Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Werkgroep markt van het beleidsplatform slimme netten 13 februari 2012 Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 1

Agenda Atrias Enquête VREG slimme meters Levend document cases: Varia Display – studie KEMA NL Smart metering Ierland Smart metering UK Slimme meter in Nederland Smart metering Duitsland Varia

Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Atrias Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 3

Enquête VREG slimme meters Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 4

Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Gezinnen Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 5

Enquête VREG slimme meters (1) 26% weet wat een slimme meter is 66% is overtuigd van een besparingsnut van een slimme meter

Enquête VREG slimme meters (2) Besparingspotentieel

Enquête VREG slimme meters (3) Betalen voor een slimme meter

Enquête VREG slimme meters (4) Interesse in frequentere verbruiks- en kosteninformatie - 65% per maand - 23% per dag - 7% geen interesse

Enquête VREG slimme meters (5) Voorkeurkanaal informatie

Enquête VREG slimme meters (6) 2/3 wil gedrag aanpassen aan tariefperiode 17% zou op KT slimme toestellen kopen, 47% na een tijdje, 32% niet

Enquête VREG slimme meters (7) Uitschakelen tegen vergoeding

Enquête VREG slimme meters (8) Interesse voorafbetaling (prepayment)

Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt bedrijven Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 14

Enquête VREG slimme meters (9) 26% weet wat een slimme meter is 58% is overtuigd van een besparingsnut van een slimme meter - 34% besparing tss 5-10% - 10% besparing tss 10-20% - 2% meer dan 20% - 4% geen besparing

Enquête VREG slimme meters (10) Terugkoppeling verbruiksinfo

Enquête VREG slimme meters (11) Voorkeurkanaal informatie

Enquête VREG slimme meters (12) 38% wil gedrag aanpassen aan tariefperiode (meer daar waar E-kost doorweegt) 23% zou uitschakelen tijdens piekperiodes (korte termijn en tegen vergoeding)

Levend document - cases Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 19

Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Kema-studie: De noodzaak van een display in een woning als aanvulling op de slimme meter Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 20

Display - KEMA http://smartgridsherpa.com/wp- content/uploads/2011/05/11-2357- RvG-Laat-zien-wat-je-in-huis-hebt- v4-2-finaal-opmaak_EF.pdf

Display - KEMA Dilemma Gestandaardiseerde (USB) P1-poort Vrije markt (vrij) vs DNB (verplichting) niet zekere besparing vs zekere besparing Gestandaardiseerde (USB) P1-poort

Display - KEMA Slimme meter kan: actueel vermogen, verbruik en injectie weergeven, kwartierwaarden voor verbruik en injectie registreren, gegevens (onder andere tarieven en verbruik) via P1-poort leveren aan een applicatie bij de afnemer, bijvoorbeeld een in-home display, op afstand uitgelezen worden en aangepast worden qua besturings- en toepassings-programmatuur, op afstand de levering van elektriciteit beperken, onderbreken en hervatten, andere meters (gas, water, warmte, productiemeters) uitlezen.

Display - KEMA Besparing: Sarah Darby van de University of Oxford schat een potentieel aan energiebesparing van 0-10% in voor indirecte feedback en van 5-15% voor directe feedback. Het Oxxio-onderzoek gaf een besparing door de slimme meter van 1,5% tot 2,8% op elektriciteit en 1,8% tot 3% van aardgas bij actieve gebruikers vergeleken met niet- actieve gebruikers. In het PowerPlayer onderzoek realiseerden beide groepen een energiebesparing maar de besparing van de "displaygroep" (9% elektriciteit en 14% gas) was aanzienlijk hoger dan die van de andere groep (3% elektriciteit en 2% gas).

Display - KEMA Uit enquête door LogicaCMG blijkt dat de keuze van weergave door de consument als volgt is: 39% display in de woning 25% meer detail op afrekening 23% persoonlijke website 8% telefoon (SMS)

Display - KEMA Aandachtspunten effectieve feedback: - Informatie over actueel verbruik - voldoende frequente en langdurige feedback, - aanbieden van keuze- en actiemogelijkheden, - vergelijking met een normgebruik (historisch, referentiegroep), - consument doelen laten stellen voor energiebesparing, - zo mogelijk uitsplitsing van verbruik naar individuele apparaten.

