MONUMENTEN EN HERDENKEN “VERGETEN IS BALLINGSCHAP HERINNEREN BRENGT VERLOSSING” Joodse wijsheid Zoals u ziet heeft het Jodendom een duidelijk standpunt hierover.

MONUMENTEN EN HERDENKEN Ritueel => herdenken => monument => monumentvormen => vragen bij monument Als het over herdenken en monumenten gaat dan hebben we het over rituelen. Daarom eerst kort stil staan bij rituelen, Vervolgens iets vertellen over herdenken in zijn algemeenheid En wat monumenten voor betekenis kunnen hebben Daarna een aantal monumentvormen kort aan bod laten komen, voordat we bij de uiteenlopende vragen komen die mogelijk aan de orde kunnnen komen indien men een monument wil ontwikkelen.

RITUEEL Bij belangrijke levensgebeurtenissen (geboorte, trouwen, sterven) = > Overgangsrituelen of transitierituelen Functies rituelen: instrumentele functie: evenwicht–communicatie– verbondenheid–sociale cohesie expressieve functie: richt de aandacht; kanaliseert de emotie Rituelen: maakt altijd deel uit van mensen. Bij chaos, crisis en levensgebeurtenissen brengt het structuur terug. Rituelen hebben altijd een kop-middenstuk en staart. Waardoor zo belangrijk? Door hun functies; nl o      Instrumentele functie: biedt erkenning aan ervaring / bemoeilijkt ontkenning / biedt structuur en leidraad bij chaos / houdt samenleving bij elkaar / creëert ondersteuning vanuit de gemeenschap en vergroot cohesie binnen gemeenschap. o      Expressieve functie: biedt een kader waarbinnen emoties gekanaliseerd worden Focust op ervaring en maakt herformulering-wijziging vd ervaring mogelijk.

HERDENKEN Biedt (h)erkenning Hierdoor bijdrage tot herstel / mogelijk therapeutisch effect / terugkijken en herinterpretatie Sociaal platform voor rouwenden / creëert contactmogelijkheden Individueel & gezamenlijk; verbindingselement tussen tegengestelde groepen….. Maakt trekken van consequenties uit verleden mogelijk Indien relevant houdt het de aanklacht levend Maakt verzoening mogelijk HERDENKEN is een ritueel tussen verleden, heden en toekomst waarin gedenken centraal staat. - Biedt (h)erkenning - Hierdoor draagt het bij tot herstel / mogelijk therapeutisch effect - Sociaal platform voor rouwenden / creëert contactmogelijkheden - Compromis tussen herinneren & vergeten; tussen confrontatie en vermijding (daarom is herhaling nodig) Individueel & gezamenlijk; verbindingselement tussen tegengestelde groepen: ts overlevenden/overledenen; getroffenen & gemeenschap; verleden, heden, toekomst - Trekken van consequenties uit verleden - Indien relevant houdt het de aanklacht levend - Maakt verzoening mogelijk - Maakt terugkijken en herinterpretatie (en zo verwerking) mogelijk

MONUMENT Monumentum => monere= onder aandacht brengen, herinneren, vertellen over Markeert gebeurtenis in tijd en ruimte Markeert gebeurtenis in collectieve geheugen Houdt collectieve troost levend Houdt aanklacht levend Vast plek om naar terug te komen Maakt of houdt herinnering tastbaar Vorm van erkenning en respect naar overledenen en betrokkenen MONUMENT monument komt van monumentum dat weer van het latijnse ww moneo komt. Moneo = onder de aandacht brengen / herinneren / vertellen over. Dus een monument is een ding dat die functie in zich heeft t.a.v. persoon of gebeurtenis, van onder aandacht brengen/herinneren / vertellen over. Menhir of megalith sinds stenen tijdperk ; meestal onbewerkt en oversierd. Stond voor vele diepe emoties, en mensen voelden de behoefte hier bijeen te komen. Deze stenen (net als monumenten) aantal specifieke functies; 1.    dienen als getuigenis, en contactpunt tussen nageslacht en voorouders, of tussen tegengestelde groepen en werelden. 2.    verwijzen naar bepaalde informatie en brengen die over (bep kenmerk, naam, gebeurtenis, gemeenschap, natie). bv strijdlustigheid, heroism 3.    omgeving; staan niet zomaar ergens;langs drukke plekken met veel mensen; of duidelijk afgegrensd gebied (kerk, begraafplaats, plein); veelal geometrische patroon, omheind. Waar men gemeenschapszin en saamhorigheid kan ervaren; die hun identiteit (her)bevestigt. Vaak vinden daar ook rituelen plaats 4.    herinneren; als aandenken en ter herinnering aan. Vaak laat men iets achter (bloem, steen).  Monument: ·       Markeert de gebeurtenis of persoon in het collectieve geheugen. ·       Het markeert de gebeurtenis in tijd en ruimte,voor eeuwig. ·       Het is een vaste plek om naar terug te komen. ·       Voor getroffenen een vorm van erkenning en respect. ·       Het houdt collectieve troost levend ·       Houdt een aanklacht levend (bv Dokwerker). ·       Maakt herinneringen tastbaar  

