Dienstbaarheid FacMan Conferenties Macht & Onmacht Lean Management NIJKERK 6 & 7 NOVEMBER 2014

WELKOM U bent Facility manager, Ja zelfs Master of Facility managment. ©vandeSandeinlezingen,2011 U bent Facility manager, Ja zelfs Master of Facility managment. Voor u staat een sociaal psycholoog, in de wat meer Bourgondische uitvoering. FM is dus aan mij besteed Straks neem ik u mee in de ivoren toren met een verhaal over de achtergronden van dienstverlening ‘s Middag luistert u naar Paul Moers, die zijn boek zal pluggen en oefeningen met U doet. Vervolgens gaan we intervisie doen Dan gaan we eten en pas morgen denken we weer aan serieuze zaken Die worden dan schijnbaar onserieus besproken door de onvergelijkbare Jan van Sellen en na een korte evaluatie en vooruitblik gaan we uiteen

PROGRAMMA AFSCHEID Break met snack Vrijdag ©vandeSandeinlezingen,2011   9:30- 10.00 Start en regelingen 10.00 – 11.00 vdS: Bronnen van Dienstverlening 1 11.00 – 11.15 Pauze 11.15 – 12.30 Bronnen van Dienstverlening 2 12.30 - 13.30 Lunch 13.30 – 14.30   Paul Moers inleiding over zijn boek 14.30 - 14.45   Thee 14.45 - 16.30 Paul Moers interactieve oefeningen Break met snack 16.45 - 18.30 Intervisie 19.00 Diner met nazit Vrijdag 9.00 inleiding Jan van Sellen 11.30 - 12.30 Evaluatie en vooruitblik Lunch AFSCHEID

EEN SPEURTOCHT NAAR DE MENSELIJKE DIENSTVERLENING Und der Knecht? Und das Kind? Und das Weib? Und die Kunde? Und die Dirne? Und der Fazilität manager? Was will der Herr? Freud and other psychoanalysts : (left to right seated) Freud, Sàndor Ferenczi, and Hanns Sachs (standing) Otto Rank, Karl Abraham, Max Eitingon, and Ernest Jones bronnen van EEN SPEURTOCHT NAAR DE MENSELIJKE DIENSTVERLENING Deze lezing wordt U in dienstbaarheid verstrekt door WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

WAT IS DIENSTBAARHEID? OVER service ZIJN VELE OPVATTINGEN MOGELIJK: PERSPECTIEF: Iets voor een ander doen: Dienstverlenersperspectief Iets voor je laten doen: Dienstontvangersperspectief 5

WAT IS DIENSTBAARHEID? II een andere visie: INTRINSIEK/EXTRINSIEK (ONMIDDELLIJKHEIDvan Motivatie) Een ander willen helpen: Vanuit jezelf iets leuk vinden Willen verdienen aan dienstverlening: Wegens de beloning iets doen 6

WAT IS DIENSTBAARHEID? III Nog een andere visie: MOREEL Iets vernederends: door een ander geknecht worden (OPLOSSING?: Koffieautomaat of robot) Iets nobels: een ander gelukkig maken 7

WAT IS DIENSTBAARHEID? IV en ook nog eens: EVENWICHT Iets voor een ander doen zonder wederkerigheid (complementair) Bijv Heer-knecht, moeder-kind, gids-toerist dus 2 rollen. Dit leidt op den duur tot verstarring Iets voor een ander doen die ook iets voor jou doet (symmetrie) In principe ben je dan gelijk dus 1 en dezelfde rol. Dit leidt tot competitie en op den duur tot escalatie van de strijd 8

DIENSTBAARHEID & MAATSCHAPPIJ Vroegere maatschappijvormen waren vaak op dwang gebaseerd. Je positie was dan ook permanent Bekendste voorbeeld is slavernij De slaaf was dienstbaar uit angst, de heer was ook dienstbaar wegens angst, maar dan voor bezitsverlies Afschaffing slavernij veranderde nog niet zoveel In Europa ontstond een arbeidersstand (loonslaven) die zich geleidelijk emancipeerde. Ontwikkeling naar gelijkheid In Amerika was iedereen gelijk en ieder hoorde ondernemer te zijn, vandaar grote nadruk op geld. Unidimensionaliteit Vandaar dat bedienen in US minder vernederend is (tipping) In US uitgebreid gebruik van sociale technologie: vriendelijk zijn als middel om meer te verdienen 9

