De toekomst van de ouderenzorg Ouderenzorg van de toekomst Bernadette Van Den Heuvel Raadgever woonzorg Kabinet Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

INHOUD De oudere persoon vandaag anders dan deze van morgen? Wat is ouderenzorg? Welke sterke en zwakke kanten en bedreigingen kent de ouderenzorg van vandaag? Wat is goede ouderenzorg? Welke bouwstenen hebben we nodig voor kwaliteitsvolle en toegankelijke zorg te (blijven) realiseren? Wat te doen op korte termijn? Slotbeschouwingen Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

De oudere persoon vandaag anders dan deze van morgen? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Zowel in absolute, als in relatieve cijfers toenemende groep Hoger opgeleid Meer en langer gewerkt Mondiger – kritischer Gezinnen met 2 tot 3 kinderen Uit de echt gescheiden/nieuw samengestelde gezinnen Toenemende diversiteit binnen de groep van de ouderen Meer mogelijkheden gehad om te reizen/ervaringen op te doen Kennis ICT Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

In 2013 heeft een vrouw die geboren wordt in België een gemiddelde levensverwachting van 82,93 jaar. Voor een man is dit 77,94 jaar In 2060 wordt de geschatte levensverwachting voor mannen 86 jaar, en bijna 89 jaar voor vrouwen De levensverwachting zal op een 47 jaar tijd dus toenemen met meer dan 8 jaar voor mannen en 6 jaar voor vrouwen Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Herkomst Vlaams Gewest 01/01/2013 Leeftijd Totale bevolking Buitenlandse herkomst % buiten-landse herkomst EU-her-komst niet-EU-her-komst % EU-her-komst % niet-EU-herkomst 65-79 jaar 850.493 53.344 6,3 36.927 16.417 4,3 1,9 80+ 353.182 11.469 3,2 8.882 2.587 2,5 0,7 Totaal 65+ 1.203.675 64.813 5,4 45.809 19.004 3,8 1,6 Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Herkomst Limburg 01/01/2013 Leeftijd Totale bevolking Buiten-landse herkomst % buiten-landse herkomst EU-her- komst niet-EU-her-komst % EU-her-komst % niet-EU-herkomst 65-79 jaar 110.804 13.980 12,6 11.144 2.836 10,1 2,6 80+ 39.349 3.255 8,3 2.762 493 7,0 1,3 Totaal 65+ 150.153 17.235 11,5 13.906 3.329 9,3 2,2 Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Wat is ouderenzorg? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Oudere mensen zijn niet perse zieke mensen Ouderenzorg is bedoeld om ondersteuning te bieden aan mensen die ten gevolge de ouderdom problemen ervaren op lichamelijk, geestelijk, sociaal en spiritueel vlak Waardoor het zelfstandig functioneren en de kwaliteit van het leven mogelijks negatief beïnvloed wordt Oudere mensen zijn niet perse zieke mensen Hoge leeftijd maakt mensen kwetsbaar Kwetsbaarheid is een sleutelbegrip Opeenstapeling van gevolgen van diverse (deel-) oorzaken Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Ouderenzorgbeleid onderdeel van… ouderenbeleid Ouderenzorg-beleid Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Gezond ouder worden Actief en gezond ouder worden is het nieuwe credo Eenieders wens: gezond ouder worden en plotseling doodgaan Zo gaat het maar zelden Het mensenleven heeft een rafelrand De jaren met toenemend ongemak zijn niet verdwenen, maar naar een latere leeftijd opgeschoven Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Ouderdom …komt met gebreken Vroeger was ‘oud worden’ een uitzondering, nu de regel Maakt dat de levensloop van de mensen sterk is veranderd Op 65 jaar heeft men nog een kwart tot een derde van het leven voor zich Verdwijning van fataal aflopende infectieziekten Epidemiologische transitie – verandering van doodsoorzaken Opkomst van chronische (welvaart) ziekten en gebreken Nu meer herkend en benoemd, juist omdat we de hoge leeftijd bereiken waarop deze ziektes zich kunnen openbaren (cfr. dementie) Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Ouderdom en beeldvorming De ouderdom heeft niet meer de glans van weleer Vroeger had de dood weinig met leeftijd van doen In onze tijd vormen grijs, ziekte en dood een drie- eenheid Beeld dat we niet graag zien Beeld dat we verdoezelen