Display - KEMA Product of dienst: Product – verbruiksmonitor = visualisatie = geen expterne partij nodig Dienst – contractuele relatie = energiebesparingstips, apparaten ter beschikking stellen, software, smartphone, aansturing apparaten -> scheiding is niet eenduidig + battle of screens (TV, laptop, smart phone, MP3,…)

Display - KEMA Tweede Kamer in NL - geen voorstander van het aanbieden van een display door de netbeheerders. De Tweede Kamer is ook van mening dat een netbeheerder geen display mág aanbieden omdat dit niet tot de gereguleerde taken van de netbeheerder hoort en in strijd is met de splitsing tussen markt- en netbeheer. Toch kan dit via achterpoortje wel (vrijwillige uitrol – zo kan de afnemer overtuigd worden voor keuze voor slimme meter en dit is doelmatiger/efficiënter netbeheer aan kostenzijde – en dit mag wel)

Display - KEMA Er zijn andere voordelen te noemen van het aanbieden (en eventueel installeren) van een display, samen met de slimme meter. De display kan grootschalig (en dus goedkoop) worden ingekocht. De display kan door de installateur van de slimme meter overgedragen worden, eventueel met uitleg. In GB wordt de display mee uitgerold met de slimme meter (uitrol van slimme meter door leverancier) De MKBA van KEMA geeft aan dat 30% van de consumenten voor energiebesparing 'onbereikbaar' is. Verwacht mag worden dat bij een onbeperkte uitrol dan ook minimaal 30% van alle landelijk uitgerolde displays ongebruikt in een lade - en uiteindelijk op de afvalhoop - verdwijnt. + technische onbereikbaar kan ook vb in appartementen

Display - KEMA Argumenten anti vrije markt: door gezamenlijke inkoop en uitrol met de meter kan het kosteneffectiever dan gescheiden aankoop en uitrol door marktpartijen, er wordt gebruik gemaakt van het momentum van de uitrol, energie is een low-interest product en de markt voor energiebesparingsdiensten in huishoudens komt zonder dit 'aankietelen' niet op gang, alle groepen huishoudens, ook groepen die commercieel minder interessant zijn voor energiedienstenaanbieders, worden betrokken, een lokale display heeft geen privacyimplicaties, een lokale display werkt onafhankelijk van een aanbieder/energieleverancier (geen verplichtingen), de display kan gezien worden als een verbruiksmonitor en kan de markt voor energie-besparingsdiensten juist stimuleren en faciliteren, landelijke uitrol van displays is een stimulans voor de leveranciers van displays.

Display - KEMA Argumenten anti DNB plaatst display: energiebesparing is geen wettelijke taak van de netbeheerder en het is de vraag of de netbeheerder hier geld aan mag besteden dat bedoeld is voor zijn wettelijke taak, het lijkt lastig om het uitrollen van displays onder doelmatig netbeheer de scharen, een gratis display verzadigt de markt en hindert het ontstaan van een gezonde markt die op eigen kracht groeit en innoveert, principieel ligt grens van het netbeheer bij de meter; zo zullen vragen over een door de netbeheerder uitgerolde display bij de leverancier terecht komen die de lasten van de beantwoording hiervan moet dragen,

Display - KEMA Argumenten anti DNB plaatst display: het is niet te vermijden dat een (groot) deel van de displays ongebruikt blijft, het is de vraag of een aparte display in de huidige 'battle of screens' nog wel zinvol is, aansluiting bij bestaande schermen (TV, smart phone) is mogelijk effectiever, de vrije markt moet zijn werk kunnen doen, de consument moet in de ‘driver seat’ zitten en zelf keuzes kunnen maken, het aanbieden van energiediensten past vanuit het perspectief van de consument beter bij een energieleverancier.