In Amerika gaat alles sneller LaGioconda na een week in de VS

Alles gebeurt hier minstens twintig jaar later USA Nederland 1886 Coca Cola 1900 Business schools 1902 Professionalisering football 1910 Management systeem 1918 Vrouwen roken 1920 Afbetaling 1930 Reclame en PR 1935 Auto/ Wonen en werken 1940 Jeugdbendes 1940 Innovatie als waarde 1948 Hell’s Angels USA 1950 Credit Cards 1950 Junkie-cultuur 1950 Jeugd-cultuur 1960 Kinderachtigheid 1968 Populisme in politiek 1980 Universele obesitas 1980 Service with a smile (‘take care’) 1928 Coca Cola 1947 Nijenrode 1954 Professionalisering voetbal 1970 Management systeem 1960 Vrouwen roken 1950 Afbetaling 1950 Reclame en PR 1960 Auto/ Wonen en werken 1980 Jeugdbendes 1970 Innovatie als waarde 1978 Hell’s Angels Nederland 1966 Credit Cards 1970 Junkie-cultuur 1970 Jeugd-cultuur 1990 Kinderachtigheid 2002 Populisme in politiek 2000 Universele obesitas 2005 ‘Een fijne dag verder’

Individualisering Op alle gebieden van het leven is het individu belangrijker geworden dan de groep Bijv verenigingen, privacy, doelstellingen, competitie, loyaliteit Bovendien is de economie verschoven van productie naar dienstverlening En tenslotte is het werk geprofessionaliseerd Het ideaal is niet meer de mens die van zijn werk houdt, maar de mens die waar voor zijn geld levert

Wat is een professional? © 2006 JP van de Sande RuG Letterlijk: een beroepsuitoefenaar met borging VOORDELEN: Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij betrokken is Die zich met zijn positie identificeert Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie) NADELEN:

Enkele voorbeelden van Professioneel © 2006 JP van de Sande RuG

Welke gevolgen voor de economie? Twee dimensies zijn dominant (Geld & Macht) en Geld=Macht. Meeste overige dimensies (Stand, Rust, Zorg, Creativiteit, Ordening, Chauvinisme, Vakmanschap, Kwaliteit) worden gezien als te converteren in Value. Geld dient te stromen; Groei is fundamentele waarde Omloopsnelheid wordt voortdurend opgevoerd Andere behoeften dan consumeren (bijv. Gezelligheid, OSM, Traditie, Patriottisme, intellectuele stimulering) worden, als consument ze al vertoont, niet erg op prijs gesteld Ideaal van consumenten maatschappij is de Melkstal

EEN VAN DE GROTERE MELKVEESTALLEN

DE WIL TOT DIENSTBAARHEID Er zijn twee soorten willen: De natuurlijke wil: we willen iets omdat het lekker is of willen het vermijden omdat het vies, of beangstigend is. Dit is in onze genen verankerd en hoeft slechts ontplooid De gecultiveerde wil: we doen het omdat het: Zo geleerd is, Zo hoort, We het zo bedacht hebben, Het goed voor ons is, Het goed voor anderen is. Dit moet aangeleerd worden en beredeneerd. Het is onderhevig aan kosten/baten analyse De natuurlijke wil kent zo’n 16 varianten die elk op 2 manieren voorkomen: serieus en als spel De cultuurbepaalde wil kent er eindeloos veel 17

De mens heeft 2 soorten willen © 2006 JP van de Sande RuG NATUUR Kinderzorg Status Ruilen Voortplanting Erbij horen Verkennen Agressie Communicatie Eten/Drinken Voorraad maken Territorium maken Jagen Bouwen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie Serieus en in Spelvorm CULTUUR RELATIES EN OPVOEDING MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Standen, Kasten, Slavernij, ) IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK REGELS, NORMEN, GEWOONTES, ROLSYSTEMEN, FOLKLORE WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE OORLOGVOERING, VESTINGBOUW TAAL, POËZIE, ROMANS CAFES, RESTAURANTS, FESTIVALS TECHNIEK, APPARATEN, WAPENS MEDICIJNEN, FM. KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN HANDEL, BANKWEZEN KLEDING, COSMETICA, BADEN VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN, VACANTIE SPELLETJES,SCHAKEN, GAMING, SPORT emoties concepten Het is nooit of-of, maar altijd en-en. Nature én Nurture is dus wat vorm geeft aan ons leven