in ‘super-oma’ of ‘afhankelijke, zorgbehoevende oma’ Beeld veel genuanceerder Grijs is niet zwart-wit Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Chronische aandoeningen 27,2% van de Belgische bevolking lijdt aan minstens één chronische ziekte Het risico op een chronische aandoening stijgt met de leeftijd Ook de prevalentie van multimorbiditeit, neemt toe met het ouder worden 10 tot 20% van de 40-jarigen lijdt aan minstens twee chronische aandoeningen, bij de personen van 70 jaar en ouder stijgt dat aantal tot 50 à 70% Binnen de chronische ziektes vormen de psychiatrische aandoeningen een belangrijk en alsmaar groeiend aandeel Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Het risico op een chronische aandoeningen stijgt met de leeftijd - Mensen met dementie en CVA zijn grootgebruikers van langdurige zorg Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Prevalentie dementie Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Dementie Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Welke sterke en zwakke kanten heeft de ouderenzorg van vandaag? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Te weinig vroegdetectie & interventie Te veel aanbodgestuurd Mantelzorg hoog Toenemende woonzorgaanbod Grote diversiteit Keuzevrijheid Toegankelijkheid Kwaliteit Toenemende professionalisering Toenemende wetenschappelijke kennis Technologische ondersteuning neemt toe Te weinig preventie Te weinig vroegdetectie & interventie Te veel aanbodgestuurd Te weinig vraaggestuurd Gefragmenteerd Gebrekkige coördinatie Gebrekkige continuïteit Overvloed/tekort aan informatie Betaalbaarheid onder druk Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Woonzorgdecreet van 2009….. Gezinszorg en aanvullende thuiszorg Diensten voor logistieke hulp Oppashulp Gastopvang Woonzorgcentrum Assistentiewoning Centrum voor kortverblijf Centrum voor dagverzorging Centrum voor herstelverblijf Diensten maatschappelijk werk ziekenfondsen Diensten voor thuisverpleging Lokale en regionale dienstencentra Verenigingen voor gebruikers en mantelzorgers Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Toename van het woonzorgaanbod 2010 2014 Toename Woongelegenheden woonzorgcentrum 66.634 74.586 7.952 Woongelegenheden kortverblijf 1.054 2.016 962 Wooneenheden Assistentiewoningen 14.433 19.211 4.778 Aantal Dagverzorgingscentra 112 221 (38 CADO’s) 109 Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Bedreigingen Economische en financiële situatie (armoede bij ouderen) Maatschappelijke dominante waarden: individualisering, zelfbeschikking en consumentisme Persistente negatieve beeldvorming Ouderenzorg is niet ‘sexy’ Veel vragen naar zorg en ondersteuning, handen te kort Vereconomisering van de zorg (zorg als koopwaar) Tweedeling (rijk en arm, jong en oud, actief en passief, digifreak en digibeet) Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Wat is goede ouderenzorg? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Wat verwacht men van de ouderenzorg? Beschikbaar Bereikbaar Kwaliteitsvol (professioneel en zorgzaam) Betaalbaar Op maat – persoonsgericht en contextafhankelijk Inclusief waar mogelijk, exclusief waar nodig Thuis waar mogelijk, residentieel waar nodig Algemeen waar mogelijk, specialistisch waar nodig Eigen regie en verantwoordelijkheid over het leven en de zorg Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Realistische verwachtingen? Is the sky the limit? Grenzen aan de zorg? Botsing tussen verwachtingen en realiteit Woonzorgcentra voorstellen als ‘hotel’s – all inclusive’ ? Thuiszorg veridealiseren als ‘dé beste garantie op kwaliteitsvolle zorg’? Houden we het irreële beeld van de levensfase niet zelf in stand Hebben we zelf niet veel moeite mee om de werkelijkheid in al zijn grijstinten te laten/te willen zien? