Vraag de leerlingen om tijdens de lessen aantekeningen te maken. De aantekeningen helpen om straks een verbeterplan te maken en te onderbouwen. Stel groepjes van vier leerlingen samen. Deze groepjes werken de hele dag samen.

Wat is er aan de hand? http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080701_broeikaseffect02 Dit 6 minuten durende filmpje geeft de inhoudelijke onderbouwing voor alle acties rond energiebesparing. Voor leerlingen die nog weinig bekend zijn met het begrip broeikaseffect is het best ingewikkeld. Daarom is het goed om de inhoud van het filmpje na te laten vertellen en hun verhaal waar nodig bij te stellen en aan te vullen. Ook al begrijpen kinderen het nog niet helemaal, het centrale begrip wordt wel duidelijk: dat de aarde opwarmt door de verbranding van fossiele brandstoffen en dat je daar wat aan kunt doen.

Goed nieuws: JIJ kunt verschil maken! Wat kunnen we doen? Het gaat er niet om wie er schuldig is. Het belangrijkste is: vandaag ga JIJ meedenken aan een plan om minder energie te gebruiken.

Target Onze school gaat een steentje bijdragen! De uitdaging: krijg met de hele school de energierekening omlaag! De directie en docenten ondersteunen jullie plannen.

The earth provides enough to satisfy everyone’s need but not everyone’s greed Mahatma Gandhi Bron: http://methodofsolutions.com Wie kan dit vertalen? (De aarde heeft genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.) Wat bedoelt Gandhi daar mee?

Filmpje Hoe krijg je het energieverbruik omlaag? Er zijn slimme en minder slimme ideeen. http://youtu.be/9E8_NEtkCMw Wij zoeken vandaag naar slimme ideeen!!!

Dit is het thema VERWARMING. Het gaat over verwarming, isolatie en over zuinig omgaan met warmte (energie).

Temperatuur in de klas Wat is de temperatuur in het lokaal? Hoe wordt de temperatuur op dit moment geregeld? Een thermostaat meet de temperatuur en schakelt afhankelijk van de gemeten temperatuur de verwarming uit of aan. Waar wordt de toevoer van de radiatoren in dit lokaal geregeld? Is er een centraal systeem in het gebouw? Wie kan de verwarming in dit lokaal beïnvloeden?

Temperatuur regelen Stel dat je NU de temperatuur in de klas wilt beïnvloeden, wat kun je dan doen?

Onze school Hoe vind jij de temperatuur op school? Ik vind de temperatuur meestal: goed te hoog te laag 18 tot 20 graden is fijn voor je brein Maak even een quickscan van de klas. Wat is de mening van de leerlingen over de temperatuur? Is iedereen het met elkaar eens of zijn er grote verschillen? Valt hierdoor wel of geen besparing te halen? Een temperatuur van 18 tot 20 graden is fijn voor je brein. Bij een hogere temperatuur is het lastiger om je te centreren, wordt je slaperiger of juist rustelozer. Aan een wat lagere temperatuur kunnen de meeste mensen wel wennen. Dat duurt een paar weken, daarna valt het je niet meer op. Voelt het overal in het lokaal even warm? Wat is een goede plek voor koukleumen? Wat voor kleding dragen de leerlingen die het in de winter snel koud hebben?

Centrale Verwarming Op welke brandstof werkt de centrale verwarming op school? Hoe werkt dit systeem? Bekijk het filmpje: http://gemi.st/15112684 Fragment 3:25 - 5:04 Het systeem werkt door gas te verbranden en hiermee water in een gesloten systeem (buizen en radiatoren) te verhitten. Is het jaarlijks gasverbruik van de school bekend? Dit wordt in m3 aangegeven.

Centrale Verwarming Bron: www.uitzendinggemist.nl Laat leerlingen aanwijzen waar de volgende onderdelen in de afbeelding te zien zijn: cv-ketel / pomp / radiator. Dit wordt in het filmpje heel duidelijk uitgelegd. (gele rechthoek = ketel, rode cirkel = pomp, rood/blauw = radiator). Laat een leerling voelen aan de radiator in de klas: voelt de bovenkant inderdaad warmer aan dan de onderkant?

Warmtelekken Bron: www.sandradehaan.nl Bespreek wat de afbeelding wil duidelijk maken. Waar in het lokaal zien leerlingen warmtelekken? Warmte lekt weg via open raam, schoorsteen, glas, muren, dak en vloer. Bron: www.sandradehaan.nl

Warmteverlies Leg uit waarom je veel warmte verliest als er een raam openstaat. Ventileren is belangrijk. Maar ‘tocht’ is warmteverspilling. Staan de buitendeuren wel eens open zonder dat het nodig is? Een open raam zorgt voor een snellere circulatie. Als het gaat om een hoog gelegen raam, dan zal vooral de warme lucht ontsnappen. Wat je stookt, verdwijnt meteen het raam uit. De meeste warmte raak je kwijt door via glas (dichte ramen), muren, vloer en dak. Maar zo’n 10 % van het warmteverlies komt door het ventileren.