En nu Volgt een bespreking van vier van die basismotivaties en ik zal trachten u te tonen hoe belangrijk ze zijn voor dienstverlening We gaan het eerst hebben over de menselijke neiging tot verzorgen, die zich uit in dienstbaarheid Dan bespreken we Het statussysteem, omdat het verzorgd worden bij hogere status lijkt te behoren en dienstbaarheid bij lagere status We bespreken dat een uitweg uit dit dilemma: het ruilsysteem dat wij mensen tot grote perfectie hebben gebracht Tenslotte laten we zien dat dienstverlening een belangrijk aspect is van de meest fundamentele natuurlijke behoefte. 19

Kinderzorg 20

Kinderzorg © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: temperatuur, voedsel, veiligheid, vlooien, dingen voordoen Bij mensen: nutricia, billys, oilily, olvarit, nickelodeon, creches, adoptie, donald duck, woonerf, kinder -zitjes, -cosmetica, -wagens, -verzorgingsproducten, scholen, sesam straat, verzorging, massage, verwennen, onderwijzen, ‘dat is mijn kindje’ In spelvorm: poppenspel, schooltje spelen Maatschappelijk gevolg: kinderindustrie, scholen, kinderwetten, pedofilie, oppas-omas, erfenissen, sparen Maar ook: verzorging, bediening, massagesalons, restaurants, verpleging, dienstverlening, Regulering door cultuur: sterk ALLE VORMEN VAN (KINDER) ZORG VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Status 22

Status Bij dieren: Dominantiehiërarchie (meestal 2: man en vrouw) © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Dominantiehiërarchie (meestal 2: man en vrouw) Bij mensen: HEER EN KNECHT, Ambitie, Competitie, Respect, Gehoorzaamheid, Mercedes, Armani, Gucci, Diamanten, Aristocratie, Haute couture, Huispersoneel, Overtref de buren, Pesten, Dwingen, Machtsstrijd, Arrogantie, Onderscheidingen, Uniformen, exclusiviteit In spelvorm: Alle competities: voetbal, hockey, bridge, golfen, Alpinisme, Hiërarchieën, Politiek, Toneel Maatschappelijk gevolg: Hiërarchieën, Monarchie, Socialisme, Ratrace, Competitiemaatschappij, Statusindustrie, Conspicious consumption, Sport, Top 10/50/100 etc, Prijzen, Onderdanigheid, Gehoorzaamheid, Dienstverlening, Slavernij, Heer-Knecht systeem, Regulering door cultuur: Informeel: nauwelijks, Formeel: sterk ALLE VORMEN VAN HIERARCHIE VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Ruilen 24

Ruilen © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Steunverlening, Altruïsme, I scratch your back, Quid pro quo, sociale vergelijking Bij mensen: Kopen, Billijkheid, Geschenken, Ruilhandel, Liefde, Dienstverlening, Commodity trading, Swaps, Liefdadigheid, Vriendschap, Attent zijn In spelvorm: Winkeltje spelen, Dubbelen ruilen Maatschappelijk gevolg: Handel, Winkels, Goede manieren, Verhoging betrokkenheid, Ruzie, Bonus systemen, Extrinsieke motivatie, Diensten economie, Verkooptraining Regulering door cultuur: Ja, normen voor billijkheid zijn vast verankerd. Wel wordt hogere beloning voor hoge status geaccepteerd ALLE VORMEN VAN RUILEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING De vraag is of onze lieve heer het zo wel bedoeld kan hebben.