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Gedeelde verantwoordelijkheid De oudere: een gezonde levensstijl en vroegtijdige welzijnsplanning Familie, vrienden en buren: informele zorg en ondersteuning voor elkaar De mantelzorgers: goed inschatten van de eigen mogelijkheden en grenzen en het zich tijdig laten bijstaan door professionele hulp of beroep te doen op respijtzorg; De vrijwilligersorganisaties: meewerken aan nabije zorg en hierbij oog te hebben voor een zorgzaam evenwicht tussen verwachtingen en mogelijkheden van de vrijwilliger en de oudere persoon Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Gedeelde verantwoordelijkheid De zorg- en dienstverleners: realisatie van persoonsgerichte, menswaardige en geïntegreerde zorg- en dienstverlening De zorgvoorzieningen: inzetten op deugdelijk bestuur, lokale inbedding, transparantie, efficiëntie en kwaliteit De lokale overheden: een lokale beleid voeren met oog voor de specifieke lokale noden en behoeften van ouderen De bovenlokale overheid: een beleid voeren dat gestuurd wordt door een performante programmatie, correcte financiering en gericht toezicht op outcome en toeganke- lijkheid Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Ultieme doelstelling voor het toekomstig ouderenzorgbeleid in Vlaanderen Mensgericht Economisch volhoudbaar Maatschappelijk aanvaard én ingebed Oriëntatie op kwaliteit van leven Oriëntatie op zo lang als mogelijk zelfstandig Beschikbaar, ook én vooral wanneer het zelfstandig niet meer kan Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Paradygmashift Persoonsgericht zorg Cliënt actief Geïntegreerd Aanbodgestuurde zorg Cliënt passief Gefragmenteerd Zorg en welzijn gescheiden Ziekte en genezen Monodisciplinair Cure Input Institutioneel Silo-Organisatie Persoonsgericht zorg Cliënt actief Geïntegreerd Zorg en welzijn verbonden Gezondheid en gedrag Multi-/pluri-/transdisciplinair Preventie, cure én care Outcome In vertrouwde omgeving Integrale organisatie Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Welke bouwstenen hebben we nodig voor kwaliteitsvolle en toegankelijke zorg te (blijven) realiseren? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Uitgaande van de behoeften Erkenningen Bouwsteen Info Programmatie Uitgaande van de behoeften Erkenningen Garantie van minimaal kwaliteitsniveau Financieringsconcept Persoonsgerichte financiering Organisatieconcept Geïntegreerd en persoonsgericht Mantelzorgbeleid Waarderen en ondersteunen Medewerkersbeleid Goed werkgeverschap Kwaliteitsbeleid Zorg, organisatie en bestuur Innovatiebeleid Co-creatie, ICT, slimme zorg Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Financieringsconcept – Persoonsgericht Vlaamse sociale bescherming Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Nieuw zorgorganisatieconcept Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Van silozorg naar netwerkzorg Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Mantelzorgbeleid Drie cruciale doelstellingen De bevestiging van de positie en de maatschappelijke waarde van de mantelzorger Het verlichten van het werk van de mantelzorgers Het versterken van de samenwerking tussen de mantelzorger en de professionele zorg en dienstverleners Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Wat te doen op korte termijn? Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Versterking eerste lijn Positie en rol diensten gezinszorg en AVT actualiseren Erkenningskalender woongelegenheden woonzorgcentra en centra kortverblijf Optimaliseren financiering zware zorg in woonzorgcentra Oplossing vinden voor de financiering van de zorginfrastructuur Juridische, financiële, organisatorische en infrastructurele problemen binnen groepen van assistentiewoningen oplijsten en bijsturen, waar nodig Heroriëntering werkingstoelagen animatie in woonzorgcentra Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Slotbeschouwingen Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015

Ingrijpende kantelperiode Grote uitdaging Ingrijpende kantelperiode Vele veranderingen tegelijkertijd en/of opeenvolgend aan elkaar Samen werk van maken Vraagt korte en lange termijn planning Geen verdeelde, maar gedeelde verantwoordelijkheid Bernadette Van Den Heuvel - CD&V senioren - 10 maart 2015