landbouw Precisie landbouw Geïntegreerde teelt Eko (lagere inputs/minder vervuiling/meer biodiversiteit op bedrijf versus grotere landclaims) MSC vis

Marktpotentieel Huidige aandeel duurzamere producten relatief klein (meestal <5%) Zou sterk veranderen wanneer externe (thans afgewentelde) kosten moeten worden doorberekend in prijzen

Sociale aspecten Max Havelaar Einde dumping voedsel uit industrielanden Soms ook gemengd met milieucriteria:  Basel soja  Eko-Oké bananen