Indicatoren m.b.t. het recht op onderwijs Ides Nicaise KU Leuven (HIVA / PPW)

Welk recht ? Visies op democratisch onderwijs

Welk ‘recht’ ? Twee opvattingen over democratisch onderwijs Meritocratische visie: ijvert voor gelijke kansen (toegang), maar aanvaardt ongelijke behandeling en ongelijke uitkomsten Egalitaristische visie: verwerpt ongelijke behandeling streeft zelfs naar gelijke uitkomsten… …tot eind secundair onderwijs ?

Gemeenschappelijke punten Beide zijn reactie tegen vroegere samenleving waarin maatschappelijke posities toegewezen werden door ‘ascription’, d.w.z. op basis van afkomst (vb. aristocratie, plutocratie, standenmaatschappij). Mensen moeten hun positie verdienen op basis van prestatie (‘achievement’, merit) Motieven: Rechtvaardigheid Efficiëntie (ieders talenten maximaal benutten)

Meritocratie als ideologie van gelijke kansen (P. Saunders) Ongelijkheid wordt bepaald door verschillen in aanleg (=onveranderlijk), inspanning (=persoonlijke verantwoordelijkheid) omgeving / sociale afkomst (=ongelijke kansen) Overheid moet corrigerend optreden opdat de derde bron van ongelijkheid weggewerkt wordt (bv. door kosteloosheid van onderwijs, leerplicht tot 18, taalbad voor nieuwkomers…). Dan heeft elkeen de kans om zijn ‘plafond’ te bereiken Resterende ongelijkheden worden maatschappelijk aanvaard omwille van efficiëntie… (investeren in laaggetalenteerden = verspilling) …en rechtvaardigheid (prikkel tot inspanning) bv. watervalsysteem, leerkrediet…

Egalitarisme (J. Dewey) Recht op onderwijs = mensenrecht (niet afhankelijk van talenten maar van menselijke waardigheid) Recht moet ‘effectief zijn’, d.w.z. recht op gelijk profijt van het onderwijs, niet alleen gelijke kansen / gelijke toegang Streefdoel van gelijke uitkomsten Tussen individuen? Tussen groepen (gemiddeld) bv. naar sociale afkomst Daarvoor kan positieve discriminatie verantwoord zijn (compenserende rechtvaardigheid) bv. Affirmative Action in VS, SES-financiering in Vlaanderen

Vertaling naar indicatoren m.b.t. recht op onderwijs Indicatoren van gelijke kansen Bv. kosteloosheid Indicatoren van gelijke behandeling Bv. schoolse segregatie Indicatoren van gelijke uitkomsten Bv. voortijdig schoolverlaten

(on)gelijke kansen: schoolkosten

Schoolkosten in Vlaams secundair onderwijs Klasse / VCOV (2014) Jade, 1 Grieks-Latijn: Schoolbenodigdheden: 48 euro Schoolboeken: 130 euro Sportkledij: 7 euro Leefkosten op school: Maaltijden en drank: 36 euro Eendaagse uitstap: 7 euro Deelname schoolactiviteit ouders: 2 euro _________________________ TOTAAL: 230 euro Bruno, 4 Hotel: Kledij: 608 euro Messenset: 138 euro Boeken: 279 euro Kopieën: 24 euro Verplichte huur locker: 20 euro Culturele voorstelling: 12 euro Eendaagse uitstap: 28 euro treinabonnement: 50 euro Laptop: 579 euro Schoolbenodigdheden: 95 euro Deelname schoolactiviteit ouders: 34 euro Internaat: 2555 euro _________________________ TOTAAL: 4422 euro

(on)gelijke behandeling: schoolse segregatie

Evolutie van segregatie in Vlaamse scholen (T. Wouters & S Evolutie van segregatie in Vlaamse scholen (T. Wouters & S. Groenez, 2013) Maatstaf van segregatie: Hutchens’ index School 1 School 2 School 1 School 2 L L H H

Globale stijging (“provincieniveau”)

Hutchens index naar onderwijszones in 2001

Hutchens index naar onderwijszones in 2011

(on)gelijke uitkomsten: vroegtijdig schoolverlaten

Vroegtijdig schoolverlaten in Vlaanderen (Lamote e.a., 2013)

Vroegtijdig schoolverlaten (G. Van Landeghem e.a., 2013) 63,5% van de schoolverlaters Indicator: 8,0% 5,7% van de schoolverlaters Indicator: 40,6%

Vroegtijdig schoolverlaten (G. Van Landeghem e.a., 2013)

VSV en verloop op schoolniveau

Samenwerking met Departement Onderwijs Jaarlijkse cijferreeksen (Vlaams onderwijs in cijfers, statistisch jaarboek…) Scholenbundel (in opbouw): Afgeleid uit datawarehouse onderwijs Gegevens per school, vergeleken met set vergelijkbare scholen en met Vlaams gemiddelde Steunpunt Studie- en Schoolloopbanen Steunpunt Peilingen