Uit: How to spot a millionaire Voortplanting Uit: How to spot a millionaire 26

Voortplanting © 2014 JP van de Sande RuG Bij dieren: nest bouwen, territorium afperken, hofmaken, paring Bij mensen: verliefdheid, kasteelromans, sparen voor uitzet, jalouzie, cafebezoek, festivals bezoeken, gedichten, popmuziek, cadeaus geven, je leuk aankleden, axe gebruiken, stalking, pornografie, prostitutie, Borstvergroting, versieren, n….n, een sexy baan In spelvorm: doktertje spelen, vader en moeder spelen, pastoor en leerling, hopman en padvinder, kinky seks, SM spelletjes. Maatschappelijk gevolg: huwelijk, chantage, sexindustrie, seks in reclame, seks op de buis, seks in de film, seks in de popindustrie, seks als beloning (corruptie) Regulering door cultuur: zeer sterk ALLE VORMEN VAN VOORTPLANTING VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Kwaliteit van diensten: SERVQUAL model (Zeithaml, Parasuraman & Berry, 1989): HvdSande RuG Factoren die kwaliteit van diensten bepalen Fysieke verschijning Hoe zien medewerkers, apparatuur etc er uit? Betrouwbaarheid Komt org. afspraken en verwachtingen na? Responsiviteit Helpt org. klanten, of laten ze je stikken? Zekerheid Heb ik vertrouwen in de organisatie? Empathie Leeft organisatie met me mee? KWALITEIT = verschil tussen verwachtingen en waarneming van klant, ofwel prestatie gedeeld door verwachting: K= P/V PROBLEMEN: Organisatie weet niet wat klanten verwachten Beleid niet afgestemd op verwachting klant Beleid klopt niet met feitelijke prestatie Prestatie klopt niet met externe communicatie De servqual bevat meestal voor elk van de factoren drie vragen. Hij wordt tweemaal afgenomen: eenmal als verwachting en eenmaal als ervaring van de prestaties door de dienstverlener

SLECHTS ENKELE CONCLUSIES Dienstbaarheid is verbonden met en gevolg van onze aanleg tot een sociale leefwijze Dienstbaarheid moet vanuit twee perspectieven bezien Dienstbaarheid kan zowel intrinsiek als extrinsiek gemotiveerd zijn Morele aspect van dienstbaarheid wordt vaak vergeten Geld maakt veel goed en dat wordt steeds sterker Door belang geld raken anderen dimensies in gedrang Dat leidt tot wanbegrip en is dus sociaal nadelig: Extrinsieke motivatie drijft de intrinsieke motivatie uit Omdat dienstbaarheid een aangeboren motivatie is, is hij makkelijk teweeg te brengen

HELAAS ZIJN WE NU AAN DE LUNCH TOE maar MEER INFORMATIE VINDT U OP www.vandesandeinlezingen.nl

31

Twee vormen van Erbij horen 32

Erbij horen Bij dieren: Kudde, School, Zwerm, Pak, Roedel, Vlucht © 2006 JP van de Sande RuG Bij dieren: Kudde, School, Zwerm, Pak, Roedel, Vlucht Bij mensen: Familie, Stam, Clan, Kaste, Bende, Team, Vereniging, Projectgroep, Legioen, Identificatie, Jeugdgroep, Fangroepen, Chauvinisme, Conformiteit, Partij, Club, Sociëteit, Subcultuur, Bedrijfscultuur, Elftal, ClubMed, Communities, Hyves etc. In spelvorm: Rovertje, Oorlogje, Vader en moedertje, Padvinderij, Clubs, Verenigingen, Teamsport Maatschappelijk gevolg: Nationalisme, Trouw, Racisme, Verenigingsleven, Zoektocht naar nieuwe vormen in individualistische maatschappij (communities), geneste loyaliteit, uniformen, onderscheidingen Regulering door cultuur: sterk ALLE VORMEN VAN ERBIJ HOREN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Verkennen 34

Verkennen © 2012JP van de Sande RuG Bij dieren: Fysieke en geografische omgeving, social network, Wachthouden Bij mensen: Roddelen, Geruchten, Bespreken, Atlassen, Kranten, Radio, TV, Internet, Detectives, Burgerwacht, CCTV , Social media, Of/Of denken In spelvorm: Scouting, Droppings, Google, Quizzen, Fotograferen, Google Earth Maatschappelijk gevolg: Nieuwsindustrie, Privacywetgeving, Spionnage, Consultancy, Research Regulering door cultuur: Niet al te sterk ALLE VORMEN VAN VERKENNEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Vormen van agressie 36

