Het productieland voorbij? Over goede buren en verre vrienden Krijn Poppe l Het Grote Agrodebat 2015 m.m.v. Petra Berkhout en Katja Logatcheva

Inleiding  Geopolitiek is terug op de agenda ● Boycots Rusland – EU ● Midden-Oosten en Noord-Afrika blijven roerig  Onze omzet is zeer gevoelig voor een kleine daling van het afzetvolume  In kostprijsstrategie en door sterke bedrijfsvergroting zijn marges dun en dus gevoelig voor omzetdaling 2

Inleiding  Internationale (extra-EU) handel zou in de toekomst kunnen toenemen: ● Europese markt verzadigd, vraag uit derde landen ● Handelsliberalisatie, WTO, TTIP en TTP ● Investeringen in de landbouw gaan wereldwijd door: vraag naar toelevering ● Technisch wordt transport steeds makkelijker  Globalisering en digitalisering  Lokale productie, korte ketens en authenticiteit ● duurzaamheid heeft weinig relatie met afstand 3

Het productieland voorbij?  Schept dit extra kansen om elders productiecapaciteit op te helpen bouwen? of  Moeten we het toch vooral hebben van exportvolumes van eigen bodem? of  Gaan beide strategieën prima samen – met de Nederlandse primaire productie als innovatielaboratorium en showroom? 4

Eerst de cijfers : de rol op de markt  Wat exporteert de Nederlandse agrosector en waarheen? ● Aan agrarische producten ● Aan agrarische productiemiddelen ● Aan doorvoer van producten ● Aan producten van eigen bodem  Wat verdient Nederland daarmee?  Wat betekent dat voor de sector? 5

Exportstromen 6

Export van producten vanuit Nederland 7

Export NL naar derde landen is divers 8

Exportbestemmingen van EU-landen 9

Boycots leiden tot omwegen, vraag blijft 10

Belangrijkste producten NederlandNL 11

12,5% export buiten EU zijn productiemiddelen  Export zaaigoed: € 1,1 miljard binnen EU buiten EU  Export productiemiddelen (totaal): € 3,1 miljard binnen EU buiten EU  Kassen buiten de EU door Nederland geleverd 80 % % 55 % 45

2 e exporteur is ook een grote importeur  Export uit doorvoer of van eigen bodem?  Het moet dus om inkomen gaan, niet om export(volume)  Export Nederland totaal: € 78,5 miljard binnen EU buiten EU  Import Nederland totaal: € 52,5 miljard binnen EU buiten EU  Netto-export € 26 miljard 13 Nederland is 22 e exporteur als het om eigen productie gaat WRR o.b.v. PBL 62,416, ,720,8

Import vs. export 14

Verdienvermogen  Cijfers exportwaarden zeggen weinig over wat er aan wordt verdiend  Input-outputtabellen geven wel dit inzicht – via ontwikkeling toegevoegde waarde 15 Per euro wordt 70 cent verdiend via de export €0,70 Toegevoegde waarde agrocomplex aan het Bruto Nationaal Product 9%

bron: LEI 16 Aandeel van de sector in de economie Toegevoegde waarde NL agrocomplex, miljard €, 2012

Ontwikkeling toegevoegde waarde De verwerking van buitenlandse grondstoffen levert meer op dan productie en verwaarding van binnenlandse grondstoffen  In 2012 scheelde het € per arbeidskracht ● € versus €  Als je primaire sector niet meerekent, daalt verschil naar circa €  Bovendien: de groei zit in ‘buitenlandse’ complex 17

Toegevoegde waarde per AJE hoger bij verwerking van buitenlandse grondstoffen 18

Toegevoegde waarde van agrocomplex groeit door import 19

Wat betekent dit voor de sector?  Effect van geopolitiek moet niet worden overdreven ● Gaat om klein percentage EU-export ● Er is een gevarieerde landenportfolio  We verdienen meer aan binnenlandse grondstoffen dan aan buitenlandse, maar de groei zit in de laatste  Per arbeidskracht verdienen we meer aan de buitenlandse dan aan de binnenlandse grondstoffen, dus die verschuiving is welkom  Export kennisintensieve uitgangsmaterialen en machines is beperkter, vaker non-EU, en profijtelijker dan primaire producten. Regiefunctie met o.a. ICT biedt kansen  Primaire landbouw krijgt meer karakter van innovatielab en showroom 20

Kennis is tot waarde te brengen met ICT 21  Machines, installaties en kassen worden steeds meer voorzien van sensoren: Internet of Things  Nu nog vooral voor machineonderhoud en service  Maar zullen ook steeds meer gebruikt worden voor gericht advies op basis van Big Data  Vereist wel een overgang van machineleverancier naar serviceprovider  Nederland Regieland is niet alleen logistieke draaischijf maar ook beheersen van datastromen

Een voorbeeld uit ons ICT onderzoek App store Services sensors actuators data sources (‘Internet of Things’) Local Information systems Spraying Advisory Services Meteorological Service State and Policy Information Service Consumer Food safety service E-agriculturist Service for spraying potatoes Machine Breakdown Service User’s devices Other sources Cloud Information systems

Waar kan Nederland op inzetten?  Risicobeheer  Informatie op orde (Market Intelligence)  ICT  Leiderschap in ketens  Vermarkten van duurzaamheid  Verhoging efficiëntie 23

Informatie op orde? 24

Dank voor uw aandacht - tijd voor debat Met dank aan KNLC wageningenUR.nl/lei