Smart metering Ireland Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 33

Resultaten behaviour trials Toegelicht door de CER in het kader van National Smart Meter Plan Doel: Inschatten van het potentieel van een slimme meter om gedragsverandering te initiëren op het vlak van: - reductie van piekverbruik - reductie van het algemeen energieverbruik Energiebesparing getest bij 5000 huishoudens van 2009 tot 2011

Resultaten behaviour trials Huishoudens opgedeeld in groepen met verschillende stimuli: 2-maandelijkse factuur met detailinformatie over verbruik (stimulus 1) Maandelijkse factuur, met detailinformatie over verbruik (stimulus 2) 2-maandelijkse factuur, met detailinformatie over verbruik en display (stimulus 3) 2-maandelijkse factuur, met detailinformatie over verbruik en incentive om verbruik te beperken (stimulus 4)

Vaststellingen ToU-tarieven en demand side management zorgen ervoor dat globaal elektriciteitsverbruik daalt met 2,5% en piekverbruik met 8,8%

Vaststellingen Bij vergelijking van de eerste en tweede 6- maandelijkse periode blijkt dat de energiebesparing daalt van 2.6% tot 2.4% De vermindering van het piekverbruik stijgt echter van 8.3% tot 9.3%

Vaststellingen verbruiksverschuiving Er is een significant hogere energiebesparing op de momenten vóór de piekuren dan de momenten na de piekuren Stijging van verbruik net vóór de start van het dagtarief Een verdere reductie van het piekverbruik wordt bemoeilijkt door de moeilijkheid om de verandering van verbruik te linken aan het dalen van de facturen Het verder verplaatsen van verbruik naar nachtverbruik wordt begrensd omwille van veiligheid en gebruiksgemak

Vaststellingen verbruiksverschuiving

Resultaten stimuli Stimulus 3 brengt de grootste daling in zowel globale energieverbruik (-3.2%) als in het piekverbruik (-11.3%) met zich mee Stimuli 2 en 4 vertonen gelijkaardige besparingen zowel in het globale verbruik als het piekverbruik Stimulus 1 bleek minst effectief te zijn in energiebesparing van het globale energieverbruik

Resultaten stimuli Meer ernergiebesparing bij de stimuli 1, 2, en 4 De impact op energiebesparing van stimulus 3 (met in-home display) daalt, maar blijft nog wel het meest effectief in de vermindering van piekverbruik

Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Smart metering UK Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 46

leverancier DCC

Smart metering UK DECC – department of energy and climate change -> made DCC = data and communications company Scope van het DCC Nieuwe entiteit die zich zowel met E als G bezig houdt Zorgt voor veilige tweerichtingscommunicatie, toegangscontrole , vertaaldiensten en data ophaling Deze maatschappij moet geregistreerd worden (regulatoir toezicht)

Smart metering UK Oprichting Creatie van 1 unieke entitiet voor gans GB DCC heeft een licentie en is verantwoordelijk voor het contractmanagement. Ze is onafhankelijk van data en communicatieproviders (open protocols) DCC krijgt zijn licentie als gevolg van een openbare aanbesteding Regulering Regulering gebeurt door middel van een licentie – er is een « smart energy code » die de gebruiksvoorwaarden en interfaces beschrijft Leveranciers en meetbedrijven moeten het DCC platform niet gebruiken voor niet-huishoudelijke klanten maar mogen wel

Smart meter UK - DECC http://www.decc.gov.uk/en/content/cms/tackling/sma rt_meters/smart_meters.aspx http://www.britishgasnewsroom.co.uk/2010/08/british -gas-smart-meter-rollout/ http://www.youtube.com/watch?v=3yTXviGQir8&feat ure=player_profilepage

British gas Leveranciersmodel in GB Nadruk op milieu en besparing Monitor met real time verbruiksweergave (cfr. P1 poort) Toegang tot portal via PC met verbruikshistoriek en prijsgegevens (o.a. indicatie van hoogte volgende eindafrekening)

British gas Leveranciersmodel in GB Nadruk op « wat ben ik momenteel aan het verbruiken » Monitor met real time verbruiksweergave (cfr. P1 poort) Toegang tot portal via PC/tablet/smart phone

British gas Energiebewustzijn – kleine veranderingen in dagelijks leven Terug controle over verbruik, geen verrassingen Vergelijking met andere gelijkaardige verbruikers en beter zicht op factuur

Slimme meter in Nederland Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 57

TrosRadar: http://www.youtube.com/watch?v=QyIZaPUd4HI Pilot Essent: http://www.youtube.com/watch?v=XFqyyxaV0lc Toon Eneco: http://www.youtube.com/watch?feature=player_e mbedded&v=kSXoGXC8Ux8 Eneco E en G meter: http://www.youtube.com/watch?v=A1T_kWuqa8o