Agressie Bij dieren: Dreigen, Bluffen, Vecht/vlucht, Jagen, Doden © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Dreigen, Bluffen, Vecht/vlucht, Jagen, Doden Bij mensen: Kwaad worden, Vechten, Mishandeling, Wapens, Schelden, Macho-uiterlijk, Rellen, Zinloos geweld, Boksen, Oorlog, Kameraadschap door vechten, Kwaadspreken, Verraden In spelvorm: Schaken, Voetbal, Vechtsporten, Tai Chi, Spreekkoren, Hooliganisme, Handje drukken, Oorlogje spelen, Wargaming, Grand Theft Auto Maatschappelijk gevolg: Vechtindustrie, Legers, Wapenindustrie, Angst voor agressie, Slachtoffers, Trainingen, Geweldsmonopolie, Agressieve beeldspraak, Rellen, Revoluties Regulering door cultuur: Zeer sterk GEORGANISEERDE VORMEN VAN AGRESSIE VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING. STORINGEN IN VERHOUDING KUNNEN A OPWEKKEN.

communicatie 38

Communicatie Bij dieren: Signaalsystemen, Vlooien, Grommen, © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Signaalsystemen, Vlooien, Grommen, Bij mensen: Taal, Gesprekken, Roddelen, Bijpraten, Brieven, Gedichten, NV gedrag, Speeches, Toneel, Sociale Media, SMS, GSM, Email, Twitter, Literatuur In spelvorm: Conversatie, Toneelspel, Verhalen vertellen, Spreekkoren, Maatschappelijk gevolg: Communicatie industrie, Dwangmatig communiceren, Vervlakking van boodschappen Regulering door cultuur: Niet erg ALLE VORMEN VAN COMMUNICATIE VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Eten/Drinken 40

Eten/Drinken Bij dieren: Zoeken, Eten, Voeren, Delen, Herkauwen © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Zoeken, Eten, Voeren, Delen, Herkauwen Bij mensen: Gezinsmaaltijd, Snacken, Snoepen, Gastronomie, Banketten, Cantine, Restaurants, Cafes, Snackbars, Catering, Vegetarisme, Supermarkt, McDonalds, Obesitas, Anorexia, In spelvorm: Gourmetten etc., Kookclubs, Eetgenootschappen Maatschappelijk gevolg: Landbouw, Veeteelt, Middenstand, Horeca, Foodindustrie, Gezondheidsproblemen, Consumentisme Regulering door cultuur: Sterk VELE VORMEN VAN ETEN/DRINKEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Voorraad maken Een appeltje voor de dorst 42

Voorraad maken Bij dieren: Honing, Eikeltjes, Hamsteren © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Honing, Eikeltjes, Hamsteren Bij mensen: Verzamelen, Hamsteren, Boeken, CD’s, Kleding en schoenen, Sieraden, Diepvries, Uitzet, Geld, Aandelen, Vrekkenkrant, Conspicious consumption In spelvorm: Verzamelen: Speldjes, Vlaggetjes, Kaartjes, Popjes, wapens, auto’s, Maatschappelijk gevolg: Premiesystemen, Financiële industrie, Hamsteren, Sparen Regulering door cultuur: deels VELE VORMEN VAN VOORRAAD MAKEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Territorium maken 44

Territorium maken Bij dieren: Gebied, Geurvlag, Gezang © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Gebied, Geurvlag, Gezang Bij mensen: Kamer, Home is castle, Persoonlijke ruimte, Eigen plek, Grafitti, Bende territoria, Plaats reserveren, Tuinhekjes, Surveillance, Straffen overtreders, Privacy, Dominantie in eigen territorium In spelvorm: Kinderspelen (Landjepik, Buut-spelen), Sommige sporten Maatschappelijk gevolg: Woonindustrie, Bewakingsindustrie, No Go areas Regulering door cultuur: Redelijk sterk ALLE VORMEN VAN TERRITORIUM MAKEN ZIJN OP TE VATTEN ALS MIDDELEN OM DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING TE REGULEREN Een rijtje met metaforen voor de moderne mens. De vraag is of onze lieve heer het zo wel bedoeld kan hebben.