MONUMENT VORMEN PLEK ONTWERP Vorm (dood, levend, combi, architecturaal, dynamisch; tuin, park, water, labyrint, wandelpad…) Plek (begraafplaats, publieke plaats [rustig/druk], plek des onheils, erop uitkijkend…) Ontwerp (via wedstrijd, door getroffenen, kunstenaars, [koepel]organisaties, gezamenlijk project betrokkenen…) Verschillende vormen van monumenten  - Beeld (dood, steen, metaal, keramiek, andere materialen) plaquette, gedicht - Levend’ monument: park, wandelpad, labyrinth, water, bomen voor overledenen - park (bestaand of nieuw te creëren) met activiteiten waarin het een onderdeel van wordt, waar veel mensen dus langs komen, waar van alles gebeurd aan evenementen, concerten, als onderdeel dus van gemeenschappelijk leven. - rustig deel park; herdenken, eren, troost, veiligheid, contemplatie, herstel, sereniteit,, vrede, mooi - Educatief/informatief centrum (leidend naar of komend van monument) - Dynamisch monument maar ook (9/11) expositie van foto’s of andere documentatie (geluid, weblogs, internetsite,…. Combinatie (beeld in park een monument / educatief centrum of programma eraan koppelend)  

VRAGEN en UITDAGINGEN (1) Waarom een monument? Keuzes kennen emotionele aspecten (mbt plek, doelgroep…) Welk doel wordt beoogd (mbt. nabestaanden, gemeenschap, overledenen)? Monument als einddoel of proces? Alleen voor reeds overledenen of ook toekomstige overledenen?  Uitdagingen Publieke plaats en herdenken: emotionele aspecten kleven hieraan die tot conflict /controverse kunnen leiden (bv wie behoort wel of niet tot de getroffenen die, soms letterlijk, een plaats krijgen/ bestaand stuk land voor levend monument kent voor en tegenstanders wat betreft functie die het gebied krijgt of al heeft). Verschillende belangen   Aspecten waar aandacht aan besteed moet worden: welk doel : mbt nabestaanden: (h)erkenning, respecteren, eren, herinneren, rust zoeken, contact zoeken, (verwerken), steun ontvangen van gemeenschap. mbt gemeenschap: verwerken voor nabestaanden, binding van gemeenschap waarschuwing , herstel van gevoel van trots na wat hen is overkomen, vernieuwen van ‘spirit binnen de gemeenschap, versterken van sociale cohesie mbt overledenen: herdenken/ gedenken /respect betonen Monument als einddoel of als proces (met rol voor betrokkenen erin verwerkt tijdens voortraject en natraject[ bv educatieve rol, evenementen?) Over welke overledenen gaat het (reeds overledenen of, toekomstige overledenen?

VRAGEN en UITDAGINGEN (2) Welke vorm? Wie maakt het (nabestaanden, betrokkenen, organisaties, overheid,..)? Wie onderhoudt het? (nabestaanden, betrokkenen, etc.) Wie heeft de verantwoording? Wie onderneemt activiteiten ter herdenking? Wie bekostigt het? Welke vorm(en) krijgt het? (dood, levend, dynamisch, combi?)   Wie maakt het? (kunstenaar, kinderen betrokken kinderen bij uitvoering betrekken [educatief project van maken waarin zij bewust worden van hun creërende rol t.a.v. de omgeving; kk die amper natuur in omgeving kennen; Wie onderhoudt het; nabestaanden en betrokkenen, organisaties/overhead… Wie neemt verantwoording voor monumentontwikkeling op zich? Wie bekostigt monument? Wie neemt verantwoording bij uiteenlopende activiteiten bij monument zoals herdenking?

MONUMENTEN EN HERDENKEN Als het over herdenken en monumenten gaat dan hebben we het over rituelen. Daarom eerst kort stil staan bij rituelen, Vervolgens iets vertellen over herdenken in zijn algemeenheid En wat monumenten voor betekenis kunnen hebben Daarna een aantal monumentvormen kort aan bod laten komen, voordat we bij de uiteenlopende vragen komen die mogelijk aan de orde kunnnen komen indien men een monument wil ontwikkelen.