Tijdig praten over het naderend levenseinde Mart Calff Medische Psychologie, AMC Acteur Koos van der Knaap

Programma Inleiding Groepsgesprek Theorie Oefenen met acteur

Definitie Gesprekken over de wensen van mensen ten aanzien van medische zorg rond het levenseinde

Krantenkoppen sinds 2012 Debat over te lang doorbehandelen is hard nodig voor arts én patiënt Stervende patiënt te lang doorbehandeld Stop overbehandeling ouderen Overbehandeling in zorg kost miljarden Overbehandeling leidt tot onnodig lijden

Redenen te lang doorbehandelen De patiënt heeft te hoge verwachtingen van de behandeling 51% De patiënt legt zich er niet bij neer dat hij zal sterven 45% De familie wil dat de arts alles doet om het leven te rekken 46% De arts schat succes van de behandeling te optimistisch in 31% De arts heeft niet tijdig gesprek over het levenseinde 35% De arts staat in de ‘behandelmodus’, zoals hem is geleerd 53% KNMG enquête, Visser juni 2012, Medisch Contact Enquete KNMG 2012

Te lang wachten met praten over het levenseinde Artsen wachten te lang om met patiënten te praten over het naderende levenseinde (n = 726) zeer eens 9% eens 58% oneens 18% zeer oneens 1% weet niet 13% KNMG enquête, Visser juni 2012, Medisch Contact

Moeilijk om te praten over het levenseinde Ik vind het moeilijk om met een patiënt over het naderend levenseinde te praten (n = 596) altijd 1% vaak 5% soms 64% nooit 30% weet niet 1% KNMG enquête, Visser juni 2012, Medisch Contact

Vragen Wat wil je bereiken? Wat is een belemmering? Wat is ‘tijdig’?

Tijdig praten over het levenseinde: Waarom? Zorg rond levenseinde die overeenkomt met wensen patient Gelegenheid patienten zich voor te bereiden op overlijden Welbevinden van familieleden na overlijden Minder aggressieve zorg (beademing, reanimatie, IC opname) Eerdere verwijzing naar hospice Lagere zorgkosten Wright et al., 2008; Cox et al., 2007; Detering et al., 2010; Zhang et al., 2009

Tijdig praten over het levenseinde: Waarom niet? Focus op behandeling Behandelmodus Angst hoop te ontnemen Angst voor emoties in het gesprek Angst voor de dood o.a. The et al, 2000; Buiting et al., 2011; Nooij et al., 2003 Focus op behandeling. Zo lang de ziekte behandeld wordt, blijft overlijden buiten beeld. Behandelmodus. Artsen zijn opgeleid om ziekte te behandelen en dood te overwinnen. Angst hoop te ontnemen. Artsen zijn bang patiënt te schaden door gesprek over levenseinde. Angst voor emoties in het gesprek en angst om de regie over het gesprek te verliezen. Angst voor de dood. Mensen vinden de dood (bewust of onbewust) een ongemakkelijk onderwerp.

Tijdig praten over het levenseinde: Wanneer? Surprise question Zou u verbaasd zijn als deze patiënt binnen één jaar zou overlijden?

Startfase Nadenken: wat wil ik bereiken? ----------------------------------- Onderwerp agenderen Doel benoemen Toestemming vragen Antwoord (kort) exploreren

Basisvaardigheden Agenderen Informeren Exploreren

Exploreren Luisteren Interventies - samenvatten - doorvragen - reflecteren

Emotionele reflectie Emotie + oorzaak emotie De komst van Sinterklaas maakt je blij

Aanbevelingen startfase Onderwerp agenderen Doel benoemen Toestemming vragen Antwoord (kort) exploreren

Aanbevelingen gesprek Agendeer het onderwerp Exploreer de reactie Informeer zo nodig Agendeer een nieuw onderwerp

Aanbevelingen afronding Rond af met een samenvatting Check hoe een en ander g(b)evallen is Leg het besprokene schriftelijk vast Kondig een eventueel vervolggesprek aan

Vrees → Hoop