Jagen 46

Jagen Bij dieren: Speuren, Achtervolgen, Buitmaken © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Speuren, Achtervolgen, Buitmaken Bij mensen: Hazen, Paddestoelen, Nieuws, Schatten, Stalking, Koopjes, Bonussen, Vrouwen, Mannen, Research, Detective werk In spelvorm: Jacht, Fotograferen, Winkelen Maatschappelijk gevolg: Uitverkoop, Marketing, Koopjesjachten, Research industrie, Paparazzi, Datingsites Regulering door cultuur: Nauwelijks ALLE VORMEN VAN SOCIAAL JAGEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Bouwen 48

Bouwen Bij dieren: Hol, Nest, Val, Dam © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Hol, Nest, Val, Dam Bij mensen: Huizen, Torens, Kantoren, Stadions, Follies, Reputaties, Competenties, Wegen en kunstwerken, Natuur, Oevres In spelvorm: Blokkendozen, Lego, Mecano, Hutjes, Tentenkamp, Miniatuurtreintjes, Modelvliegtuigjes, Bouwplaten, Hartvormig bos Maatschappelijk gevolg: Bouwindustrie, Steden, Structuren, Torens, Architectuur, Regulering door cultuur: redelijk sterk ALLE VORMEN VAN BOUWEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Lichaamsverzorging 50

Lichaamsverzorging © 2012 JP van de Sande RuG Bij dieren: Baden, Gladstrijken, Likken, Wassen, Vlooien Bij mensen: Wassen, Tandenpoetsen, Sauna, Douche, Make up, Axe, Scheren, Haarknippen, Tatoeages, Cosmetische chirurgie, BOTOX, Mode en Kleding, In spelvorm: Bodypainting, Total Makeover, Verkleden, Maskers, Badderen Maatschappelijk gevolg: Cosmetica en mode industrie, Saunas en Bruinwinkels, Obsessie door uiterlijk, Enorm waterverbruik Regulering door cultuur: Zeer mode-onderhevig VELE VORMEN VAN LICHAAMSVERZORGING VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Uitrusten 52

Uitrusten Bij dieren: Slapen, Pauzeren, Wachten, Uitrusten, Zonnen © 2006 JP van de Sande RuG Bij dieren: Slapen, Pauzeren, Wachten, Uitrusten, Zonnen Bij mensen: Slapen, Soezen, Lekker luieren, Terraszitten, Kurorte, Zonnebank, Luie stoel, Hangmat, Strand, Procrastinatie In spelvorm: Dolce far niente, doen alsof je slaapt(?) Maatschappelijk gevolg: Gemaksindustrie, Bedden, Stoelen, Zonnebanken, Strandtenten, Loungen Regulering door cultuur: Werk v.s. Vrijetijd, Werkeloos=negatief ALLE VORMEN VAN UITRUSTEN VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

Migratie 54

Migratie Bij dieren: Trek, Nomadisme © 2006 JP van de Sande RuG Bij dieren: Trek, Nomadisme Bij mensen: Reizen, Emigreren, Uitgaan, Auto's, Fietstochten, Wandelen, Backpacking, Schiphol, Jet Set, Vacanties, Uitstapjes In spelvorm: Liftwedstrijden, Motorsport Maatschappelijk gevolg: Vacantieindustrie, Reisorganisaties, Mensenhandel, Wereld van Peter Stuyvesant, Globalisering Regulering door cultuur: Heel sterk door techniek bepaald ALLE VORMEN VAN MIGRATIE VERONDERSTELLEN DIENSTVERLENING EN DIENSTONTVANGING

De visie van de marketingman Paul Moers geeft vele voorbeelden van goede klantbehandeling en noemt dat dienstbaarheid. Hij zegt dan op een gegeven moment: Het moet wel oprecht zijn, het moet intrinsiek in mensen aanwezig zijn, dus HR heeft hier een heel belangrijke functie om de juiste mensen in het bedrijf mee te krijgen. Zijn boek heet niet voor niets Het nieuwe goud, hij is duidelijk van de Amerikaanse school. Het gaat hem niet om dienstbaarheid an sich, maar om dienstbaarheid als middel om geld te verdienen. Daar is niets op tegen, maar het moet wel duidelijk gesteld worden. Hij stelt de vraag: Is dienstbaarheid op te schalen? En gebruikt daarbij het woord ‘customer intimacy’ 56

57