Tros Radar Leveranciers waren al actief in NL – DNB plaatst de meter -> Een meetbedrijf kan door een leverancier worden aangewezen om (een deel van) de afnemers van de leverancier te bemeten. Als de leverancier geen meetbedrijf aanwijst dan doet de netbeheerder dit, vaak zal dit dan het meetbedrijf zijn wat onder dezelfde organisatie valt als de netbeheerder. Initiële verplichting (fragment) – nadien verplichting met opt-in/opt-out – nadien proef met definitieve beslissing na 2 jaar (afwijkend van Vlaamse situatie) Oxxio (leverancier) -> inmiddels zijn de slimme meters overgedragen aan de netbeheerder Draadloos gegevens naar leverancier (afwijkend van Vlaamse situatie)

Tros Radar Pro: Verbruik monitoren Neg: Geen zekerheid/duidelijkheid over feedback van verbruik Privacy (66% van panel is bang) Zelf besparen (PV) heeft geen zin, teller draait niet terug Verplichting (71% is niet voor)

Tros Radar Neg: Besparing wordt betwist – 54% kijkt niet naar de (slimme meter) Voordelen worden niet eerlijk verdeeld (lees zijn groter voor leveranciers en netbeheerders dan voor afnemers) -> hiermee werd in de mate van het mogelijke reeds rekening gehouden in verschillende discussies vorig jaar

Piloot Essent NL Piloot vanuit initiatief leverancier Meterstand grafisch weergeven Doel: energiebewustzijn stimuleren (nog geen flexibele tarieven) Verbetervoorstellen: weergave euro’s en verbruik individuele apparaten Energieverbruik kennen en bewustzijn is stap 1, managen is nog een stap verder

Toon – Eneco NL Integratie in thermostaat Niet alleen energie Toont energieverbruik, historisch verbruik, sluimerverbruik, piekverbruik,…

Eneco – slimme E en G meter Uitlezen E en G meter G meter is verbonden met E meter Continue uitlezen Piekverbruik, sluimerverbruik Dateert van 2007

Slimme meter in Duitsland Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt 69

Slimme meters - Duitsland Slimme meter moet gezien worden als een onderdeel van « smart markets » Een vereiste voor « smart markets » is dat de afnemer de meter effectief moet gaan gebruiken om voordeel te halen uit nieuwe producten/tarieven en diensten. Flexibele tarieven, waarvan het effectieve voordeel door de afnemer gevoeld kan worden moeten aangeboden worden door leveranciers. Leveranciers kunnen dit echter niet aanbieden zonder een slimme meter. Zonder slimme meter en vermogenssturing zal een leverancier geen slimme tarieven/producten aanbieden maar zonder flexiebele tarieven/producten zal de slimme meter zijn volle potentieel niet bereiken. -> de slimme meter mag dus niet zomaar in de kelder van de afnemer belanden maar moet slim aan de man gebracht worden samen met de introductie van nieuwe producten (tarieven en diensten).

Slimme meters - Duitsland Duits landschap kent zeer veel DNB’s Duits systeem – slimme meter slaat meetdata op en is de « centrale database ». Verschillende partijen kunnen toegang hebben tot deze database (meter).

Slimme meter - Duitsland Marktgedreven model – leveranciers kunnen slimme meter aanbieden die aan bepaald communicatieprotocol moet voldoen Vb. Yello Strom

http://www. frontier- economics http://www.frontier- economics.com/_library/publications /frontier%20report- potential%20smart%20metering%2 0-en.pdf

Status KBA’s in EU lidstaten http://www.energy- regulators.eu/portal/page/portal/EER _HOME/EER_CONSULT/CLOSED%20 PUBLIC%20CONSULTATIONS/CUST OMERS/Smart%20metering/CD/C11- RMC-44-03_CBA%20SM_2-Feb- 2011.pdf

Status in EU lidstaten Cost of Smart Meters varies between 50 to 200 € per unit. The consumer can own his smart meter only in Germany and UK. Smart meters will be installed by Distribution System Operators (DSO) and will belong to DSOs in 25 Member States.