Isolatie Bekijk het filmpje over isolatie: http://gemi.st/15112684 Fragment 5:29-6:59 Tip: Maak aantekeningen.

Test wat je weet Heb je het tot nu toe begrepen? Bekijk je aantekeningen en beantwoord met je groepje de vragen op het werkblad themales VERWARMING. Deel aan elk groepje het werkblad VERWARMING uit.

De antwoorden 1. Hoe werkt de centrale verwarming? 2. Waarom verlies je veel warmte door een open raam? Hoe verlies je nog meer warmte? 3. Welke isolatie zie je in het lokaal? 4. Wat heeft isolatie te maken met energie? 1: In de CV-ketel wordt door gas te verbranden het water verwarmd. De pomp pompt het warme water naar de radiatoren. De warmte uit de radiatoren wordt afgegeven aan de lucht in de ruimte. Het water koelt af en wordt weer teruggeleid naar de ketel. In de ketel wordt het koude of afgekoelde water weer opgewarmd. 2: Een open raam zorgt voor een snellere circulatie. Vooral een hoog gelege nraam laat veel warme lucht ontsnappen. Warmteverlies door muren, dak, vloer en glas. 3: (radiatorfolie reflecteert de stralingswarmte van de radioatoren en voorkomt dat dit via de muur verdwijnt.) 4: Door isolatie minder warmteverlies. De warmte blijft in het gebouw. Er hoeft minder gas verstookt in de centrale verwarming. Dat scheelt op de energierekening van de school.

5. Wat is fijn voor je brein? 6. Waarom kan in vakanties de temperatuur lager dan in het weekend? 5: 18 tot 20 graden is fijn voor je brein. 6. Op maandag moet het hele gebouw weer op temperatuur komen. Dat duurt lang en kost aardig wat energie. Daarom heeft het geen nut de school in het weekend te ver af te laten koelen.

De themales is hiermee afgerond. Ga verder met de circuitles.

Circuitles Straks ga je op onderzoek. Je werkt in je groepje. Gebruik de werkbladen die je mee krijgt. Maak aantekeningen! Dit onderzoek is de voorbereiding op het maken van een verbeterplan. Bereid de leerlingen voor op de circuitles. De volgorde van de opdrachten is minder belangrijk. Laat weten waar ze naartoe mogen gaan en om welke tijd ze weer terug moeten zijn. Deel per groepje het werkblad circuitles VEWARMING uit.

Resultaat 1a. Welke warmtebronnen? 1b. Hoeveel deuren en ramen open (zonder duidelijke reden?) 1c. Welke temperaturen vond je? De minimale temperatuur voor warme truiendag? Wat heb je geleerd van de deskundige? Hoeveel m3 gasverbruik voor het lokaal? Hoeveel geld kost dat? Bespreek de resultaten van de circuitles. 1a. Ook leerlingen en medewerkers zorgen voor warmte, je lichaam geeft warmte af via je huid en door te ademen. We zetten de energie van ons voedsel vooral om in warmte. 1b. Deze vraag is relevant in het stookseizoen. 1c. Komen deze waarden overeen met het advies van het ecohuis? (max 20 in werkruimten, max 15 in gangen). 4. Vergelijk de uitkomsten. Wonderlijk, de hoeveelheid gas die je jaarlijks nodig hebt voor 1 lokaal is wel 3 tot 4 keer zo groot als het lokaal zelf.

De leerlingen gaan in groepjes brainstormen en maken een Verbeterplan. Deel het werkblad VERBETERPLAN uit.

Verbeterplan Minder energie voor verwarming. Dat is het doel van jullie verbeterplan. Kun je dit voor elkaar krijgen door iets in je gedrag te veranderen? Het gaat dus niet om een technische oplossing, maar om een gedragsverandering. Hoe zorg je dat iedereen (leerlingen en docenten) meewerkt om het doel te bereiken? Bedenk daarvoor een actie. Moedig de leerlingen aan en maak ze enthousiast. Ze mogen in hun plan de docenten, concierge en andere personeelsleden betrekken! Als het maar werkt. 5 minuten Werkblad VERBETERPLAN bespreken 20 minuten brainstormen 20 minuten verbeterplan maken 10 minuten pitch voorbereiden

Pitch Zijn jullie klaar met het verbeterplan? Bereid dan een pitch voor. Een pitch is een korte presentatie waarmee je iedereen overtuigt en enthousiast maakt. Je mag simpele hulpmiddelen inzetten. Geef de leerlingen aan hoe lang de pitch mag duren (bijvoorbeeld 1 minuut) en welke hulpmiddelen gebruikt mogen worden. Denk aan papier, lijmstift, schaar en potloden. Laat het een beetje afhangen van de beschikbare tijd. Laat elk groepje pitchen en bepaal samen welke pitch het meest overtuigend is qua inhoud én presentatie. Rol van de docent: denk mee met de leerlingen, hoe kun je als docenten een rol hebben bij elk verbeterplan.